Зарарсыздандыру. 1 страница

Ф.Бэкон.

Философия (грек тілінен – с‰ю жєне даналыќ, даналыќќа деген с‰йіспеншілік) дегеніміз – єлемніњ т±тастай бейнесін, єлемдегі адамныњ алатын орынын, адам мен єлем арасындаѓы ќарым-ќатынас жєне осы єрекеттердіњ нєтижесін табатын адамныњ рухани ќызыметініњ т‰рі.

Халыќаралыќ келісім негізінде мейіркеш ісініњ философиясы 4 негізгі т±жырымнан ќалыптасады:

1. Пациент.

2. Мейіркеш, мейіпкеш ісі.

3. Ќоршаѓан орта.

4. Денсаулыќ.

Пациент – мейіркештік к‰тімге зєру жєне оны ќабылдайтын адам.

Мейіркеш – мейіркештік ж±мысќа ќ±ќыѓы бар жєне мейіркеш ісініњ философиясын бµлісетін, кєсіпќой білімі бар маман.

Мейіркеш ісі – ќоршаѓан ортаныњ µзгерісіне байланысты туындайтын, денсаулыќтыњ потенциалдыќ жєне болып жатќан проблемаларын шешуге баѓытталѓан пациентке кµрсетілетін мейіркеш к‰тімініњ бір бµлігі болатын ѓылым жєне µнер.

Ќоршаѓан орта – адамныњ µмірлік іс-єрекеттері болып жататын табиѓи, єлеуметтік, психикалыќ жєне рухани факторлар мен кµрсеткіштердіњ бірт±тастыѓы.

Денсаулыќ - µмірдіњ амалдарына бейімделу арќылы жетістікке жеткен т±лѓаныњ ќоршаѓан ортамен динамикалыќ ‰йлесімдігі.

Адамныњ ќ±ќыѓына жєне µміріне деген сыйласымдыќ, адамгершілік мейіркеш ісініњ негізгі ќаѓидалары болып саналады. Мейіркеш ісі философиясыныњ ќаѓидаларын ж‰зеге асырылуы ќоѓам мен мейіркештіњ ќарым-ќатынастарына тєуелді.

Б±л ќаѓида пациент, ќоѓам алдындаѓы мейіркештіњ жауапкершілігін жєне ќоѓамныњ мейіркеш алдындаѓы жауапкершіліктерін ќарастырады. Ќоѓам мейіркеш ісініњ мањызды рµлін зањдыќ актілерін шыѓаруда ескерін, денсаулыќ саќтау ж‰йесінде мойындауѓа міндетті.

Мейіркеш ісініњ ќазіргі заманѓы ‰лгісініњ мєні, ѓылыми теориясы болып мейіркештік кµмектіњ кµрсетілуіне жєне мазм±нына єр т‰рлі єдіс-амалдардыњ негізделінуі.

Кєсіпќой лексиконына пациенттіњ ќажеттілігіне ќарай ж‰йелі мейіркештік кµмектіњ кµрсетілуі т‰сіндірілетін «мейіркештік процесс» ±ѓымы енгізілді.

Пациенттіњ денсаулыќ жаѓдайыныњ µзгеруінен туындайтын проблемалардыњ алдын алу, жењілдету, жою маќсаты болып табылатын м±ндай єдіс-амалдар 50-жылдар ортасында АЌШ-да жарыќ кµрді, ал ¦лыбританияда 80-жылдары ресми т‰рде ќабылданды.

Ќазіргі заманда мейіркеш процессі Ќазаќстан Республикасыныњ мейіркештік білім берудегі µзегі болып табылады. Мейіркештік кµмек кµрсетудіњ теориялыќ ѓылыми базалары ашылуда. Мейіркештік процесс арќылы мейіркеш тек ќана дєрігер н±сќауын орындаушы емес, сонымен ќатар єр бір пациенттіњ жан д‰ниесін т‰сіне білетін, жеке т±лѓа ретінде тани білетін шыѓармашылыќ адам бола отырып, мамандыѓы бойынша тєуелсіздік жєне егемендікке ие болады.

Мейіркеш ісініњ философиясыныњ мєні болып пациентпен ќарым-ќатынас жасаудаѓы ењбегініњ негізінде жатќан мейіркештіњ кµзќарасынан туындайтын кєсіпќой µмірініњ негізі саналады.

Ќалыптасќан философияны бµлісетін мейіркеш µзіне келесі этикалыќ міндеттерді ќабылдайды: шындыќты айту; ќайырымдылыќ кµрсету; зиян келтірмеу; басќалардын міндеттерін силау; сµзінде т±ру; адал болу; пациенттіњ еріктілікке ќ±ќыѓын силау.

