Еліктеу сөздің сөйлемдегі қызметі

№	Ереже	Мысал
	Көмекші етістікпен тіркесіп келген еліктеу сөз заттанып, бастауыш болады.	Тарс -тұрс еткендер жақандағандай болды.
	Еліктеу сөздер көмекші етістікпен тіркескенде, күрделі баяндауышқызметін атқарады.	Аспанда самсаған жұлдыздар дір-дір етеді. Кенет артына жалт қарады.
	Еліктеу сөз көмекші етістікпен тіркесіп келіп, сондай-ақ заттанып, толықтауышболады.	Жарқ-жұрқтан көзің талып, даң-дұңнан құлақ тұнады.
	Еліктеу сөз етістікпен тіркесіп, пысықтауыш болады.	Тарс-тұрс еткен дыбысқа барлығы елеңдей қалды .. Жүгірген бойы өзенге күмп беріп қойып кетті.
	Еліктеу сөз көмекші етістікпен тіркесіп, зат есім алдынды тұрып, ол анықтауышболады.	Сол кезде алдынан бұрқ еткен шаң шықты

Одағай толық мағынасы болмайтын, адамның түрлі көңіл күйін білдіретінжәне жан-жануарларғақаратылып айтылатын сөздер.
Мағынасына қарай
Көңіл күйодағайлары	Жекіруодағайлары	Шақыруодағайлары.
Адамның түрлі көңіл-күйін білдіреді	тыйым салу, жекіру мәнінде айтылады	хайуанаттарды, жан-жануарларды шақыруға не қууға байланысты айтылатын сөздер
пәлі, алақай, пай-пай, уһ, әттеген-ай, қап.	тәйт, тек, жә.	құрау-құрау, моһ-моһ шөре-шөре;

Одағайға тән негізгі белгілер:

№	Ереже	Мысал
	Лексикалық мағынасы болмайды	Әттең, япыр-ай
	Сөйлемдегі басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейді	Қап, алып тастау керек еді
	Сөйлем мүшесінің қызметін атқара алмайды	Әттең,қазір жанымда әкем болғанда ғой

Шылау толық лексикалық мағынасы жоқ, сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстыратын, сөзге қосымша мән үстейтін көмекші сөздер.
Мағынасына қарай
Септеулік шылау	Жалғаулық шылау	Демеулік шылау
Септеулік шылаулар белгілі бір септік тұлғадағы толық мағыналы сөздермен тіркесіп келіп, оған мезгілдік, мекендік, амалдық, себептік, мақсаттық сияқты үстеме мән береді.	Сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді салыстыра байланыстырады.	Сөзге немесе сөйлемге күшейту, тежеу, шектеу, сұрау, болжалдық, күмән, нақтылау мәнін үстейді.

№	Ереже
	Толық лексикалық мағынасы болмайды
	Сөйлем мүшесі бола алмайды
	Түрленбейді (жалғаулар жалғанбайды)
	Сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстырады және басқа сөздің жетегінде келіп, оған қосымша мән үстейді

Септеулік шылаулар екі түрлі қызмет атқарады:

1.Өзі шылауында жұмсалған сөзге қосымша мән үстеп, оны екінші сөзбен байланыстырып, сөз тіркесін құрайды. Мысалы: ел үшін тер төгу; үйге қарай аяңдау; туған жер жайлы толғану, Бауыржан сынды батыр, жүз қаралы жылқы, сабақтан соң келу, т. б.

Екі сөйлемді сабақтастыра байланыстырады. Мысалы: Күн бұлттанған с айын, Тілек жас төлдерін ойлай бастады.

2.

Дата добавления: 2015-08-18