AElig;ртыккаг æвдыст. Къæдзæхджын фæндаг Киуснахтмæ.

Къæдзæхджын фæндаг Киуснахтмæ.

Æфтынц æм хæхты астæуæй лæзгъæртæ, æмæ бæлццон цалынмæ авансценæмæ æрхиза, уалынмæ фæзыны бæрзæндтæй. Сценæйы алыварс — къæдзæхтæ: уыдонæй размæ рацыди иу къутæрджын хох.

Телль (æрбацыди æд фат æмæ æрдын). Мæнæ ауылты у йæ фæндаг: Киуснахтмæ нæй æндæр фæндаг. Ацы ран сæххæст кæндзынæн, æнæнхъæлгæ мæ размæ цы хъуыддаг æрзылд, уый. Ацы ран, къудзиты аууонæй мæ фатæй нал фæцæудзæн; мæхицæн дзы ницы тас у: къæдзæхты æхсæнты фæдисæй аирвæздзынæн. Тагъддæр, бæстыхицау, дæхи æназым скæн зæхх æмæ арвæй! Дæ фæстаг сахат æрхæццæ — дæ адзал æрцыди! Нырмæ æз цардтæн мæхицæн æнцад, æнæсагъæсæй: мæ фат-иу æз баздæхтон æрмæст сырдтæм; искæй марынмæ разы баддзынæн, уый мæ хъуыдыйы дæр никуы уыди, фæлæ мæ ды мæ къонайæ хæтæгхуаг фæкодтай, мæ зæрдæйы мын марг бауагътай, калмы марг; сахуыр мæ кодтай æвзæр кæныныл: йæхи хъæбулы сæрыл фат чи суагъта, уый ма знаджы риу куыд февгъуыйдзæн, куыд ма йыл бацауæрддзæн! Мæ сывæллæттæ, ме ’нхъæлцау сабитæ, сæ ныййарæг мад, — уыдон æз дæ фыдæхардæй хъуамæ баиргъæвон. Ме ’рдынбос хъæддыхдæр куы æлвæстон мæ ризгæ къухæй, мæ зæрдæнизыл мын дæхи худæгæй куы хастай, мæхи фатæй мын мæ фырты сæр куы æхсын кодтай, мæ табуафситæ мын куы ницæмæ æрдардтай, æнæгъдау фыдгæнæг, раст гъе уыцы сахат ард схъардтон æз мæхицæн, æбуалгъ ард, — хъусгæ мæм кодта æрмæст арв, мæ дыккаг æхстæн дæ риу кæй скæндзынæн æз мæ фыццаг мысан. Уыцы уынгæг сахат, катайтæгæнгæйæ, цы ард схъарын бафæрæзтон, уый мын у стыр хæс: ахæм хæсæн нæй æнæххæст! Бардарæг ды дæ, паддзахы бæсты æвæрд лæг, фæлæ дæуæн цы батардта дæ зæрдæ, уый паддзах дæр нæ бакодтаид. Æрбарвыста дæ ардæм дзыллæйæн фидауцы хосæн, цæмæй сын аразай карз, фæлæ раст тæрхон, ды та мын сбадтæ сæ туг нуазгæ. Фæлæ дæ рох ма уæд — мæгуырты сæрылхæцæг, сæ мастисæг хуыцау кæй у. Дæ сæр мæ бахъуыди гъе ныр, гъе, мæ фыдбылызаразæг; дæумæ у ныр ме скаст: дæуæй хуыздæр хæзна мын нал ис, нал, ацы сахат. Мысан дын арæзтæй лæууы: уый нæ æндæвтой мæ лæгъстæтæ, нæ йæм бахъардтой мæ табуафситæ, фæлæ дæу бауромын йæ бон нал бауыдзæн уымæн, æвæццæгæн. Уæ, ме стыр ныфс, уæ, ме ’нхъæлцау æрдын! Ды мын æмбалы ад лæвæрдтай хъæлдзæг рæстæджы, базыртæ-иу базад дæу руаджы мæ фатыл; ай хуызæн тæссаг рæстæджы мæ фыдæнхъæл ма фæкæн! Сайдæй мыл ма рацу, и, ме ’рдын, ацы сахат дæр ма! Ма фæмæнг у: мæ фæстаг фат у ацы фат.

Бæлццæттæ фæцæуынц сценæйы.

Дурыл æрбадон ацы ран, — фæллад бæлццæттæн æй сарæзтой. Уыдонæй алчидæр, ам цæугæйæ, йæхи хъуыдытыл у, дард сты сæ кæрæдзимæ; иу дзы аннæйы сагъæс нæ кæны. А фæндагыл фендзынæ: хæдзардзин сæудæджеры, дингæнæг адæймаджы æд хызын, хуыцауæн кусæг моладзаны, фендзынæ дзы тæппуд хуыснæджы, хъæлдзæг зарæггæнæджы, чъырласæджы æд бæх, æд уæргътæ дардбæстаг базайрæгтимæ. Сæ хъуыддæгты фæдыл цæуынц уыдон ауылты, мæн та лæгмарынмæ æрбахаста ардæм мæ маст! (Æрбадти.) Мæ уарзон сабитæ! Куыд цингæнгæ-иу згъордтат уæ фыды размæ, æз уæм-иу фæстæмæ куы æрыздæхтæн уæд; æдзух уын-иу хаста: кæнæ дидинджыты баст Альпы хæхтæй, кæнæ æнахуыр маргъ... Фæлæ къæдзæхтыл хицæн сырд агуры уый ацы сахат: рындзыл, комы бады, æнхъæлмæ кæсы йе знагмæ, цæмæй йын бахуыссын кæна йæ зынг. Фæлæ уæддæр йæ сагъæсы сæр сымах стут, сымах, мæ уарзон хъæбултæ!.. Фыдгæнæг бæстыхицау уыл йæ пырх цæмæй нæ акала, æрмæст уый тыххæй фатдонæй систа йæ фат. (Сыстад.) Сæрджын саджы размæ бадын æз рындзыл. Иуæй-иу цуанон зымæджы хъызты бон-изæрмæ, æнæфæлмæцгæйæ, ратæх-батæх кæны кæм къуыппытыл, кæм дзыхъхъыты; комæй коммæ, къæдзæхæй хохмæ фæуайы дугъы, йæ къæхтæн сæ туджы пырхæнтæ фæкæлынц, бæрзæндтæй куыд нæ рахауа, æмæ амары æрмæстдæр ницæйаг сæгуыт. Мæ сырды хай у мæнæн ацы хатт мæ фыдты фыдызнаг, мæ байсафыныл чи куыста.

Дардæй хъуысы хъæлдзæг музыкæ, стæй æрбахæстæг кæны.

Мæ цæргæ-цæрæнбонты никуы фæцух хотых мæ къухæй, ме ’взонджы рæстæг мæхи фæлтæрдтон фат æмæ æрдынæй; иу мысан, иу хъабахъ никуы февгъуыдтон, мæ рæстдзæфы руаджы мæ никуы аирвæзтысты, мысан цæвæггаг цы хæрзаив дзауматæ æвæрд вæййынц, уыдон; фæлæ æхстау æхст фæкæндзынæн æз мæ фат ацы бон æмæ мын мæ бæстæйы стыр цыт скæндзæн.

Дата добавления: 2015-07-24