Краязнаўчы ДБА б-к рознызх тыпаў

Краязнаўчы даведачна-бібліяграфічны апарат (КДБА) бібліятэкі – гэта ІПС у дакументнай ці/і электроннай формах, мэта якой аптымізаваць пошук краязнаўчай бібліяграфічнай і фактаграфічнай інфармацыі, арыентацыю ў краязнаўчых інфармацыйных рэсурсах. (У падручніку “Краеведческая библиография” (1989) азначэнне паняцця КДБА не дадзена).

Функцыі КДБА. Функцыянальнае прызначэнне КДБА заключаецца ў тым, каб аператыўна і якасна забяспечыць доступ карыстальнікаў да бібліятэчнай, бібліяграфічнай і фактаграфічнай інфармацыі, прысвечанай рэгіёну ці населенаму пункту. Краязнаўчая бібліяграфічная інфармацыя з'яўляецца галоўным элементам КДБА. З яе дапамогай забяспечваецца доступ карыстальнікаў да першасных краязнаўчых дакументаў, якія маюцца ў фондзе бібліятэкі і існуюць у знешнім асяроддзі. Фактаграфічная інфармацыя ў ДБА дазваляе аператыўна забяспечваць паток разнастайных запытаў аб фактах і падзеях мясцовага жыцця.

ДБА уласцівы пошукавая, камунікатыўная і ацэначная функцыі.

Уласцівасці КДБА. Сістэмнасць КДБА абазначае наяўнасць цесных сувязяў паміж асобнымі яго элементамі і элементаў КДБА з ДБА бібліятэкі ў цэлым. Дасягаецца з дапамогай агульнага АПУ і ссылак. У электронных краязнаўчых бібліяграфічных рэсурсах сувязі забяспечваюцца гіперссылкамі і сінтэзаваннем інфармацыі розных відаў. Гэта ўласцівасць праяўляецца таксама ў вядзенні слоўніка рэгіянальных дэскрыптараў. (Абласныя бібліятэкі і ЦБС ствараюць запісы на наступныя энтытэты: назвы мясцовых калектываў, імёны асоб, род імя, гандлёвая марка, тэма, прадмет, формы і жанры, геаграфічныя назвы, месца выдання як пункт доступу, імя загалоўка). Такія слоўнікі з'яўляюцца часткай нацыянальных БД аўтарытэтных файлаў.

Пластычнасць КДБА абазначае здольнасць яго элементаў адлюстроўваць змяненні інфармацыйных патрэбнасцей спажыўцоў, змяненні аб’ектаў камплектавання і бібліяграфавання.

Надзейнасць КДБА заключаецца ў магчымасці якасна задавальняць разнастайныя запыты спажыўцоў.

Даступнасць КДБА абазначае зручнасць асобных элементаў КДБА для карыстальнікаў з розным узроўнем інфармацыйнай культуры. КДБА у згорнутым выглядзе прадастаўляе звесткі аб краязнаўчых дакументах і паказвае шляхі доступу да іх.

Эканамічнасць КДБА – гэта яго кампактнасць і мінімізацыя затрат на тэхналагічныя працэсы арганізацыі і вядзення КДБА.

Крытэрыі КДБА. КДБА павінен адпавядаць шэрагу аб’ектыўных крытэрыяў, паводле якіх магчыма здзейсніць яго ацэнку. Гэта наступныя крытэрыі: паўната КДБА. Сукупнае напаўненне структурных элементаў КДБА павінна забяспечыць поўнае адлюстраванне дакументна-фіксаваных краязнаўчых ведаў у адпаведнасці з поўнай структурай інфармацыйных краязнаўчых патрэбнасцей карыстальнікаў. Мадэль аптымальнага стану паўнаты КДБА можа вызначацца бібліёграфамі. Напрыклад, на пэўным этапе стварэння КДБА гэта можна быць адлюстраванне краязнаўчага дакументага патоку/масіву, паступіўшага ў бібліятэку. Больш высокая ступень паўнаты можа забяспечвацца адлюстраваннем краязнаўчых дакументаў, якія па пэўных прычынах адсутнічаюць у данай бібліятэцы. Немагчыма вызначаць КДБА бібліятэкі як поўны, калі з яго дапамогай нельга задаволіць усе запыты карыстальнікаў, за выключэннем унікальных.