Мейіркештік философияныњ теориясы бойынша маќсаттарына ынталану, яѓни мейірештіњ ќызыметініњ нєтижесі - этикалыќ баѓалыќ (м±раты) деп аталынады: кєсіпќойлылыќ; денсаулыќ; ќоршаѓан ортаныњ тазалыѓы; тєуелсіздік; адамгершілік ќ±ндылыѓы; ќамќорлыќ (к‰тім).

Мейіркештік философия мейіркештіњ жеке т±лѓалыќ ќасиеттерін де аныќтайды. Жаќсы деген мейіркеш – з±лымдыќ пен ќайырымдылыќты аныќтай білетін ќайырымды адам; білімді; шеберлі; ќайѓысына ортаќтасу; шыдамдылыќ; маќсатќа жету; мейірімділік ќасиеттеріне ие болуы керек.

Этикалыќ ќаѓидалар єр бір елде, сонымен ќатар Ќазаќстанда мейіркештердіњ Этикалыќ кодексін аныќтайды жєне мейіркештердіњ мінез-ќ±лыќтарыныњ стандарты жєне кєсіпќой мейіркеш ‰шін µзін-µзі басќару тєсілдері болып саналады.

2.1.МЕЙІРКЕШТЕРДІЊ КЄСІБИ Ж¦МЫСЫНЫЊ СТАНДАРТТАРЫ

1 стандарт. К‰ту сапасы: мейіркеш ‰немі мейркештік практиканыњ сапасына жєне тиімділігіне баѓа беріп отырады.

2 стандарт. Кєсіби ќызметін баѓалау: мейіркеш µзініњ практикасына ќызметтік стандарттарѓа жєне жергілікті ережелер мен ќоѓамдыќ бастауларѓа ќатысты баѓа беріп отырады.

3 стандарт. Білімі: мейіркеш мейіркеш ісі бойынша білім алып, оны єрќашанда ќазіргі заманѓа сай ќалыптастырып отырады.

4 стандарт. Алќалыќ: мейіркеш µз єріптестерініњ, басќада ќызметтестерініњ кєсіби дамуына ‰лес ќосып отырады.

5 стандарт. Этика: мейіркештіњ ќабылдаѓан шешімдері жєне оныњ іс-єрекетері т±тынушы жаѓыныњ этикалыќ т‰сінігімен алдын ала аныќталып отырады.

6 стандарт. Ынтымаќтастыќ: мейіркеш пациентті емдеу процессінде медицина ќызыметкерлерімен жєне пациентпен бірігіп ж±мыс атќарады.

7 стандарт. Гылыми зерттеулер: мейіркеш µз практикасында ѓылыми жетістіктерді ќолданып отырады.

8 стандарт.Ќорларды ќолдану: мейіркеш пациентке кµмек кµрсету жоспарында кµмектіњ ќ±нын жєне тиімділігін, ќауіпсіздік факторларына кµњіл аударып отырады.

2.3.ХАЛЫЌАРАЛЫЌ МЕЙІРКЕШТЕР ОДАЃЫНЫЊ КОДЕКСІ

Мейіркеш ісініњ этикалыќ негізі. Мейіркешке келесі негізгі деп танылѓан тµрт міндеттер ж‰ктеледі: денсаулыќты саќтау, аурудыњ алдын алу, денсаулыќты ќалпына келтіру жєне ќайѓы-ќасіретін жењілдету.

Мейіркеш ењбегіндегі ќажеттілік жан-жаќты. Мейіркеш ісі µмірге, адамныњ ќ±ќыѓына жєне ќ±ндылыѓына деген силастыќты т‰сіндіреді. Ол адамныњ ±лттыќ, нєсілдік белгілеріне, ќай дінге сыйынуына, жасына, жынысына, саяси немесе єлеуметтік жаѓдайын шек ќоймайды.

Мейіркеш жєне пациенттер. Мейіркеш кµмегін ќажет ететін жандар алдында ‰лкен жауапкершілікке ие болады. Ол кµмек кµрсете отырып пациенттіњ рухани жєне сал-дєст‰рлеріне, ќ±ндылыќтарына деген сыйластыќ, ќадірлеу жаѓдайларын жасайды.

Пациенттердіњ жеке басы туралы аќпараттар алынса, оны мейіркеш ќ±пия т‰рінде саќтап жєне ‰лкен жауапкершілікпен ѓана бµлісуі керек.

Мейіркеш жєне тєжірибе. Мейіркеш ісініњ тєжірибеде орындалуы жєне біліктілігін ‰немі жоѓарлатуда мейіркештіњ жеке басына ‰лкен жауапкершілік арттырылады.

Ќандайда жаѓдай болсын мейіркеш µз ж±мысын жоѓары талапќа сай орындауына тырысады.

