Norton шкаласы 2 страница

Ер пациенттердің гигиеналық ванна

қолданғаннан кейін шашын алып тастайды. Егер

ваннаға түсе алмаса, кереуетің үстінде жуады.

Ұзын шашты әйелдердің шашын күту қиындау болады.

Күнде шашын тарап, өріп отыру керек, сірке

қышқылы ерітіндісіне малынып алынған тарақпен тарайды. Пациенттің басын аптасына бір рет жуады. Үнемі аяқ – қолының тырнақтарын алып отыру керек.

8.14.Пациенттің жыныс мүшелерінің күтімі

Халі нашар, ұзақ уақыт бойы тµсек тартып жатқан пациенттер уақытымен суға түсіп, денелерін тазарта алмайтыны бәрімізге белгілі. Оның үстіне кейбір науқастар кіші дәреттерін немесе үлкен дәреттерін алатындары да болады. Міне соның салдарынан науқастардың шаттары, терілері ойылып (тесілу, ойылу), жара пайда болады. Сондықтан теріге жара түсірмеу үшін ойылатын қауіпті жерлерді перманганат калий, риванол ертінділерімен және тағы басқа дезинфекция жасайтын сұйықтармен сүртіп, тазалап отыру керек.

Жыныс органдарын жууға қажет құралдар және жуудың әдісі:

1. Құмыра - жуу ертіндісін құятын ыдыс.

2. Стерильді тампон.

3. Қысқыш корнцангі.

4. Жыныс мүшесін жуу үшін пациентті шалқасынан жатқызады.

5. Аяғын бүгіп, бұтының арасын сәл ашады.

6. Құйрығының астына судно қойылады.

7. Ертінді толтырылған құмыраны мейіркеш сол қолына ұстап, ол оң қолына тампон қыстырылған қысқышты алады.

8. Жуғанда жоғарыдан төмен қарай, яғни тыныс мүшесінен тік ішекке қарай жуады.

9. Жуып болғаннан кейін жыныс мүшесін құрғақ мақтамен жоғарыдан төмен қарай сүртіп құрғатады.

10. Құрғатылып болғаннан кейін жуылған жерге вазелин жағылады.

11. Міне осы аталған жууға керекті құралдары және жуу әдістерін әрбір мейіркеш білуі қажет.

Бақылау сұрақтары мен тапсырмалары

1. Пациенттің төсектегі жағдайына сипаттама беріңіз?

2. Теріні күту маңыздылығын түсіндіріңіз?

3. Тесілудің себептеріне және дәрелеріне сипаттама беріңіз?

4. Тесілудің алдын алу шараларын тізіп беріңіз?

5. Көзді, ауызды күту ерекшеліктерін айтып, көрсетіңіз?

6. Құлақты, мұрынды күту ерекшеліктерін айтып, көрсетіңіз?

7. Халы нашар пациенттерді күту ерекшеліктерін айтып беріңіз?

8. Жыныс органдарын жуу тәсілін көрсетіңіз?

9. Судно беру әдісін айтып көрсетіңіз?

10. Басың күту әдісін айтып көрсетіңіз?

9.ТЕРМОМЕТРИЯ

Термореттеу (терморегуляция) ағзаның қалыпты жағдайда дене қызуының ұстауының қамтамассыз ететін физиологиялық процесстің біртұтастығы.

Тамырлық термореттеуінде қан тамырлардың қуыстары кеңейеді немесе жіңішкереді.

Физикалық термореттеуінде ағзаның жылыны сыртқа беру өзгерісімен орындалады.

Химиялық теромореттеуіндегі жылының шығуы ағзаның тіндерінде жүргізіледі.

