Психология в образовании: современные проблемы средней общеобразовательной школы и ДОУ

Кіші мектеп жасында балаларда таным үрдістерінің дамуын зерттеу (лицей және орта мектеп мысалында)

Орындағын: Б.Е. Акказина

Жетекшісі: аға оқытушы Г.М. Берекбусунова

Зерттеу мақсаты: кіші мектеп оқушысын оқыту негізінде психикалық таным үрдістерінің даму ерекшеліктерін зерттеу.

Зерттеу обьектісі: кіші мектеп оқушыларының психикалық таным үрдістері.

Зерттеу пәні: мектеп жасындағы оқушылардың оқу іс-әрекетіндегі психикалық таным үрдістерінің дамуы.

Зерттеу болжамы: кіші мектеп жасындағы оқушыларға білім беруде психикалық таным процестерінің дамуына мектептердің ерекшеліктері ықпал етеді.

Зерттеу міндеттері:

1) оқушының таным үрдістерінің дамуын теоретикалық талдау;

2) оқушының таным үрдістері туралы жалпы сипаттамаларды қарастыру;

3) таным үрдістерінің дамуын зерттеу;

4) зерттеу әдістері мен таңдау тобы, зерттеу базасын негіздеу;

5) зерттеудің әртүрлі кезеңіндегі көрсеткіштерді сәйкестендіру;

6) қорытындылау.

Зерттеу әдістері:

1) психологиялық әдебиеттерді теоретикалық талдау;

2) диагностикалық құралдар:

- «Ландольт сақинасы» кіші мектеп жасындағы оқушының зейін ерекшелігін зерттеу мақсатында қолданылды;

- кіші мектеп жасындағы оқушылардың еске сақтау қабілетін зерттеу тесті;

- қиял ерекшелігін зерттеуге арналған «Әңгіме» тесті;

- «Түсініктердің қалыптасуы», «Равен матрицасы», «Рубик кубигі» әдістемесі кіші мектеп жасындағы оқушының көркем-бейнелік, көркем-әрекеттік, сөздік-логикалық ойлаудың даму ерекшеліктерін зерттеуге арналған.

Зерттеу базасы: «№ 44 О. Бөкей атындағы мектеп лицейі» мен «№20 орта мектептің» 2 және 4 сынып оқушылары, 8-11 жас аралығындағы зерттелінушілер алынды. Олардың жалпы саны 80.

Негізгі нәтижелер мен қорытынды

Осы негізде өткізілген зерттеудің нәтижесінде таным процестерін дамытуға арналған бағдарлама құрастырылып, апробациялаған бағдарламаның эффективтілігі жоғары болып шықты. Орташа және жоғары көрсеткіштерді көрсеткен оқушылар санының жоғарылауы мен төмен көрсеткіш көрсеткен оқушылар санының азаюы ақыл-ойлық әрекет ету қабілеттілігі, талдау, ұғыну көрсеткіштерінің кеңеюі, сөздік-логикалық ойлаудың дамуы, сонымен қатар ес пен зейін процестерінде өзгерістің қалыптасуы деп түсіндіруге болады. Сонымен, қарастырылған кіші мектеп жасында оқушыға білім беруде психикалық таным процестерінің дамуына мектептердің ерекшеліктері ықпал етеді деген зерттеу болжамы дәлелденді. О. Бөкей атындағы №44 мектеп лицейінің жұмыс жасау ерекшелігіндегі спецификалыққа байланысты құрылған бағдарлама тиімді ықпал жасап, таным процестерінің оңтайлы дамуына әсер етті.

Тәжірибелік маңызы

Зерттеу барысында алынған нәтижелерді мектеп психологының огқушылармен жұмыс тиімділігін жоғарлату мақсатында кеңес ретінде ұсынамыз.

Формирование коммуникативных навыков как фактор, снижающий тревожность в младшем школьном возрасте (2011)

Выполнила Я.Асмолова

Руководитель: к.пс.н., ст. препод. Е.И. Барабанова

Цель исследования: разработать и апробировать программу, направленную на формирование коммуникативных навыков как фактора снижающего тревожность в младшем школьном возрасте.