Мейіркеш кєсіби міндеттерін орындауда кєсібіне деген сенімділігі ‰зілместей µзін ‰немі сенімді сезінуі керек.

Мейіркеш жєне ќоѓам. Мейіркеш басќада азаматтар сияќты денсаулыќ саќтау аймаѓындаѓы ќоѓамдыќ м±ќтаждарды ќамтамасыз етудегі шараларды орындауда жауапкершілк атќарады.

Мейіркеш жєне ќызыметкерлер. Мейіркеш µз єріптестерімен жєне басќада ж±мыс атќару аймаќтарындаѓы ќызыметкерлермен ынтымаќтастыќ ќарым-ќатынастарын ќолдап отыруы керек.

Пациенттердіњ денсаулыќ жаѓдайына ќызыметкерлер немесе басќада адамадар тарапынан ќандайда бір ќауіп тµнсе, мейіркеш оныњ ќауіпсіздігін ‰шін шаралар ќолданады.

Мейіркеш жєне оныњ кєсібі. Арнайы білім беруде жєне мейіркеш тєжірибесінде стандарттардыњ орындалуында жєне аныќталуында мейіркеш ењ басты роль ойнайды.

Кєсіби білімді дамытуда мейіркеш белсенді ќатысады.

Мейіркеш кєсіптік ±йымда ж±мыс атаќара отырып єлеуметтік жєне экономикалыќ ењбек тєртіптерініњ єділ ќамтамасыз етілуіне жєне µњдеуге ќатысып отырады.

Берілген кодексті білу жєне µмірге сіњдіру єрбір мейіркеш ‰шін пациенттерді к‰туді жєне емдеуді дамытудыњ наќты шарттары болып табылады.

3.МЕЙІРКЕШТІК ДЕОНТОЛОГИЯ

Мейіркештік деонтология – мейіркештіњ пациент пен қоғам алдындағы борышы туралы жєне де мейіркештіњ мінез ќ‰лќы, ж‰рісі, іс-єрекеті немесе кєсібіне тєн мінезі, емдеу мекемелердегі медицина ќызметкелерініњ ‰йѓарым белгілері мен этикалык нормасын аныќтайтын ғылым. Медициналыќ этика дегеніміз - µнегелі ѓылым, медицина ќызметкерлердіњ психоэмоционалдыќ жаѓынан зерттеу пєні болып саналады. Медициналыќ этика (биоэтика) єлеуметтік психология, кєсіптік, діни, зањ ѓылымынан, педагогикалыќ жєне кµптеген медициналыќ жєне медициналыќ емес ѓылымдыр жиынтыќтарыныњ єдістерін сіњірсе де, оныњ негізгі нысаны– медицина ќызметкерлерініњ кєсіби мінез-ќ±лќын зерттейтін ѓылыми пєн болып табылады. Медицина қызметкерлеріне ең қымбат болып адамның өмірі, денсаулығы болып табылады. Пациенттіњ, оның туыстарының, мемлекет алдында медицина қызметкерлеріне жауапкершік ж‰ктеледі. Өкінішке қарай пациенттерге жауапсыз қарайтыны әлі де кездеседі, мұндай жағдайлар болмау керек. Мейіркеш мамандығына назар аударуы керек, жан-жағын байқап жүріп, пациенттің психологиялық, физикалық өзгерістерін ескеріп отыруы керек. Мейіркеш өзін-өзі ұстай білу, мінезін басқара біліп, эмоционалдық тұрақтылығын тәрбиелей білуі керек. Медицина қызметкерлерінің мәдениеттілігі, сыпайылылығы, сөз мәдениетілігі, бет-әлпеті т.б. медицина қызметкерлерінің негізгі қасиеттері болып табылады.Ќайырымды адам - ол жан жағына адалдықпен, мейірімділікпен қарайтын, қуанышқа, қайғыға бірдей болатын, көмектесуге дайын тұратын адам.

Мейіркештіњ сыртқы єлпеті:

1. Бет әлпеті, опа-далаптыњ ќолданылмауы, ақ халат, қалпақ, аяқ киімініњ міндетті т‰рде болуы. Киген киімі, салмаќтылыѓы, медицина қызметкерлерінің жекелік қасиеттерін айќындай т‰седі.

2. Сөйлеу мәдениеттілігі - сыртқы мәдениеттің негізгі бөлігі болып саналады. Мейіркештіњ сөзі анық, жай, эмоционалдық, жылы болуы керек.

3.1.Мейіркештік этика жєне деонтологиясыныњ негізгі ќаѓидалары.