Негізінен қалтырау дегеніміз – ағзаның қорғаныш әсері, осы кезеңде вирус пен микробтар болуы мүмкін. Егер дене қызуы жоғары болса, ағзада оттегі жетіспеушілік пайда болады да, орталық нерв жүйесін зақымдайды, сол себептен есінен тану, сандырақтау, тырысу белгілері ағзада ұлғайуымен байланысты. Бұл жағдайда жедел түрде жәрдем көрсету керек, дене қызуы көтерілгенде демнің жиілігі жоғарлайды, тамыр соғысы көбейеді.

Дене қызуын өлшеу әдістері екі түрге бөлінеді: қатынастық – жылыны прибор арқылы денеден алуға болады, қатынассыз – дененің жылуы прибормен ауа арқылы, немесе айналдағы орта арқылы өлшенеді. Дене қызуын өлшеу үшін көбінесе сынапты термометр қолданады. Қазіргі уақытта электрондық, сұйық – кристалликалық термометрлар қолданылады.

Дене қызуын өлшеу стандарттары

9.1.Дене қызуын өлшеу стандарттары.

Мақсаты: Пациенттің дене қызуын өлшеу ағзаныњ фукционалдық жағдайын бақылау үшін қолданады. Ішкі ауру инфекциясын алдын-алу.

Дене қызуын көбінесе қолтықтың астынан өлшейді 2 мезгіл. Қолтық астының қалыпты температурасы – 36,4 – 36,8⁰С. Қолтық асты температураны өлшегенде құрғақ болуы тиіс. Ең жоғарғы температура 17 – 21 сағаттың арасында, ең төменгі 3 – 6 сағат арасында болады. Тамақтан кейін физикалық, психикалық жағдайда, ыстық бөлмеде дене температурасы көтеріледі. Балалардың температурасы 0,3 - 0,4⁰С – ға жоғары болады. Ал қарт егде жастағы адамдардың температурасы төмен болады. Ауыздың қалыпты температурасы 36,0 – 37,3⁰С (орташа 36,8⁰С). Термометрді тіл астына оң жақ немесе сол жағына салып аузын жапқызады да, 3 минут өлшейді. Бұл тәсілді балаларға 4 жасқа дейін және қоздырғыштық балаларға қолдануға болмайды. Қазіргі уақытта электрондық - сорғыш термометрларды балаларға қолданады. Тік ішектің қалыпты температурасы 36,7⁰С – 37,6⁰С. Термометрді тік ішекке тереңдігі 2 см – ге жібереміз, 1 – 2 минутта өлшейміз.

Қандай жағдайда қолданбайды: қолтықтың астына жаралар және қызару болса.

9.2.Термометрді қолдану тәсілдері

1. Пациенттпен жақсы көз қараспен сөйлесу, процедура мақсаты мен жүрісімен таныстыру, келісімін алыңыз;

2. Қолды жуып, құрғатыңыз;

3. Термометрді алып сілкілеп, сынабын 35⁰ градустан төменге дейін түсіріңіз.

4. Құрғатып дәкемен сүртіңіз.

6. Термометрді сынап жағынан салыңыз.

7. Пациент қолын төсіне қысып алады.

8. Салған уақытты белгілеп отырыңыз.

9.Термометрді 10 минуттан кейін алыңыз.

10.Нәтижесіне баға беріңіз.

11.Пациентке нәтижесін хабарлаңыз.

12. Дене қызу көрсеткіштерін журналға, дене қызуының қағазына белгілеңіз.

13. Термометрді зарарсыздандырыңыз (толығымен салу).

14. Перчатканы киіңіз.

15. Термометрді дезинфекциялық ертінді алып, ағынды сумен жуып құрғатыңыз.

16. Перчатканы шешіңіз.

17. Термометрдің сынабы түскенше сілкілеңіз.

18. Термометрді қабығына кигізіңіз.

19. Қолды жуып құрғатыңыз.

