Толық және толық емес жанұялардан шыққан оқушылардағы әке бейнесі

Орындаған: Е.К. Кенесова

Ғылыми жетекшісі: Ж.У. Смаилова

Зерттеудің мақсаты: әкелік психологиялық аспектілерідің теориялық анализі және толық және толық емес жанұя балаларының әке бейнесі ерекшелікітерінің эмпирикалық зерттеуі (әртүрлі жыныстық-жастық топ).

Зерттеу объектісі: толық және толық емес жанұялардағы бала.

Зерттеу пәні: толық және толық емес жанұялардағы балалардың әке бейнесі. Толық және толық емес жанұялардағы әке бейнесінің ерекшеліктері.

Зерттеу міндеттері:

1) заманауи теориялық сәйкесітік және балалар мен жасөспірімдердің психикалық дамында әке бейнесі мен әке мүсінінінің эмпирикалық зерттеулердегі маңызының анализін жасау;

2) әртүрлі жыныстық-жастық топтарда әке бейнесін танып білуге бағңытталған әдістемені таңдау және іздеу;

3) балаларға әке бейнесінің мінез диагностикасына арналған «РВІ (Parental Bonding Instrument) әдістемені қолданып көру;

4) әке бейнесін эмпирикалық зерттеу.

Зерттеу болжамы: әке бейнесі жасөспірімдердің эмоциналдық аманшылығына ықпал етеді, бұл ықпал жасөспірімнің жынысы және жасына байланысты өзінің ерекшелігі бар.

Теориялық-әдістемелік зерттеу негізі: классикалық психоанализ көрінісі Фрейдтің, объектілік ара-қатынастар теориясы (Д. Винникот, Р. Бриттон, П. Блос, П. Фонаги), X. Кохуттың психологиясы, Ж. Лаканның құрылымдық психоанализі, теории привязанности (Д. Боулби, К. Гроссман), отбасылық психотерапияға бағдарланған жүйесі (М. Боуэн) болып табылады.

Зерттеу әдісі - зерттеу кезінде келесідей әдісті қолдандық.

1) «Өзің туралы» сауалнама.

2) РВІ (Parental Bonding Instrument) әдістемесі. Ата-аналар байланысы (PBI, G.Parker), ата-аналардың бейнесі аспектісінде оның эмоционалдық жылулық және бақылау деңгейін зерттеуге мүмкіндік беретін.

3) «Отбасы суреті» тесті. Бұл отбасындағы қиындықтар мен эмоционалыды жағдайларды анықтау мақсатында жүргізіледі. «Бұл – бала тұлғасын таудың жоғары ақпараттық түрі». Мұнда отбасынында қандай қиыншылықтармен ұшырасады, отбасының басқа мүшелерін қалай қабылдайтындығы айтылған.

Эксперимент нәтижесін өңдеудің математикалық-статистикалық әдістері: орта тенденция табу, пайыздық үлесті табу, стьюденттің t критерийі.

Зерттеудің эмпирикалық базасы:

Шығыс Қазақстан облысы, Ұлан ауданы, Алғабас ауылының Какен Аханов атындағы орта мектебі және Бозанбай ауылының Киров атандағы интернат мектебі (68 зерттелінуші, 32 ұл және 36 қыз балалар).

Эмпирикалық зерттеу кезінде 10-14 жастағы 37 бала (19 ұл және 18 қыз балалар) қатысты, 15-17 жастағы 31 бала (13 ұл және 18 қыз бала) қатысты.

Ғылыми жаңалығы және зерттеудің теориялық маңызы:психикалық даму үшін инвариантты және әкелік пішіннен тәуелсіз мәдени аспектілер ерекшеленді. Срез әдісі арқылы жасөспірім жастағы әке бейнесінің динамикасы сипатталып, қыздар мен ұлдарға қатысты кейбір заңдылықтармен ерекшеленді. Әке бейнесінің отбасында болуына қарамастан оны эмоционлады зерттеу үшін алғаш диагностикалық құрылғы ойлап табылды.

Негізгі нәтижелері мен қорытынды

Алынған нәтижелер әртүрлі жыныс жасты топтарындағы жасөспірімдер арасында ерекшеленетін әкелік мәнділіктің айрықша кезеңдері бар екендігін болжайды, әсіресе әке келбеті жасөспірімде жағымсыз боялған жағдайда. Эмоциялы амандық, әкелік келбет сапасы арасында қиын қарым-қатынастар әрекет етуі мүмкін, олар ары қарайғы зерттеу құралы болуы мүмкін. Сондай-ақ, анамен салыстырғанда әкелік келбет сипатының әсері қанша есе ерекше екендігін, олардың өзара әсерлесуі қандай екендігін ары қарайғы эмпирикалық анықтау маңызды болып табылады.

Әке бейнесі үлкен жастағы жасөспірімдерге қарағанда кіші жастағы жасөспірімдерге көбірек әсер етеді.

Отбасындағы әкенің жоқтығы жасөспірімнің жыныстық дамуы мен эмоционалды бұзылушылығы мен проблемасының қалыптасуы үшін жеткілікті фактор емес. Отбасында әкенің жоқтығы баланың психикалық дамуына әсер етуі мүмкін.

Зерттеудің тәжірбиелік маңызы

Жасөспірімдерге арнап әкелерінің ерекшелігін зерттеу және қабылдауға арналған РВІ (Parental Bonding Instrument) атты тест қолданды. Көрсетілген әдістер, сонымен қатар жеткіншектің психологиялық дамуында әке бейнесі туралы жұмыста алынған мәліметтер баланың және жеткіншектің ата-аналарымен психологиялық алдын алу жұмыстарда, бала психологиясы бойынша оқу курстарында, психологиялық түзету бағдарламаларын жасауда қолданылуға болады.

Дата добавления: 2015-08-10