1. Әділдік

2. Адалдық

3. Рақымдылық

4. Адамгершілік

5. Қайырымдылық

6. Қамқорлық

7. Қайғысына ортақтасу

8. Еңбекқор

9. Кішіпейілділік

Пациенттердіњ к‰тімі жєне емделуініњ нєтижесі мейіркештіњ бір бірімен, дєрігерлермен, кіші медицина ќызметкелірімен, мекеменіњ басшыларымен, сонымен бірге ењбек µнімділігін арттыруда, ±жымныњ жайлы климатымен, кадрлардыњ т‰раќтылыѓына тікелей байланысты.

1. Әр бөлімніњ өзінің ерекшелігі бар, сонымен бірге єр бір аурудыњ жалпы психологиясын міндетті т‰рде білу ќажет. Деонтологиянын талабы «зиян келтірме», мейіркеш µзініњ ісімен пациенттерге зиян келтірмеуі керек, яғни оның ауруының мінезін білу, жарақаттануын, сонымен қатар жасын, мамандығын, сана-сезімініњ даму дєрежесін біле отырып, жан±я қатынасында пациенттермен жұмыс істеу. Сондыќтан Гиппократ µзініњ «антында» медицина ќызметкерлері пациенттерге єрт‰рлі зияндыќ жєне єділетсіздік жасамауларын ескерткен. Б±л деонтологияныяњ негізгі талабы болып саналады.

«Госпитализм» дегеніміз - пациенттіњ саулыѓына аурухана мекемесініњ теріс ќайшы єсер етуі. Пациентке мейіркеш аурухана ережелеріне ‰йренбеген жаѓдайда ќиындыќтарѓа тап болмас ‰шін бµлімдегі мейіркеш моральдыќ психологиялыќ жаѓдайлар туѓызып отыруы ќажет.

«Эгогения» дегеніміз - ол пациенттердіњ ауруына немесе белгілі бір ауруыныњ жаѓдайына байланысты µз -µзін теріс єсер етуі. Кейде пациенттерде µзініњ аурулары (мерез, єтектік, гинекологиялыќ аурулар) туралы дєрігермен сµйлесу єдепсіз деген теріс т‰сінік ќалыптасќан. М±ндай жаѓдайларда пациенттіњ кµњіл- к‰йі б±зылып, аурулары созылмалы т‰рге айналып ±заќ уаќыт емделуге єкеліп соќтырады. Сондыќтан мейіркеш µзініњ жылы сµзімен пациенттіњ кµњілін тауып, ќорќыныш к‰дігінен арылтып пациенттіњ саулыѓына белсенді кµмек кµрсетеді.

«Эрготогения» - бір палата ішіндегі ем алып жатќан пациенттердіњ кµњіл-к‰й, жеке бастыќ ќасиетері мен мінездерініњ бір-біріне теріс єсерін айтады. Єсіресе осындай жаѓдайларда ж‰йкесі тозѓан пациенттер тµзе алмайды. Сондыќтанда осындай пациенттер бµлек палатада болуын ќалайды жєне де б±л пациенттермен бірге сабырлы да, салмаќты, µз денсаулыѓына белсенділікпен ќарайтын пациенттерді орналастырады.

«Ятрогения» - б±л медицина ќызметкерлерініњ теріс мінез-ќ±лќыныњ немесе пациенттіњ кµзінше ањдамай айтќан сµздерініњ салдарынан пациенттердіњ аурулыќ жаѓдайѓа душар болып немесе ауруды µзіне ќабылдап алуын айтады.

Ятрогенияныњ болу себептері:

1. Диагноз туралы хабарды негізсіз болжау.

2. Емдеу жєне диагностикалыќ процедураны теріс т‰сіну.

3. Єрекетсіздіктен «мылќау» ятрогения немесе ќызметкерлердіњ кµњіл бµлмеуі.

4. Мейіркештіњ орынсыз ‰ндемеуі. Мейіркеш µзініњ кєсіптік ж±мысын атќарѓанда пациенттермен ќатыгез, дµрекі, тµрешіл, тєкєппар, µзімшіл, с±рампаз, немќ±райлы жєне шектен тыс салќын болмауы керек.