9.3.Қалтырау кезеңдері

1 кезең. Пациенттің дене қызуының көтерілуі басталған кезең. Жылуды сыртқа көп шығармайды. Соның салдарынан адамның денесі мұздап тоңады. Қалтырап, дірілдейді. Мұның себебі қан тамырлардың нерв талшықтары тітіркенеді де, олар тамырларды тарылтады. әдетте дене қызуы көтерілгенде жүрек жиі соғып, адамның дем алысы жиілейді, басы ауырып мазасы болмайды, егер температура нормада бір градус жоғары көтерілсе, онда қан тамырының соғысы минутқа сегіз-онға дейін, ал тыныс алу төрт есе жиілейді. Осы кезеңде мейіркеш немесе күтуші пациентке үлкен жауапкершілікпен қарап көмек көрсетуі керек. Қызуы көтерілген пациенттің аяғына жылытқыш қойып, ыстық шай беріп, жан жағын қымтап жауып, денесіне жел тигізбеген жөн.

2 кезең. Бұл пациенттің температурасының өте жоғары көтерілу кезеңі. Осы кезенде пациенттің басы қатты ауырып, аузы, ерні құрғап кебірсиді. Денесі ауырып, әлсіздік пайда болады. Кейбір кезде пациент сандырақтайды. Есі ауып қалуы мүмкін. Сондықтан мейіркеш мұндай жағдайда пациенті жалғыз тастап кетпей, оның қасында жағдайын қадағалап, бақылап отыруы керек. бұл кезеңде пациентке жеңіл тамақ беріп, күніне 5-6 рет тамақтандырған жөн. Сұйықты

көбірек берген жөн. Жеміс сусындармен, минералды сулар ішкізген жөн, басы ауырып мазасы кетсе, онда пациенттің басын суық су құйылған грелка немесе мұзды мұйық қою керек. Компресс қоюға да болады, ол үшін екі ас қасық сірке қышқылын жарты суға араластырып дәкені салып алады. Содан соң оны қабаттап ауырған адамның маңдайына қояды. Мейіркеш бұл кезеңде пациенттің тамыр соғысын, қан қысымын міндетті түрде тексеріп отыруы керек.

3 кезең. Пациенттің дене қызуының төмендеу кезењі. Дене қызуы төмендегенде де, әр түрлі жолмен төмендейді. Мысалы:температура біртіндеп бірнеше күн ішінде төмендеуі мүмкін. Мұны литикалық төмендеу немесе лизис деп атайды, дене қызуы күрт төмендегенде науқас адамның жағдайы нашарлайды. Мұндай жағдайда мейіркеш пациентке жедел жәрдем көрсетуін керек, және дәрігер шақыртқан дұрыс.

1. Тұрақты қызба (febris continua) – кезінде

жоғарғы температурасы бірнеше күнге дейін

созылып 1⁰С аралығында ұсталынып отырады. Дене

қызуы 39⁰С – қа дейін болады, бірақ қалшылдау,

тердің шығуы болмайды, терісі ыстық, құрғақ.

Осындай температура крупты пневмонияға, іш бөрпе

сүзегіне тән.

2. Босататын (febris remittens) – ірінді

ауруларда (экссудативтық плевритте, өкпе абцессінде)

кездеседі. Дене қызуы тәулік бойы 2⁰С – ға

дейін көтеріліп отырады да, пациенттерда қалтырау, содан кейін дене қызуының аяғында тершендік болады.

3. Қозғалып тұратын (febris intermittens) – қалыпты және жоғарғы температурасы алмастырылып отырады. Осындай жағдайда дене қызуының күрт жоғарлауы (малярияда) немесе тұрақты (бруцеллезда) немесе күрт төмендеуі байқалады. Дене қызуы жоғары болған кезде – қалшылдау, төмен болған кезде – көп мөлшерде тершендік пайда болады.

4. Қалжырататын (febris hektica) – қызбада дене қызуының көтерілуі 3 – 4⁰С – қа, 3 – 4 күнге дейін барады. Осы қызба түбіркүлез, сепсис ауруларында жиі кездесіп, қалшылдау, дірілдеу, содан кейін мүлде тершендікпен сипатталады.

