Шынымайлы өсімдіктер типтері және пайдаланылуын сипаттаңыз.

Өсімдік түрлерінің 90%-ға жуығының тұқымдарында майлар болады. Майлар өсімдік-ң басқа мүшереінде де жинақталуы мүмкін. Қорға жиналған майлардың негізгі рөлі – ол олардың қорлық мтериалдар ретінде пайдаланылуда. Майлар түгелдей май қышқылдарының глицеринінен тұрады, яғни глицериннің эфирлерінен және жоғары молекулалы май қышқылдарынан тұрады. Глицериннің формуласы:

, - май қышқары радикалдары. Табиғи майларда 200-ден астам әртүрлі май қышқылдары бар. Олардың көпшілігінде углеродтар атомы 8-ден 24-ке дейін. Өсімдіктредегі майлардың пайды болуы және жинақталуы организмдердің тіршілігімен тығыз байланысты жүреді. Ол белгілі өсімдік түрінің тұқымқуашылық ерекшеліктеріне онтонегез-ң кезеңдеріне және қоршаған ортаға, тіршілік ортасының ерекшеліктеріне байланысты. Климат факторлары жарық, жылу және ылғал өсімдік ерекшеліктерінде майдың түзілуіне немесе пайда болуына елеулі әсер етеді. Оңт. Ендіктерден Солт-ке жылжыған сайын өсімдіктегі майдың мөлшері артады. Жарық және жылу – климаттың өсімдік тіршілігіндегі биохимиялық процестерге әсер ететін маңызды факторлары. Климаттың тағы бір маңызды факторы ол әрине су. Су өсімдіктегі кез-келген органикалық заттардың құрамындағы негізгі материал болып саналады. Майлардың химиялық қасиеті олардың сабындану, ащылану, кебу және гидрогенизацияға қабілеттілігімен көрінеді. Өсімдіктер майларын 2-ге бөлуге бөлінеді: 1.сұйық майлар(кеуіп қалатын-зәйтүн,бадам,жер жаңғағы;жартылай кебетін-күнбағыс майы,мақта,жүгері майы);2.қатты майлар(какоа майы). Зәйтүн майы(Oleum Olivarum – Oleacea тұқым-ы) Еуропа Зәйтүні – қазақстанда кездеспейді. Мәңгі жасыл ағаш, биіктігі 3-7м. Отаны Жерорта теңізінің Оңт. Шығыс бөлігі. Жаңа жиналған жерін тағамдық өнім және мед-қ, техникалық зәйтүн майын алу үшін қолданады. Зәйтүн майын камфараның инъекциялық ерітіндісін дайындағанда еріткіш ретінде және жыныс гормонының препараттарын дайындағанда пайдаланады. Какао майы –мәңгі жасыл ағаш, биіктігі – 10-15м. Ылғалды,тропика ормандарында өседі. Отаны тропикалық Оңт. Америка, Бразилия. Какао ағашы 3-ші жылы жеміс бере бастайды, бірақ тек 8-10жылдан кейін ғана мол өнім береді. Дәрілік шикізаты-оның піскен жемістері:1ағаш жылына 1-4кг тұқым береді. Тұқымдарының қабығында алкалоид теобрамин және кофеин із-і, ал тұқымның өзінде шыны майы болады.Мед-да какао майы 1710жылдан бері қолд-ы. Суппазитор, шарик-р, таяқша-р, дайындау үшін қолд-ы. Зығыр майынан линетол препаратын алады. Линетол атеросклерозды, күйікті, радияция сәулелерін ауруларын, яғни тері ауруларын емдеуге пайд-ды. Жүгері майын да сондай мақсатта қолд-ы.

Дата добавления: 2015-09-06