Медицина ќызметкерлерініњ парызы ‰немі пациенттіњ жаныныњ жайбараќатын б±затын, денініњ саулыѓына ќайшы єсер ететін жаѓдайлармен белсенді к‰ресу, мейірімді, кішіпейіл болу. Мейіркеш ашуланшаќ, ынтасыз немќ±райлы болса, онда пациенттер жаѓымсыз пікірде болады. Мейіркеш пациенттермен араласќанда этикалыќ нормадан басќа єрт‰рлі жаѓдайларда µзін-µзі ±стай біліп, кєсіптік байсалдылыќ пен жоѓары сезімге ие болѓаны жµн. Сонымен бірге мейіркеш єр наќтылы жаѓдайда пациентермен т‰сінісе білуі керек, оныњ ауруына ќарсы к‰ресіп денсаулыѓын б±рынѓы ќалпына келуіне жаѓдай жасауы керек. Балалар ауруханасыныњ медицина ќызметкерлері балалар психологиялыќ ерекшелігіне, єсіресе пациент баланыњ жасына мінез-ќ±лќына, т‰ріне, ауыртпалыѓына сонымен бірге балаѓа аурухана жаѓдайыныњ берген єсерін ескерген жµн. Кішкентай балалар сырќаттанѓанда ж‰йке ж‰йесініњ б±зылуына байланысты мінез-ќ±лќы, хал-жайы µзгергені байќалады. Єсіресе єрт‰рлі процедура мен инекцияларѓа, операцияѓа єзірлікке жєне таѓы басќа да шараларѓаµте ќорќыныш сезім білдіреді. Аурухананыњ балалар бµлімшесінде ќызымет ететін медицина ќызметкерлері балалардыњ ата-аналарымен араласќанда т‰рлі ќиыншылыќтармен кездеседі. Себебі ата-аналардыњ балаларыныњ саулыѓына деген ќорќыныш, абыржулары байќалады, м±ныњ бєріде олардыњ табиѓи сезімдері бола т±ра мейіркеш аса мейірімділікпен ата-аналармен ж±мыс атќаруы ќажет.

Жеке т±лѓа дегеніміз – сана-сезімі толыѓымен дамыѓан, болмысымен ерекшеленетін, жеке ќасиеттерге ие адам. Барлыќ емдеу диагностикалыќ процессініњ барысында мейіркеш пен пациенттіњ дербес ќарым-ќатынасы жалпы деонтологиялыќ ережеге сай болуы керек. Соњѓы жылдары адамдардыњ µмір с‰руі ±зарды, соѓан байланысты халыќтыњ ішінде ќартайѓан адамдардыњ кµбейіп, б‰гінгі к‰нде созылмалы аурумен ауыратын ќартайѓан адамдарѓа к‰тім кµрсету мєселелері пайда болып отыр. Ќартайѓан адамдардыњ жасы мен ерекшеліктерін мейіркеш ескере отырып байсалдылыќпен, шыдамдылыќпен, сабырлыќпен, адал ќызымет кµрсетуі ќажет.

3.2.Медицина ќызыметкерлерініњ ж±мысындаѓы

негізгі этикалыќ ќаѓидалары

- адамгершілік ќаѓидасы;

- медицинаныњ мєселелері мен маќсаттарымен медицина ќызметкерлерініњ ќылыќтарыныњ сєйкестендірілу ќаѓидасы;

- ±лтына, нєсіліне, жынысына тєуелсіз медициналыќ кµмек кµрсету;

- барлыќ медицина ќызыметкерлерініњ арасындаѓы ынтымаќтастыќ жєне µзара кµмек кµрсету ќаѓидасы;

- ењбекке деген адалдыќ жєне шыѓармашылыќ таныту ќаѓидасы.

Адамгершілік.

1. Ќандай да бір теорияныњ, ілімніњ, ѓылымныњ бастапќы негізгі ой желісі;

2. заттарѓа деген кµз ќарас, сенімдері. Ќатањ ќаѓиданы ±стану. Ќандайда бір жаѓдайдан ќаѓида бойынша бас тарту.

3. ќандай да бір ќ±рылѓыныњ негізгі ерекшелігі. Механизм насос ќаѓидасы бойынша ж±мыс атќарады.

Ќаѓидалар бір маќсатпен кµзделген тєрбие беруде ол жеке т±лѓаныњ ішкі ќажеттіліктеріне айналады. Жоѓары µнеге жєне адамгершілік ќаѓидалар жеке т±лѓаныњ Отанына деген адалдыќќа, ±жымдыќ, ±лттыќ, адамгершілікке, ќойылѓан маќсатќа ќ±рбан болуыѓа тєрбиелейді. М±ндай ќаѓидалардыњ айѓаѓы ретінде єр бір соѓыстаѓы медицина ќызыметкерлерініњ, оныњ ішінде мейіркештердіњ кµрсеткен ерліктерін атап µтуге болады.

Адамгершілікке ќайшылыќ – адамѓа ќарсы баѓытталѓан – т‰сік т‰сіру, ењбектегі адмдардыњ ќ±ќыѓын саќтамау (м‰гедектер, ќан диабетімен, ж‰рек ауруларымен ауыратын аурулар, жєне т.б.), адамдарѓа жасалатын тєжірибелер (оныњ ішінде т‰рме ќамауындаѓы адамдар), ењбек аќысыныњ, жєрдем аќысыныњ, т±рмыстыќ жаѓдайдаѓы жењілдіктердіњ, берілмеуі, т‰рме ќамауындаѓы адамдарѓа жаѓдай жасамау, емделудіњ жєне дєрігерлік тексерілудіњ ќымбатшылыѓы.