5.Толқымалы (febris undulans) – қызбада дене қызуы бір көтеріліп, бір төмендеп арасында қалыпына келеді. Бұл қызба лимфогрануломатоз, бруцеллез, қатерлі ісіктерде кездеседі.

Дене қызуының түрлері

Субнормальдің 35-35,9

Қалыпты 36-37

Гипертермиялық 37,1

Жоғарлығы

Ұзақтығы

Тербеліс мінездемесі

Субфебрильді 37,-38^0С Төменгі фебрильді 38,1-39^0С Жоғарғы фебрильді 39,1-40^0С Гипертермиялық 41,1^0С

өтіп кетуі 2 сағ. өткір 15 мин. Өткір 2 күнге дейін. Өткір және созылмалы 10-45 аралығы. Созылмалы 45 мин.

Тұрақты босататын, қалжырататын, сезілмейтін атипикалық, қозғалып тұратын, толқымалы лизистік, кризистік

Бақылау сұрақтары мен тапсырмалары

1. Дене қызуын өлшейтін жерлерді атап шығыңыз?

2. Термометрді қолдану ережесін айтып беріңіз?

3. Қызбаның І – ші кезеңіндегі мейіркештің рөлін атап шығыңыз?

4. Қызбаның ІІ – ші кезеңіндегі мейіркештің рөлін атап шығыңыз?

5. Қызбаның ІІІ – ші кезеңіндегі мейіркештің рөлін атап шығыңыз?

6. Субфебрилді температура туралы сипаттама беріңіз?

7. Дене қызуын құжатқа толтыруын түсіндіріңіз?

8. Температура қағазына графикалық тәсілмен жазып көрсетіңіз?

9. Дене қызуы күрт төмендесе не деп атайды?

10. Дене қызуы өте жоғары болса не деп атайды?

10.ТАМАҚТАНДЫРУ

Тамақтану – ағзаның өмірлік қажеттілігі болып саналады. Ол адамды сумен, энергиямен қамтамасыз етеді. Клеткаларды құрау үшін және ағзаның ауруға қарсы қабілетін көбейтеді. Тамақтану тиімді болу үшін, сол себептен әр-түрлі жағдайда емдәм – терапиясы қолданылады. Сау адамның 1 тәуліктегі тиімді тамақтану рационы (1280-3000 ккал) бұл өмір сүру деңгейіне байланысты.

Азықпен адам жалпы тіршілікке қажетті белок, май, көмірсутегі, минералды тұз, су, витаминдер мен тканьдарды қалпына келтіруге, энергия шығынын және ағзаның қажеттерін толтыруға арналған басқа да заттар алады. Осы заттардың барлығы күрделі алмасу үрдісіне қатысады. Ақуыздар, көмірсулар, майлар ағзаны энергиямен қамтамасыз етуде басты қызмет атқарады. Метаболизм үрдісі кезінде ақуыздан, майдан, көмірсулардан энергия бөлінеді, олар құнарлықпен өлшенеді (калория). Ағзадағы 1 гр ақуыздың тотығуынан - 4 ккал, 1 гр майдан - 9 ккал, 1 гр көмірсудан - 4 ккал энергия түзіледі. Тағам құнарлығы арнайы кестемен көрсетіледі. Дені сау адамға тәуліктік үлестегі жануар ақуызының мөлшері көрсетілген қалыпқа сәйкес құрастырылуы керек: өсімдік – 40 гр, жануар майы — 85 – 90 гр, көмірсулар — 400 – 500 гр, төрт мезгіл тамақтануда жалпы тамақ салмағы 3 кг дейін жетуі қажет. Физикалық жұмыспен айналыспайтын ауруханада жатқан науқастарда тағамның құнарлығы қалыптан аспауы керек. Төсек тартып жатқан пациенттерде энергияға қажеттілік біршама төмен болады. Ақуыздар, майлар, минералдық заттар ұлпалар мен тіндердің қызметін қалпына келтіру үшін “құрылыстық” заттар болып табылады.