Объект исследования: тревожность и её проявление на начальном этапе школьного обучения.

Предмет исследования: формирование коммуникативных навыков как фактор, снижающий тревожность в младшем школьном возрасте.

Гипотеза исследования: психокоррекция школьной тревожности является более эффективной при условии формирования коммуникативных навыков и создания комплексной модели работы с детьми, родителями и учителями.

Задачи исследования:

1) представить феномен тревожности как проблему изучения в научной психологической литературе;

2) рассмотреть специфику школьной тревожности, как особого вида тревожности;

3) дать характеристику возрастным и психологическим особенностям детей младшего школьного возраста;

4) проанализировать взаимосвязь школьной тревожности и коммуникации;

5) подобрать диагностический инструментарий для диагностики школьной тревожности учеников первого класса;

6) разработать и апробировать модель психокоррекции школьной тревожности на учениках первого класса.

Методы исследования:

1) теоретический анализ литературных источников по проблеме;

2) диагностические:

- для фронтальной диагностики использовались цветовая методика О.А.Ореховой «Домики» и проективный рисунок «Автопортрет»;

- для углубленной психодиагностики проводился более тщательный анализ цветового теста «Домики» и метод диагностической беседы, выстроенный на основе вопросов Опросника школьной тревожности Филлипса.

Исследование проводилось на базе школы ГУ «Средняя школа № 31» г. Усть-Каменогорска. Выборку составили учащиеся 1 класса, в количестве 28 человек.

Основные результаты и выводы

Практическая сторона психокоррекции школьной тревожности через формирование коммуникативных навыков построена в несколько этапов работы: предварительное тестирование школьной тревожности (психодиагностический этап работы); анализ результатов тестирования и разработка программы психокоррекции школьной тревожности; адаптация программы психокоррекции школьной тревожности; итоговое тестирование с последующим анализом апробации программы.

В процессе первоначального психодиагностического обследования 50% учеников 1 «А» класса показали повышенный уровень школьной тревожности. У 7% школьников данного класса на момент обследования выявлен ярко выраженный уровень тревожности.

Результаты диагностического исследования показали, что основными факторами школьной тревожности учеников 1 класса, вошедших в «группу риска», являются: сниженная самооценка; негативное отношение к образу школы в целом, спровоцированное отсутствием сплочённости класса и временным недоверием к учителю; а также, сниженные коммуникативные навыки в сфере межличностных отношений со сверстниками и учителем.

На основе психодиагностического материала была разработана программа психокоррекции школьной тревожности с учетом формирования коммуникативных навыков для учащихся 1 класса. Элементы программы психокоррекции школьной тревожности содержат предпосылки к созданию условий для снижения школьной тревожности у первоклассников до уровня «мобилизующей тревоги», соответствующей их возрастной норме.

В процессе проведения программы решались задачи, направленные на повышение самооценки учащихся «группы риска»; на развитие общих коммуникативных навыков у участников коррекционной группы; на обучение участников группы новым способам уверенного поведения; на снятие их общего психоэмоционального напряжения.

Результаты итоговой диагностики показали, что программа формиро-вания коммуникативных навыков, как фактора, снижающего тревожность, была наиболее эффективной в плане повышения самооценки учащихся, снижения их внутреннего эмоционального напряжения, улучшения коммуника-тивных отношений со сверстниками (в частности, со школьными друзьями и соседями по парте), а также в плане эмоционального отношения к личному досугу и некоторым познавательным видам деятельности.

Практическое применение

Результаты исследования могут быть использованы в консультативной деятельности школьных психологов по снижению школьной тревожности.

Динамика самоотношения у детей дошкольного возраста (2011)

Выполнила Ж.С. Бакежанова

Руководитель: к.пс.н., ст. препод. Е.И. Барабанова

Цель исследования: изучение динамики самоотношения в дошкольном возрасте.

Объект исследования: самоотношение дошкольника.