Ынтымаќтастыќ жєне µзара кµмек кµрсету ќаѓидалары – ќандай да бір кµлемдегі ж±мысты атќарудаѓы медицина ќызыметкерлерініњ белсенді ќатысулары. Ол ‰шін мейіркештер аралас мамандарды игеруі керек (мысалы, процедура кабинетініњ, физиотерапия кабинетініњ мейіркешініњ ќызыметтері жєне т.б.).

¦жымдыќ ќаѓидасы–пациенттерге кµмек кµрсетуде медицина ќызыметкерлерініњ бірігіп ж±мыс атќаруы.

Сµйтіп, медициналыќ этиканыњ негізгі мєселелері болып ауру адам жєне ќоѓам игілігіне адал ќызымет кµрсетуі, ќандай да іс-єрекеттерде адамгершілік ќаѓидаларын ±стану, µз ењбегіндегі ізгі салт-дєст‰рлерді жањѓыртып отыру, медицина ќызыметкерлерініњ ењбектегі тєрбиеленуініњ амалдарын µњдеп жєне талќылау саналады.

3.3.Медицина жұмыскерлерініњ этикалық қарым – қатынасы

Мейіркештердіњ пациенттерге, кіші медицина ќызыметкерлеріне деген қарым-қатынастары өте маңызды болуы керек. Б±л қарым-қатынастар мейіркештіњ білім дењгейімен, жєне де µз ќызыметін атќару білгірлігімен аныќталады.

Мейіркеш єрќашанда µз ќызыметінде ±стамдылыќ танытып, теріс ќылыќтарѓа жол бермеуі керек. И.Харди (венгер психотерапевті) мейіркештердіњ типологиялыќ жіктелуініњ сипаттары негізінде олардыњ психоэмоционалдыќ ерекшеліктерін алып ќоймай, сонымен ќатар пациентке жєне µз ќызыметіне деген ќатынасын ќарастырѓан. Ол мейіркештерді келесі т‰рлерге бµледі:

Мейіркеш-керітартпа – пациентерге деген ќажетті кµњіл бµлмей, оларѓа ешќандай жанашырлыќ сезімсіз µз міндеттерін тиянаќты, дєлме-дєл, машина сияќты орындайды. Олар кейде µз міндеттерін орындау ‰шін, мысалы пациенттіњ дєрі-дєрмек ќабылдауы ‰шін оны ±йќыдан оятып алады.

Єртістік т‰рі – м±ндай мейіркештер µзініњ кµздеген маќсатына жету ‰шін белгілі-бір рµлді ойнайды. Егер де м±ндай мінезі шектен тыс шыѓып жатса, онда оныњ мінез-ќ±лќында адалдыќ, µзінділік ќасиеттерін жоѓалады.

Ќияли т‰рі - µкінішке орай біздіњ денсаулыќ саќтау саласында мейіркештердіњ б±л т‰рі кењ тараѓан. М±ндай мейіркештер ылѓида болдырып ќажыѓан, ашу кернеген, оныњ ењбегін ќажетті т‰рде баѓаламайтындай сезімдерде болады. Б±л мейіркештердіњ пациенттері µздерін ќалыпты жаѓдайда сезіне алмайды.

Еркекшора т‰рі – єдетте ірі т±лѓалы мейіркештер шешімді, ќуатты болып келеді. Кейбір жаѓдайларда олар жаќсы ±йымдастыруышы жєне жас мамандардыњ тєрбиешісі болып танылса, ал кейбір жаѓдайларда мєдениеттіліктіњ, білімніњ жетіспеушілігінен олар дµрекі де агрессивті болып келеді.

Мейіркештіњ аналыќ т‰рі - мейіркештердіњ б±л т‰рі пациенттерге аналыќ сезімге тєн жанашырлыќ жєне ќамќорлыќпен ќарайды. Олар ‰шін пациенттерге деген ќамќорлыќ µмірлік бейімділік болып саналады.

Тар мамандыќты т‰рі – м±ндай мейіркештер µз єріптестері жєне пациентерге деген аса басымдылыќ ќарым-ќатынасы салдарынан єрќашанда шиеленісуге апарып отырады.

Єрбір пациенттіњ µмірлік ќ±ндалыѓына жєне адамгершілігіне деген ќ±рмет – мейіркештік практиканыњ негізгі ќаѓидасы болып саналады.

Мейіркештік ісі ѓылым саласында жылдан жылѓа кµптеген жањалыќтар енгізіліп жатыр. Ќазіргі жаѓдайларда медициналыќ этиканыњ єр бір жаѓдайларда µз ерекшіліктері бар. Медицина ќызметкерлерініњ µмірге жєне µлімге деген ќатынасыныњ ‰лкен мєні бар жєне ол дін, µнер, философия салаларымен сабаќтасып жатады.