Ақуыздар -тірі клеткалардың негізі, олар ферменттер мен гормондардың құрамына кіреді, тыныс алуға, бұлшық еттердің жиырылуына және босаңсуына қатысады, ағзаны микробтар мен вирустардан қорғайды. Ақуыздар жануар тағамдарының (сүт, ет балық), және өсімдіктердің (нан, жарма, бұршақ) құрамында кездеседі.

Майлар - ағзаның негізгі энергия көзі болып табылады. Клеткалық мембраналардың, нерв тіндерінің негізгі құраушысы. Экономикасы дамыған елдерде тамақ өнімдеріне жануар майлары көп мөлшерде қолданылады.

Көмірсулар - тамақтану мәзірінің негізгі бөлігін құрайды және оның энергия құндылығының 50-60 % қамтамасыз етеді. Олар ақуыздар мен майлардың қалыпты алмасуы үшін қажет. Көмірсулар негізі өсімдік тағамдарында болады.Талшықтар, пектиндер, гемцеллюлозалар ішекте қорытылмайды және энергияны аз мөлшерде бөледі. Көмірсуға тәуліктік қажеттілік дені сау 18 – 30 жастағы ерлер мен әйелдерде 360 және 300 гр, немесе 1 кг қалыпты дене салмағына 5 гр. Көмірсулардың жалпы мөлшерінің 80 % жуығы крахмалдың (дәмді тағамдар, бұршақ, картоп), 15 % - жеңіл қорытылатын жай көмірсулардың, оның ішінде қант және құрамында қанты бар тағамдардың, 5 % - тағамдық талшықтардың (жеміс – жидектер, дәндер) үлесіне жатады.

Су - тағамдық мәзірдің маңызды бөлігі болып табылады. Ол зат алмасу әрдістерін, тағамның қорытылуын, зат алмасу заттарының шығарылуын, жылу реттеудің және т.б. қамтамасыз етеді. Су адамның дене салмағының 2/3 бөлігін құрайды және ағзаның суды 10 % - нан артығын жоғалтуы адам өміріне қауіп төндіреді. Суға қажеттілік тағамтану сипатына және еңбегіне, климатқа, денсаулық жағдайына және басқа да факторларға байланысты. Орта есеппен алғанда ересек адамның суға қажеттілігі тәулігіне 2,5 л. Адам 1-1,5 л суды сұйықтық (сорпа, шай, компот, шырындар) арқылы, ал 1-1,5 л тағам өнімдерінен алады, 0,3-0,4 л ағзаның зат алмасуы кезінде түзіледі.

Минералды заттар (натрий, калий, кальций, фосфор, магний, темір) - ағзаның қалыпты тіршілігіне қажет. Кальций мен фосфор сүйек, жүйке және бұлшық ет тіндерінің маңызды құраушы компоненттері болып табылады. Натрий әр түрлі мүшелерге қозудың жүйке арқылы өткізілуіне елеулі үлес қосады, ағзада суды іркілтеді, қан тамыр қабырғасының жеткілікті тонусын қамтамасыз етеді. Калий бұлшық еттердің, сондай-ақ жүректің қозу, жиырылу және босаңсу үрдісіне қатысады.

Дәрумендер — тағамдық мәзірде міндетті түрде болуы қажет және ауыстырылмайтын құраушы бөлігі болып табылады. Ағзаның қалыпты тіршілігін қамтамасыз етеді. Тамақ құрамында дәрумендердің жеткіліксіз болуы гиповитаминозға немесе авитаминозға әкелуі ықтимал.

Сау адам қалыпты жағдайда 4 мезгіл тамақ ішіп отыруы тиіс.

Тәуліктік рацион құру:

1. Таңертеңгі тамақ 25 %.

2. Күндізгі тамақ 30 %.

3. Кешкілік 20 %.

4. Кешкі тамақ 25 %.

