Tamariceae тукымдасы Tamarix туысының дәрілік өсімдікті гербариін алып, атын атаңыз биологиялық ерекшеліктеріне, пайдалануына сипатама беріңіз.

Жыңғыл(Tamarix) – жыңғылдар тұқымдасына жататын бұта не ағаш. Негізінен Оңтүстік Еуразия мен Солтүстік-Батыс Африкада кездесетін 60 (кейбір деректерде 90) түрі белгілі. Қазақстанның далалы, шөлді аймақтарында таралған 11 түрі, 2 буданы бар. Ең көп тарағаны: қызыл Жығыл (T. ramosіssіma). Ол өзен бойларында, тоғайлардың арасында, құм, саз, сортаң топырақты далада кездеседі. Биіктігі 1 – 3 м, қабығы қою қызыл не сарғыш қызғылт түсті. Жапырағы ұсақ жұмыртқа тәрізді, сабақ бойына кезектесіп орналасады. Гүлі қос жынысты қызғылт, ақшыл көк не ақшыл түсті. Мамыр айынан қыркүйекке дейін гүлдейді. Гүлшоғыры – масақ не сыпыртқы. Жемісі – үш қырлы қауашақ. Құрғақшылыққа, сортаң жерге, суыққа төзімді. Қабығы, жапырағы, тамыры және жас өркендерінің құрамында илік заттар (8%-ға дейін) бар. Шірнелі өсімдік. Шөлді аймақтарда ұзын Жығыл (T. elongata) жиі кездеседі. Жыңғыл – шөл аруы атанған өсімдік. Оны бұта немесе ағаш өсімдігі деуге болады. Сыр бойының сәніне айналған жыңғылдың төзімділігіне тең келер өсімдік жоқ-ау. Табиғаттың дүлей күштері-мейірімсіз құммен де, топан сумен де, сортаңмен де сұрапыл айқасқа түсіп, жыңғыл жеңіп шыға береді.Басқа өсімдіктер құмның немесе саздың астыңғы қабатында қалса, өліп қалады. Жыңғылдың жер үсті өркені көшпелі құмның астында қалғанда өркен ұшынан қайта тамыр жайып, жаңа өркен өсіріп, қайта желек жая түседі. Әр құм басқан сайын осындай ерекшелігі арқасында биіктігі 20-30 м-ге жететін құм қорған пайда болады да оның үстіне жыңғыл қаптап өседі. Жыңғылдың Қазақстанда 25 түрі бар. Олардың түсі жыл мезгіліне қарай өзгеріп отырады: көктемде жасыл, жазда көкшіл-сұр ұзын шашақ тәрізді гүл шоғырында өте ұсақ мыңдаған гүл болады. Олар бір

жылда екі-үш рет көктем мен жаз, күзде гүлдей береді. Тұқымы желмен, сумен, құспен алысқа тарайды, гүлінен ара бал-шырын жинайды. Біз ауылда қызыл жыңғылды отынға пайдаланамыз. Оған су сіңе бермейді тез жанады. Бұл күнде осы қасиеті өзіне сор болып отыр. Аң мен құсқа пана болған жыңғыл тоғайларына енді қатер төнді.

47. Polygonaceae тұқымдасы Polygonium туысының дәрілік өсімдіктердің гербарийін алып атын атап, биологиялық ерекшеліктеріне, пайдалануына сипаттама беріңіз:

Тарандар тұқымдасы – Polygonaceae;

Таран туысы – Polygonium;

Шырмауық таран түрі – Р.sopuoyuiz;

Түрлерінің жалпы саны 900-дей (40 туыс). Түрлерінің шыққан жері Орталық жөне Оңтүстік Америка (ағаш), солтүстік ендіктің қоңыржай климатты облыстары (бүталар, шөптер).Климаты құрғақ елдерде, мысалы Орта Азияда, бұталар мен біржылдық шөптесін өсімдіктері басым болып келеді; солтүстікке таман өсетін түрлері көпжылдық шөптесін өсімдіктер. Жапырақтары кезектесіп немесе қарама-қарсы, сиректеу топтасып орналасады. Буын аралықтарьшың түп жағын түтік төрізді жапырақ қынапшасы – раструб жауып түрады. Ол қосалқы жапырақшалардың бірііуінің нәтижесінде пайда болған. Сабағының буыңдары көп жағдайда жуаңдап ісіетен болып келеді, буьш аралықтары түп жағынан біраз уақыт бойы қыстырма меристеманың есебінен ұзындыққа өседі. Гүлдері үсақ, гемициклді немесе циклді, өдетте қосжынысты. Гүлсерігі қарапайым 3—6, сиректеу 5 мүшелі, әдетте бос орналасады, әртүрлі — жасыл, ақ, қызыл түстерге боялған болып келеді. Аталықтарының саны 6—9 (3—8). Гинецейі ценокарпты 3 (2—4) жеміс жапьірақшалардан түрады. Гүлтүйіні төменгі. Жемістері 1-дәнді — 3-2 қырлы жаңғақшалар, кейде қанатты болып келеді.

Таран туысы (Polygonium). 280-дей түрлері бар, БОР-дың флорасыңда 160 түрі, ал Қазақстанда 52 түрі кездеседі. Негізгі өмірлік формалары: бұталар және ағаштанған лианалар, жартылай бұталар, бір жылдық және көп жылдық шөптесін өсімдіктер. Гүлді өсімдіктердің таралған жерлерінің солтүстік шекарасьшан бастап Австралияға, оңтүстік Африкаға (Кап жері) жөне Чилиге (космополид туысы) дейін таралған. БОР-ның барлық жерлерінде, тіптен Арктикада да өседі. Көптеген жерді алып жатқан таза құс таспасын жиі кездестіруге болады. Өзен жағалауының құмдарында, су қайтқан жерлерде, егістікте және малдың өрістейтін жерлерінде, жолдың жағасында өсетін өсімдік. Дәрілік жөне жем-шөптік өсімдік болып табылады. Шырмауық таран (Р.sopuoyuiz) — біржылдық өрмелеп өсетін өсімдік, биіктігі 1м. дейін барады, гүлдері жапырақтың қолтығында 3—6-дан топтасып отырады. БОР-дың территориясының барлық жерлерінде өседі, көп жағдайда егістік дақылдарының арамшөбі болып табылады, дәрілік жөне бал беретін өсімдік.

Дата добавления: 2015-09-06