Ќазіргі заманда медицина ќызыметкерлерінњ µлімге деген ќатынастары жања аспектілерге ие болып д‰ниеж‰зінде кењінен талќылануда. Шет елдерде т±рѓындрдыњ 75-80%-ы эвтаназияны ќолдайды. Эвтаназия грек тілінен аударѓанда жењіл, баќытты µлім дегенді білдіреді.

Эвтаназия екі т‰рге бµлінеді: белсенді жєне енжар.

Белсенді эвтаназия – пациентке µлімді жасанды шаќыратын дєрініњ енгізілуі.

Енжар эвтаназия – пациенттіњ емін тоќтатып, ќондырѓыларды аѓытады, біраќ оѓан деген к‰тім жалѓас береді.

Ќазіргі кезде шет елдерде жєне Ќазаќстанда µлім аузындаѓы пациенттерді к‰тіп-баѓатын арнайы мекемелер – хоспистер ашылѓан. Б±л медицинадаѓы ењ мархабатты баѓыт болып саналады. Сондыќтанда медицина ќызыметкерлерініњ адамгершілік ќасиеттерін жєне мейіркештердіњ аса дайындылыѓын ќажет етеді.

3.4.Мейіркеш құқығы мен міндеттері

Мейіркеш өзінің жұмысын бөлім меңгерушісінің бекіткен кесте бойынша атќарады.

Мейіркеш құқығы:

1. Пациенттіњ ''ауру тарихына'' орындаған процедураларын тіркейді, қажет болған жағдайда, дәрігерге дейінгі жедел көмек көрсетеді, дәрігерді шақырады;

2. Палатаның, кабинеттің, ваннаның, туалеттің, тумбочкалардыњ тазалықтарын, таѓамдардыњ дұрыс сақталуын тексереді;

3. Аға мейіркеш дер кезінде керек дәрілерге талап ќаѓазын жазады;

4. Дәрігермен бірге пациенттерді аралап шыѓуына қатысып, пациенттердіњ қал жағдайын хабарлап, әрі қарай пациенттерді күту және емдеу туралы нұсқаулар алады;

5. Пациенттердіњ ауру тарихындағы дене қызуын, процедураларын, анализдерін белгілейтін қағаздарын дұрыс жүргізеді;

6. Рентген және басқа әртүрлі зерттеулерге пациенттерді талапќа сай даярлайды;

7. Жаңадан түскен пациенті аурухананың ережесімен таныстырады;

Бөлмедегі пациентке керек тамақ, дәрілер туралы талапты уақытында

толтырып аға мейіркешке береді;

8. Бµлім мењгерушісіне күнде пациент туралы мәліметті беріп, шыққан пациенттердіњ құжаттарын толтыруға көмектеседі;

9. Кезекшілікті тапсыру кезінде мейіркештер жањадан т‰скен пациенттермен танысып, олардыњ жаѓадайлары туралы жалпы мєлімет алады;

10. Кіші медицина ќызыметкерлерініњ жұмысын ќадаѓалайды;

11. Санитарлық-ағарту жұмысын жүргізіп, науќастарѓа арналған денсаулық бұрышын ұйымдастырады;

12. Мейіркеш єрдайым µз білімін дамып, санатын жоѓарлатады.

3.5.Мейіркеш міндеттері

1. Медициналық документтерді дайындап толтыруѓа;

2. Халық жєне науќастардың арасында санитарлық ағарту жұмысын жүргізуге;

3. Пациенттерге дәрігерге дейінгі шұғыл жәрдем беруге;

4. Зерттеуге керек материалдарды дұрыс жинауѓа;

5. Пациенттерге күтім заттарын тазалау үшін залалсыздандыру ертіндісін даярлауѓа, пациенттердіњ жеке басының тазалығын сақтауға арналған әдістер мен амалдарды атќаруѓа;

6. Жаѓдайы ауыр пациенттерді күтіп-баѓуѓа дене қызуын өлшей біліу және қызуы өте жоғары пациенттерді күтіп бақылауѓа;

7. Оңқа, қыша қағазын, компресс, жылытқыш, мұзды мүйық, сүлік қоюѓа:

8. Дәрілерді жаздырып алу, есепке алып отыруѓа, сақтауѓа;

9. Пациенттердіњ ауру тарихынан дәрігердің тағайындаған дәрілерін дұрыс жазып алып, оны таратуѓа;

10. Терінің астына, терінің ішіне, бұлшық еттің ішіне, көктамырға инъекция жасауѓа тамызғышты құру және ол арқылы тамшылап дәрі жіберуге;

11. Көк тамырдан қан алуѓа, қанның тобын анықтауѓа;

