Упражнения. II. Замените подчеркнутые словосочетания с прич

II. Замените подчеркнутые словосочетания с прич. прош. времени предлож. примерами.

1. Москвад сурчасн күүкд эндр автобусар хәрҗ ирв.	амрлhнд одсн селәнд көдлсн Аhш орсн
2. Шүлг сәәнәр умшсн ачан көгшн аавнь йөрәв.	шин хувц хулдҗ авсн сурhульд орсн гер авсн
3. Мини наhц эгчм юм өлгхдән дурта.	хувц уйхдан хот кехдән эрт босхдан
4. Санчр сурhульд орснас авн тавн җил болв.	Америкас ирснәс Җирhллә харhснас экләд көдлснәс

IV. Вместо точек вставьте соответствующие разделительные деепричастия: ирәд, босад, бәрәд, үзәд, уучкад, ирчкәд, көдләд, hарад, көдлчкәд, сурчкад, хәләчкәд, давад.

1. Өлзәтә ик сурhулин хөөн Элст балhснд …, бичкн күүкдин эмч болҗ көдлв. 2. Бадм хашад бәәсн хөөhән …, герт орад унтв. 3. Малч күн өрүн өрлә …, малдан ус, хот өгнә. 4. Мини дү күүкм сурhулин хөөн хойр жилдән …, хөөннь ик сурhульд орв. 5. Көгшн аав ааhта цәәhән hартан…, күүкән йөрәв. 6. Кезәнәс нааран өрк-бүлән … уга Басң герән санад, зуна амрлhнд ирв. 7. Көдлмшәсн …, хотан …, дегтрмүдән умшад суувв. 8. Бата эндр малчнрла хамдан …, сө күртл хошт бәәв. 9. Салькн уга чилгр өдрмүдт бидн кеер …, футбол нааднавидн. 10. Сурhулян …, Болха эврә селәндән багш болҗ көдлв. 11. Амрлhна өдрмүд …, сурhульд одх цаг болв.

V. Замените глаголы на разделительные деепричастия.

1. Шар нарн hарв, өдр эклв. 2. Бадм орнасн босв, нүр hаран уhав, хотан уучкв, сурhульдан одв. 3. Шүрүн салькн үләв, киитн намр эклв. 4. Өрүнәс авн хур орв, бальчг hарв. 5. Би hаhаhур гиичд одад, тендән долан хонгт бәәвв. 6. Намрла нарн ора hарна, эрт сууна. 7. Үдин хөөн Мергн сойлын герт одв, хальмг би дасв. 8. Байрта hаза hарв, цевр аhар киилв. 9. Бадм кеерәс хәрҗ ирв, орндан орад унтв. 10. Пүрвә дегтр умшв, ора унтв. 11. Экм хувцимдн уhачкв, телевизор хәләhәд амрв.

VII. Преобразуйте слова в скобках в субстантивированные причастия, поставив их в соответствующем падеже.

1. Өрүн эрт босад, хур (орсн) терзәр үзүв. 2. Кезәнәс нааран үзәд уга үр күүкнләрн (харhсн) ик байрта бәәнәв. 3. Бичкдүд әмтәхн юм (идх) дурта. 4. Чамаг (ирх) күләhәд, хойр өдртән терзин өөр суунав гиҗ, ээҗм намаг үзчкәд келв. 5. Чамаг (йовсн) ард бидн сөөни өрәл күртл күүндүвидн гиҗ, нанд үр күүкм келв. 6. Бадмиг өрк-бүлтәhән шин герт (орсн) элгн-саднь ик байрта бәәнә. 7. Булhн күүнә hазрт (ирсн) авн хойр җил болҗ одв. 8. Өдр болhн сурhульчнр (дассн) багшт келҗ өгнә. 9. Бата Шарту балhснд сурhуль сурч (йовх) Занда ик сурhульд көдлҗ йовла. 10. Ахм хәрҗ (одсн) ард эгчм Элстәс күрч ирв.

VIII. Составьте предложения из данных словосочетаний.

Ирсн улс, хулдҗ авсн сиик, йовсн машин, бәрсн гер, өмссн бүшмүд, өгсн даалhвр, чансн боднцг, уусн цә, унтсн көвүн, умшсн дегтр, сансн санан, идсн хот, уйсн бүшмүд, харhсн көвүн, хәләсн күүкн, яссн орн, авсн даалhвр, дасч авсн би, давсн долан хонг, келсн үг, hарсн нарн, күцсн керг, йөрәсн хувцн.

IX. Выучите традиционные благопожелания.

1. Авсн наснтн өлзәтә болтха! 2. Хальмг улс менд бәәтхә!

3. Күүкнтн ут наста болтха! 4. Көвүнтн хол hазрас менд хәрҗ иртхә!

5. Үрнтн сурҗ йовх hазртан менд йовтха! 6. Көвүнә кергнь кезә чигн күцтхә!

7. Күүкд-көвүдтн, ачнр-зеенртн сән менд бәәтхә! 8. Авсн гертн өлзәтә болг!

9. Хашаhар дүүрң малта болтха! 10. Шин гернь өлзәтә болтха!