Предмет исследования: развитие самоотношения в дошкольном возрасте.

Гипотеза исследования: динамика самоотношения детей в дошкольном возрасте зависит от развития рефлексивных способностей – в раннем дошкольном возрасте самоотношение недифференцированное и более безоценочное, чем у детей старшего дошкольного возраста.

Задачи исследования:

1) проанализировать основные направления изучения самоотношения как ценностно-оценочной системы в отечественной и зарубежной психологии;

2) рассмотреть общую характеристику психического развития ребенка в дошкольном возрасте;

3) изучить формирование самосознания и самоотношения в дошкольном возрасте;

4) обосновать методы, выборку и базу исследования;

5) анализ и обсуждение данных эмпирического исследования;

6) предложить рекомендации по формированию самоотношения и адекватной самооценки у детей дошкольного возраста.

Методы исследования:

1) анализ теоретических источников по заявленной проблеме,

2) диагностические методики:

- методика Дембо-Рубинштейна;

- «Тест двадцати высказываний» М.Куна;

- проективная методика «Рисунок несуществующего животного»;

- проективная методика «Автопортрет» Р.Бернса.

3) методы математической статистки.

Исследование проведено на базе ДОУ «Ульбиночка» г. Усть-Каменогорска. Исследовательскую выборку составили 40 детей дошкольного возраста: 20 испытуемых - дети в возрасте от 4 до 5 лет; 20 испытуемых – дети в возрасте от 5,5 до 6,5 лет.

Эмпирическое исследование проведено в период с апреля по май 2011г.

Основные результаты и выводы

В целом самооценка у детей старшего дошкольного возраста отличается большей выраженностью в сторону повышения. Выявлено, что по критериям «здоровье» и «ум» дети обеих групп оценивают себя в оценках выше средних. По шкале «характер»: испытуемые раннего дошкольного возраста оценивают себя выше среднего; испытуемые, входящие в группу старшего дошкольного возраста – высоко. По шкале «красота»: дети раннего дошкольного возраста оценивают себя в средних оценках; дети старшего школьного возраста – выше среднего. Таким образом, можно предположить, что дети раннего дошкольного возраста в целом характеризуются средней или выше средней самооценкой, более критическим, не дифференцированным отношением к себе, по сравнению с детьми старшего дошкольного возраста.

Недостаточно большое количество высказываний в характеристиках самоотношения можно объяснить слабой структурированностью и дифферен-цированностью представлений о себе у детей дошкольного возраста обеих групп.

В образе «Я» и самоотношении детей раннего дошкольного возраста происходит преобладание формальных ролей. Эмоционально положительное отношение к себе у детей раннего дошкольного возраста не выражено, либо они в силу возрастных особенностей не могут заявлять о себе позитивно.

Образ «Я» и самоотношение детей раннего дошкольного возраста складываются из объективных и констатирующих характеристик, затем, практически в равном объеме, преобладают положительные и отрицательные моменты, и в меньшей степени - тенденция к саморазвитию. В группе детей старшего дошкольного возраста сначала преобладают описательные характеристики, однако, затем следует позитивное видение себя, далее констатирующие характеристики и тенденция к саморазвитию. И, лишь после этого, звучат эмоционально отрицательные моменты. Можно заключить, что у детей раннего дошкольного возраста происходит преобладание безоценочных характеристик в самоотношении и образе «Я». Они в меньшей степени склонны давать себе эмоциональную оценку, будь она положительной или отрицательной.

Практическое применение

Результаты исследования могут быть использованы в консультативной деятельности психологов, работающих в дошкольных образовательных учреждениях (ДОУ).

Жоғары сынып оқушыларының өзіндік бағалауы мен тұлғааралық қатынастар жүйесіндегі адаптация деңгейінің өзара байланысы

Орындағын: А.Е. Буктукова

Жетекшісі: аға оқытушы Г.М. Берекбусунова

Зерттеу мақсаты: психодиагностикалық әдістерді қолдана отырып жоғарғы сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауы мен тұлға аралық қатынастар жүйесіндегі адаптация деңгейінің өзара байланысын анықтау.