Унікальнасць КДБА праяўляецца ва ўнікальнасці яго зместу і формы. КДБА характарызуецца унікальнасцю зместу з пункту гледжання адлюстравання універсума дакументна-фіксаваных ведаў пра рэгіён. Структура гэтых ведаў на бібліяграфічным узроўні ствараецца толькі ў канкрэтнай рэгіянальнай бібліятэцы і нават прыблізна не дубліруецца ў іншых бібліятэках. Унікальным КДБА з'яўляецца і па такіх прыметах, як аўтарскі корпус і ў немалой ступені рэгіянальна абмежаванае месца стварэння дакументаў.

Даступнасць КДБА ацэньваецца па аб’ектыўных крытэрыях тэрытарыяльнай блізасці – удаленасці, эканамічных абмежаванняў з-за высокага кошту. Суб’ектыўнымі крытэрыямі даступнасці з'яўляюцца галоўным чынам наяўнасць ці адсутнасць нацыянальна-моўных і кагнітыўных бар’ераў для выкарыстання КБІ, рэлевантнасць зместа рэсурса інфармацыйнай патрэбнасці карыстальніка. Менавіта КДБА у згорнутым выглядзе прадастаўляе звесткі аб краязнаўчых дакументах і паказвае шляхі доступа да іх.

Пытанне 2. Структура КДБА

КДБА ўяўляе сабой арганізаваную сукупнасць, складаецца з некалькіх асноўных устойлівых частак. Гэта: 1) Краязнаўчыя каталогі (КК) на любых носьбітах, картатэкі і БД. Зараз ствараюцца і выкарыстоўваюцца карткавыя і электронныя КК і БД розных відаў.

2) Фонд даведачных і бібліяграфічных краязнаўчых выданняў і іх электронныя версіі ці арыгінальныя электронныя дапаможнікі, фактаграфічныя БД, бібліяграфічныя БД.

3) Фонд неапублікаваных краязнаўчых дакументаў.

Структура КДБА залежыць аб тыпа бібліятэкі. Найбольш складаны КДБА вядуць АБ і ЦБС, асобныя яго элементы прысутнічаюць у спецыяльных бібліятэках.

У АБ вядуцца карткавы зводны краязнаўчы каталог, электронны краязнаўчы каталог, БД. Усе гэтыя кампаненты з найбольшай паўнатой адлюстроўваюць дакументаваныя веды аб вобласці. ДБФ уключае даведачныя і бібліяграфічныя дапаможнікі, афіцыйныя дакументы аб вобласці, асобных яе адміністрацыйна-тэрытарыяльных аб’ектах і населеных пунктах, аб насельніцтве. У фондах неапублікаваных дакументаў захоўваюцца складаныя тэматычныя даведкі, рукапісныя бібліяграфічныя працы.

КДБА ЦБС структурна падобны на КДБА абласных бібліятэк. На сучасным этапе ён прадстаўлены карткавымі краязнаўчымі картатэкамі, але бесперапынна павялічваецца кольскасць бібліятэк, якія вядуць электронны КК і БД. Дапаможнікі з фонду ДБФ уключаюць выданні, прысвечаныя раёну ці гораду, а таксама вобласці, на тэрыторыі, якой яны размешчаны.

КДБА размяшчаецца ў краязнаўчых аддзелах/сектарах абласных бібліятэк і ў краязнаўчых сектарах у некаторых ЦБС. У ЦБС, якія не маюць спецыялізаваных краязнаўчых падраздзяленняў, краязнаўчыя картатэкі, як правіла, знаходзяцца ў чытальных залах.

Для забеспячэння ўніфікаванай методыкі вядзення КК, у т.л. пераемнасці пры далучэнні новых работнікаў, неабходна наступная нарматыўна-метадычная дакументацыя: схема каталога (рабочая), пашпарт, тэхналагічныя інструкцыі па выкананні асобных працэсаў, картатэка прагледжаных крыніц, якая дазваляе здзейсніць кантроль за адлюстраваным патокам дакументаў, пазбягаць дубліравання, выбіраць чарговыя крыніцы для выяўлення краязнаўчага матэрыялу.

Дата добавления: 2015-10-30