12. Қан кеткенде оның ұюуының уақытын анықтауѓа;

13. Дәрінің бір-бірімен үлеспейтіндігінің белгісін анықтап, шұғыл көмек көрсетуге даяр болуѓа;

14. Тамырдың соғуын анықтап, тыныс алуын санауѓа, қан қысымын өлшеуге;

15. Асқазан шырышты ќабатынан сөл алып, асқазанды тазартуѓа;

16. Клизма жасауѓа, қуыққа түтік ќоюѓа, тәуліктегі диурезді өлшеп отыруѓа;

17. Жүрек т±сын уқалап, жасанды ''ауызға ауыз'', ''ауызбен мұрынға'',үрлеу арқылы тірілту әдістерін жасау;

Мейіркеш жұмыс орнында тәртіп саќтап, сабырлыќ танытып, арнайы киіммен жұмыс атќаруы керек.

3.6.Мейіркештіњ құқықтық жауапкершілігі

Орта білімді медицина қызметкерлері, дәрігер секілді жіберілген қателеріне жауап беруі керек. Медицина қызметкерлері кәсіптік этикасының принціпін сақтамағаны үшін ±жымныњ және өзінің арының алдында жауап береді, ол дағды бұзғаны үшін соттың алдында жауап береді. Ќазаќстан Республикасыныњ заңы тәртіпсіздік пен қызметтегі қылмыстың арасына нақтылы шек қояды. Тәртіпсіздік бұл мейіркештің кәсіптік жұмысындағы кемшілігі болып саналады. Қоғамға қатерлі әрекет болмағандықтан, заң алдында жауап беру қаралмаған. Мысалы: дәрілерді, жабдықтарды таңғыш материалдарды бүлдіру бөлме жабдықтарын бүлдіріп сындыру т.б. Жұмысқа кеш қалып келіп дәрігердің айтқанын орындамау жұмысқа шықпай калу мейіркештің тәртіпсіздігіне жатады, мейіркештің бұндай тәртіпсіздігі жұмысқа әсер етіп қызыметкерлер арасында тәртіпті төмендетеді. Тәртіпті бұзғанына жауапкершілік дегеніміз - ол тәртіпті бұзған адамға жаза қолдану. Тәртіпті бұзғаны үшін жазаны тәртіпті бұзғаннан кейін бір айдан алты айға сµгіс жариялайды, одан єрі ќылмыстыќ жауапкершілікке тартылады. Тәртіпті бұзғаны үшін жаза берудің алдында міндетті түрде кінәлі болған адам жазбаша түсініктеме беруі керек.

Егер де мейіркеш келесі зањсыз єрекеттер жасаса, мысалы, заңсыз аборт жасау, заңсыз дәрігердің қызыметін атқару, әртүрлі заңсыз ќ±жаттарды беру, адамдарға болмайтын эксперименттерді жасау, эпидемияға қарсы күресудің ережесін бұзу, қатты әсер ететін дәрілер мен наркотиктерді, улы дәрілерді сақтаудың және жіберудің ережесін бұзғаны үшін, қызымет жағдайын теріс теріс пайдаланғаны үшін ќылымыстыќ жауапкершілікке тартылады.

Ауылда жұмыс істейтін мейіркешке көптеген туындайтын жаѓдайларда өз бетімен шешім ќабылдауына тура келеді. Сондықтан олар құқықтық жауапкершілік ережелерін халыќпен ж±мыс атќару кезінде µте сауатты болуы керек.

Заңды білмегені, заңды бұзғаны үшін және жұмыста жіберген қателіктері үшін заң алдында медицина қызыметкерлері жауапкершіліктен босатпайды.

Дәрі және инструменттерді ұрлау

Барлық инструменттерді және дәрілерді емдеу және алдын-ала сақтандыру мекемелерінде ұқыптылықпен есепке алынып отырылуы керек. Мейіркеш кезекшілікті тапсырғанда аға мейіркештіњ алдында барлық қолданылған дәрі және инструменттер туралы есеп береді. Дәріні және инструментті ұрлағаны үшін заң алдында жауап береді.

Есірткі заттарды ұрлау және сақтау

Есірткі заттарды заңсыз әзірлеу, сақтау, алу, тасымағалдағаны үшін зањ алдында жауапкершілікке тартылады. Мысалы: есірткі заттарды немесе препараттарды қол сумкасында алып жүруге болмайды. Емдеу мекемелерінде есірткі заттарды сақтау және қолданудың белгілі тәртібі бар. Егер есірткі заттарды сақтау ережесін бұзса және нұсқауларджы орындамаған жағдайда есірткі заттарды сатып және заңсыз қолданса ол жағдайда медицина қызметкерлері заң алдында жауапкершілікке тартылады.

Дата добавления: 2015-10-24