Зерттеу объекті: жасөспірімдік тұлғаның психологиялық ерекшеліктері.

Зерттеу пәні: өзін-өзі бағалау мен тұлға аралық қатынастар жүйесіндегі адаптация деңгейінің өзара байланысы.

Зерттеу болжамы: жоғарғы сынып оқушысының өзін-өзі бағалауы оның тұлға аралық қатынастар жүйесіндегі адаптация деңгейіне әсер етеді.

Зерттеу міндеттері:

1) зерттеу проблемасына сәйкес психологиялық әдебиеттерге теоретикалық талдау жасау;

2) жоғарғы сыныр оқушыларының өзін-өзі бағалауының деңгейін анықтау;

3) жоғарғы сынып оқушыларының тұлға аралық қатынастар жүйесіндегі адаптация дәрежесін анықтау;

4) жоғарғы сынып оқушыларының өзі және өзгелер туралы көзқарастарын бағалау;

5) өзін-өзі бағалау, өзіндік қатынас, өзгелерді қабылдау және адаптациялану сияқты көрсеткіштер арасындағы математикалық-статистикалық өзара байланысты анықтау.

Зерттеу әдістемелері:

1) Б.Стефонсонның «Q-сұрыптама әдістемесі»;

2) «Өзіндік қатынас тест-сұрақтамасы» (В.В. Столин, С.Р. Пантелеев);

3) «Фейдің өзгелерді қабылдау шкаласы»;

4) Роджерстің әлеуметтік-психологиялық адаптация әдістемесі.

Зерттеу базасы: Зырян қаласының №.12 мектебінің жоғарғы сынып оқушылары (10,11 сыныптар) қатысты. Жалпы саны – 46 адам.

Негізі нәтижелер мен қорытынды

Ерте жасөспірім шақта өзіндік сананың жаңа деңгейінің қалыптасу шегінде өзі туралы тұрақты көзқарастың - Мен-концепцияның қалыптасуы жүреді.

16-17 жаста ерекше тұлғалық жаңа құрылым пайда болады. Оны психологиялық әдебиеттерде «өзін-өзі анықтау» терминімен белгілейді. Жасөспірім шақ өзін-өзі бағалаудың когнитивтік және эмоционалдық компоненттерінің балансты дамуымен сипатталады. Өзіне деген саналы қатынастың өсуі өзі туралы білімдердің «Менге» бағытталған эмоцияларды реттеуіне әкеледі. Өзін өзгелерден ерекшеленетін, толыққанды тұлға ретінде қабылдайтын тұрақты қатынас қалыптасады.

Жасөспірім шақтың психологиялық ерекшелігі, адаптация және өзін-өзі бағалау проблемалары бойынша тиісті шет елдік және отандық психологиялық әдебиеттерді зерттеп, психодиагностикалық әдістемелерді таңдап алып біз психодиагностикалық эксперимент жүргіздік. Нәтижесінде эксперимент жасөспірім шақтағы өзін-өзі бағалау мен адаптация деңгейінің корреляциялық өзара байланысын статистикалық дәл анықтап және сипаттауға мүмкіндік берді.

Сонымен, жасөспірім шақта адаптация деңгейі мен өзін-өзі бағалау арасында корреляциялыұ байланыс бар деген негізгі болжамымыз дәледенді.

Біз жүзеге асырып отырған жасөспірім шақтағы адаптация мен өзін-өзі бағалауды тұлғаның өмірді ұғынуы арқылы зерттеу түріндегі практикалық ықпалымыз, біздің ойымызша, осы проблема төңірегінде ары-қарайғы зерттеу бағдарламаларын құруда перспективалы болып табылады.

Практикалық маңыздылығы

Біздің зерттеу жұмысымыздың нәтижелері мектеп психологтары үшін оқушыларға, педагогтар мен ата-аналарға психологиялық кеңес беруде қызықты болуы мүмкін.

Дата добавления: 2015-08-10