X. Составьте предложения c глаголами желательного наклонения. Суффикс - тха можно заменять на синонимичный суффикс - г.

Менд бәәтхә, күцх болтха, унтҗ автха, hазран үзтхә, хувцан өмстхә, дегтр умштха, hаза наадтха, эрт бостха, сурhулян суртха, нөөрән автха, амрҗ автха, бийән дулалтха, хотан уутха, гертән күртхә, цәәhән үслтхә, малан хулдтха, асхндан иртхә, кеер hартха, хашадан ортха, зурган өгтхә, дегтрән бичтхә, өдмг тослтха, хувцичн йөрәтхә, хайган өгтхә.

XI. Переведите предложения, обращая внимание на законченный вид глагольных форм.

1. Сурhулясн ирчкәд, Болха герин даалhвран кев. 2. Герән ахулчкад, хотан чанчкад, эгчм телевизор хәләhәд, амрад cуув. 3. Өлзәтә отхн күүкндән сәәхн бүшмүд уяд өгчкв. 4. Үдлә хотан уучкад, Пүрвә невчк амрад суув. 5. Мини дү күүкм сойлын герт одад, кесг би дасад авчкв. 6. Багшин өгсн даалhвриг Бадм эртәснь бичәд өгчклә. 7. Асхн болhн Бадм кичәлмүдән кечкәд, орндан орад дегтр умшна. 8. Бидн одахн Элст балhснд шин хойр давхр гер бәрчкүвидн.

XII. Вставьте по смыслу вместо точек пропущенные глаголы: нааднавидн, бәәтн, ирх, зурална, ясв, одна, болтха, дасх, күүндв, йөрәв.

1. Өдр болhн бидн үр күүкдтәhән шатрин герт одҗ, шатр …. 2. Җил болhн мана өрк-бүл эврә зуни амрлhан эртәс …. 3. Гер-малтаhан, күүкдтәhән сән-менд, байрта … гиҗ, ирсн гиич йөрәв. 4. Өдр болhн Пүрвә эрт босад, нүр-hаран уhачкад, сурhульдан …. 5. Маңhдур Сарпулин ик сурhуляс Болхан күүкн көвүн хойр хәрҗ …. 6. Шин hарсн үрн өлзәтә … гиҗ, көгшн өвгн йөрәв. 7. Янкура сойлын герт ирҗ, хальмг улсин олн зүсн би … саната. 8. Гертән ирәд, хотан уучкад, Сумъян hаза hарад, үүрмүдтәhән харhад …. 9. Одсн hазртан өлзәтә үрн болҗ йов гиҗ, эцкнь күүкән …. 10. Намр болад, эцкм хөөнә хаша ….

XIV. Составьте словосочетания, подобрав глаголы к группе слов.

дегтр, эрдм, уха	наадх
нүдн, хот, хувцн	авх
бийән, hаран, толhаhан	бәәх
орндг деер, үд күртл, хувцтаhан	хәләх
кү, үрән, девтрән	эклх
көдлмш, сурhуль, намр	унтх
герт, hаза, сән, му,	күрх
шатр, үүрмүдтәhән	уhах

XVI. Составьте предложения с данными глагольными словосочетаниями.

Оран ясх, нүр-hаран уhах, сө күртл умшх, гер бәрх, хот чанх, ора күртл суух, эрт босх, шатр наадх, хотан уух, сурhуль сурх, герин даалhвран кех, үд күртл унтх, герән ахулх, теннис наадх, аhар киилх, делгүр орх, хулд кех, хувц уйх, үүрмүдтәhән амрх, hаза күүндх, кү хәләх, менд келх, бичг бичх, нүдн күрх.

XVII. Подберите краткие ответы к заданным вопросам.

Өрүн кедү часла боснач? Сул цагтан ямаран дегтр умшнач? Кедү цагтан Цаhан Амнд амрхч? Үүрмүдтәhән харhад ю кенәт? Сойлын герт кезә однч? Сул цагтан ю кенәч?

Телевизор хәләнәв. Футбол нааднавидн. Эндр. Өрәл доланла. Долан хонгтан. Хальмг бичәчнрин.

XVIII. Переведите предложения на калмыцкий язык.

1. Я очень люблю играть в футбол и волейбол. 2. Запланированные на сегодня свои дела я выполнил. 3. Свой распорядок дня я заранее записываю на бумаге. 4. Прибрав в доме, приготовив еду, Делгира пошла с друзьями в кино. 5. В выходной день мы въехали в построенный нами новый дом. 6. Выполнив домашнее задание, я вышел на улицу поиграть с друзьями в футбол. 7. Для того чтобы хорошо учиться, надо много читать. 8. Каждый вечер мои бабушка и дедушка ходят на прогулку в парк. 9. Я люблю в свободное время читать книги о невиданных животных. 10. Прибывшим рано утром гостям мы подали горячий калмыцкий чай.

XIX. Переведите диалог на калмыцкий язык. Выучите его.

– Чем вы занимаетесь в свободное время?

– В свободное время я читаю книги и смотрю телевизор.

– Какой вид спорта Вам нравится?

– Мне нравится игра в шахматы. Иногда я посещаю шахматный клуб.

– Как вы проводите выходные дни?

– Когда на улице тепло, я играю в футбол. В холодное время сижу дома, читаю книги, смотрю телевизор. Иногда встречаюсь с друзьями.

– Чем занимается ваша семья в выходные дни?

– Моя мама в выходные дни готовит нам вкусную еду или вяжет. Мой младший брат любит играть на компьютере. Иногда мы все вместе ходим в гости к своей бабушке.

XXI. Расскажите как вы проводите свое свободное время.

XXII. Составьте рассказ на тему «Мой распорядок дня».

Дата добавления: 2015-08-20