Й шаруашылықтарының қаржысы және олардың сипаттамасы.

Үй шаруашылығы деп бірлесіп тұратын жəне ортақ бюджеті болатын бір немесе бірнеше адам жүргізетін шаруашылық ұғынылады. Үй шаруашылықтарының қаржысы, тұтас алғанда қоғам қаржысы сияқты, шаруашылық мүшелерінің материалдық жəне əлеуметтік жағдайларын жəне олардың ұдайы өндірісін қамтамасыз ету мақсатында ақшалай қорларды қалыптастыру жəне пайдалану жөніндегі экономикалық ақшалай қатынастар б.т. Жеке отбасы деңгейінде қаржы жүйесінде буын бола отырып, ол қоғамның əлеуметтік-экономикалық құрылымының бастапқы элементі болып келеді. Үй шаруашылығының қаржылық қатынастары мынадай екі топты кіріктіреді: 1) осы шаруашылық бірлігімен қаржы жүйесінің буындары арасындағы мемлекеттің қаржысымен жəне коммерциялық ұйымдар қаржысы арасындағы қатынастар нəтижесінде жалақы, зейнетақылар, жəрдемақылар жəне т.б. түріндегі алғашқы табыстар жасалады. 2) үй шаруашылығы мүшелерінің арасындағы қатынастар, бұл кез- де оқшауланған ақшалай қорларды жасай отырып, қаражаттар бөлінеді жəне оқшауланады. Үй шаруашылығының қаржылық ресурстары арналымы бар оқшауланған ақшалай қорлар түрінде болады: тұтыну қоры, ол осы ұжымның – отбасының жеке қажет-тіліктерін қанағаттандыруға арналған; жинақ ақшалар қоры, ол келешек- те қымбат тұратын тауаларды сатып алу үшін пайдалануға немесе пайда алуға арналған капитал ретінде. Үй шаруашылықтарының қаржылық ресурстарының құрамы мыналарды кіріктіреді: 1) меншікті қаражаттар, яғни отбасының əрбір мүшесінің тапқан жалақысы, қосалқы шаруашылықтан алған табыс, коммерциялық қызметтен түскен пайда; 2) рынокта жұмылдырылған, кредит ұйымдарынан алған кредиттік нысан- дағы қаражаттар, дивиденттер, пайыздар; 3) қайта бөлу ретінде түскен қаражаттар – зейнетақылар, жəрдемақылар, бюджеттерден жəне бюджеттен тыс əлеуметтік қорлардан алынған несиелер. Үй шаруашылығының тұрақты жəне уақытша табысын ажыратады. Тұрақты – бұл адам үміттеріне сəйкес болашақта сақталынатын табыс. Тұрақты экономикалық қоғамда табыстың бұл түріне, əдеттегідей, еңбек қызметіне ақы төлеуді жатқызады. Уақытша табыс деп болашақта жоғалатын табысты айтады, мысалы, акционерлік қоғамның тоқтатылуына байланысты бағалы қағаздардан түскен табыс. Үй шаруашылықтарының табыстары – өндіріс үдерісінде жасалатын жəне шаруашылық мүшелерінің материалдық жəне рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған ұлттық табыстың бір бөлігі. Ақшалай табыстар мына көздердің есебінен қалыптасады: 1) жалдағанда еңбектік келісімдерді орындау кезінде алынған үй шаруа- шылықтары мүшелерінің еңбекақысы, сондай-ақ сыйлықтар, жалақыға тұрақты үстемелер, əлеуметтік-мəдени мақсаттарға жұмыс берушілердің төлемақылары: жəрдемақылар, көлік қызметтерінің, жолдамалардың ақысы жəне с.с. 2) пайда, дивидендтер, бағалы қағаздар мен салымдар бойынша пайыздар нысанындағы кəсіпкерлік қызметтен түскен табыстар, жалдау ақысы жəне басқалары; 3) мемлекеттік əлеуметтік төлемақылар (трансферттер): зейнетақылар, жəрдемақылар жəне бюджеттен жəне бюджеттен тыс əлеуметтік қорлардан төленетін басқа төлемдер; 4) басқадай түсімдер (сақтық өтемдері, мүлікті сатудан түсетін табыстар жəне басқалары).

Дата добавления: 2015-08-09