Қалыпты жағдайда ақуыз, майлар, көміртектің ағзаға түсуі 1:1:4 болуы керек.

Тамақтанумен емдеу емдәмтерапия деп аталынады. Емдәм – тамақтық рацион (тәуліктік тағамның көлемі). Емдәм, пациент ауырған кезінде құрастырылады. Емдік тамақ әр түрлі аурулардың асқынуларын алдын алуы ұшін керек немесе патологиялық процесстерді емдейді. Емдәм құру үшін тағамның құрамын білу керек: каллориясын, жалпы көлемін, жеке көлемдерін: /белок, май, углеводтар, витаминдер, тұздар, су/ бұл жағдайда, тағамның қасиетін есепке алу керек, тағамды дайындағанда мынадай қағидаларды сақтау керек:

1. Механикалық әдіс - тағамды неғұрлым сұйық, жартылай сұйық, пюре тұрінде дайындау.

2. Химиялық әдіс - тағамға әр түрлі қоспалар қосуға болмайды. Үгітілген ет, кәрі малдың, сиырдың майын /тоң май/ жеуге болмайды.

Тамақтың сыртқы түрі, иісі, асханада қызыметкерлерінің жалпы бет әлпеті, киім киісі, мейіркештің бет әлпеті, уақытымен тамақтандыруы.

Төсекте ыңғайлы жағдай жасау, оның барлығы пациенттің тамақтануына өте маңызды әсер етеді.

1. Біртіндеп /І А стол, І Б стол жара аурулары/.

2. Сатылық әдіс - созылмалы ауруларға 7-10 күнде 1 рет жеуге болмайтын тағамдарды қолдану.

Әрбір бөлімшеде тамақ режимі сақталынып отырады. Режимді мейіркеш, бөлімше меңгерушісі, емдәм дәрігері, емдәм мейіркеші бақылап отырады, Мейіркеш порционникті жалпы құрып, тағм блогына апарады.

Мейіркеш құрастыратын тамаққа талап қағазы.

Мекеме атауы

ТАМАҚҚА ТАЛАП ҚАҒАЗЫ

200__ж.________________пациенттер тамақтануы үшін

күні

1. Пациенттер туралы мәлімет

200__ж._______________жағдай бойынша

сагат

Палатаның атауы (белім) және тамақтану мөлшері

Пациенттің саны

Соның ішінде диета бойынша

___

2. Жеке қосымша тамақтануы

Палата (бөлім) атауы

Пациенттің тегі

Тамақтану азық-түліктері

Бөлім меңгерушісі__

Диеталық мейіркеш

Аға мейіркеш __

Тағам режимі:

1. Күні бойы тағамды қабылдауы

2. Тамақтану аралығы.

3. Тамақ ќабылдау уақыты.

4. Тәуліктік рационныњ тамақ қабылдау арасында болуы. Тағамның қабылдау аралыѓы 4 сағат болуы керек. Түнгі үзіліс 10-11 сағ. Жатар алдында 2 сағ. бұрын тамақ ішуге болмайды.

Егер пациенттіњ тәбеті төмен болса, 1-2 тамаққа аллергия болса онда жасанды тамақтарды қолданады, көбінесе жасанды тамақтандыруы операциядан кейін қолданылады. Егер табиғи жолмен тамақтандыру қиын болса асқазанға, ішекке, зонд немесе клизма арқылы жібереді.

Егер осы екі әдіспен жібере алмаса, онда парентералдық әдіс қолданады. Жасанды тамақтану жүргізгенде тағам каллориясы 2000 болуы керек, белок, май, углеводтар І:І:4 болуы керек. Бір тәулікте кемінде 2000 кал болу керек. Зонд арқылы сүт, сорпа, шикі жұмыртқа, қорытылған май, сұйық жеміс көжесін, сұйық кисель, шырындар, шай, кофе жібереді. Пациенттерді бақылаудың негізі компоненттердің бірі

Дата добавления: 2015-10-24