Тыпалогія абанентаў-карыстальнікаў КФ і паслугамі б-кі па краязнаўству

Кантынгент публічных бібліятэк рознага рэгіянальнага ўзроўня (ад універсальных абласных да сельскіх бібліятэк-філіялаў) з’яўляецца аб’ектам іх краязнаўчай дзейнасці. Карыстальнік бібліятэкі з’яўляецца актыўным суб’ектам краязнаўчай дзейнасці: ён выкарыстоўвае вынікі гэтай дзейнасці, непасрэдна ўдзельнічае ў правядзенні краязнаўчых мерапрыемстваў, у папулярызацыі вынікаў краязнаўчай дзейнасці бібліятэк (КДБ), у фінансавым і матэрыяльна-тэхнічным забеспячэнні КДБ.

Разам з тым, бібліятэка павінна ажыццяўляць дыферэнцыраваны падыход да абслугоўвання абанентаў, а для гэтага трэба вывучаць патрэбнасці абанентаў.

На краязнаўчыя патрэбнасці карыстальнікаў уплывае шэраг параметраў асобы:

1. сацыяльна-дэмаграфічныя характэрыстыкі;

2. сацыяльны статут;

3. псіхалагічныя асаблівасці;

4. сістэма каштоўнасных арыентацый;

5. жыццёвы вопыт;

6. як доўга карыстальнік пражывае ў гэтай мясцовасці;

7. прыналежнасць да ўзроставай, нацыянальнай, прафесіянальнай і

адукацыйнай групы;

8. мэты, матывы, узровень начытанасці, накіраванасці краязнаўчых інтарэсаў;

9. узровень бібліятэчнай арыентацыі.

Дыференцыраваць бібліятэчнае абслугоўванне па краязнаўстве можна, калі ў аснову тыпалогіі абанентаў – карыстальнікаў КФ і паслуг бібліятэкі пакласці віды дзейнасці абанентаў, звязаныя з краем:

9. дзейнасць чалавека ў краі (кіруючая, навуковая, вучэбная, грамадская, папулярызатарская);

10. краязнаўчая дзейнасць чалавека па даследаванні края;

11. дзейнасць асоб па арганічнаму “ўключэнню” ў прыроднае, сацыяльнае, культурнае, гістарычнае асяродзе края.

Зыходзячы з такога падыходу, у структуры краязнаўчых патрэбнасцей карыстальнікаў выдзяляюць:

¾ дзелавыя патрэбнасці;

¾ аматарскія патрэбнасці;

¾ сацыякультурныя патрэбнасці.

Адсюль выдзяляюць і віды чытання краязнаўчай літаратуры:

¾ спецыяльнае (дзелавое) чытанне краязнаўчай літаратуры;

¾ свабоднае (агульнаадукацыйнае) чытанне краязнаўчай літаратуры.

Катэгорыі абанентаў – карыстальнікаў КФ і паслуг бібліятэк па краязнаўстве (індывідуальныя абаненты):

1. Карыстальнікі, якія маюць дзелавыя (прафесіянальныя) краязнаўчыя патрэбнасці, змест якіх звязан з іх прафесіянальнай дзейнасцю:

¾ супрацоўнікі мясцовых органаў дзяржаўнай улады;

¾ дэпутаты мясцовых Саветаў народных дэпутатаў;

¾ спецыялісты профільных для края галін і сфер дзейнасці;

¾ педагагічныя работнікі (настаўнікі сярэдніх школ, выкладчыкі гуманітарных вучылішч, каледжаў, інстытутаў, універсітэтаў);

¾ супрацоўнікі архіваў, музеяў, бібліятэк, органаў НТІ;

¾ работнікі экскурсійна-турыстскіх бюро;

¾ супрацоўнікі мясцовых выдавецтваў, рэдакцый мясцовых газет і часопісаў, мясцовага радыё і тэлебачання, кніжных магазінаў;

¾ творчая інтэлігенцыя (мастакі, кампазітары, музыканты, пісьменнікі, паэты, драматургі);

¾ студэнты і вучні (яны звяртаюцца да КД і паслуг бібліятэк з вучэбнымі мэтамі).

Гэтыя абаненты павінны валодаць даволі поўнымі ведамі аб краі, што патрабуе іх прафесіянальная (або вучэбная) дзейнаць.

2. Самастойную катэгорыю абанентаў – карыстальнікаў КФ і паслуг бібліятэк па краязнаўстве складаюць краязнаўцы-даследчыкі, члены мясцовых таварыстваў краязнаўцаў. Краязнавец — гэта спецыяліст па краязнаўстве. Краязнаўцы вывучаюць свой край па сваёй ініцыятыве, самастойна і ўсё жыццё, хаця гэта можа і не быць звязана з іх прафесійнай дзейнасцю. Яны маюць глыбокія веды аб гісторыі, прыродзе, культуры края, пры гэтым дзелавое чытанне спалучаецца ў іх з самаадукацыйным. Такім абанентам біліятэка павінна спрыяць у атрыманні новых краязнаўчых ведаў, прадстаўляць інфармацыю аб новых КД па тэмах, якія цікавяць краяведаў.

3. Самую вялікую групу складаюць карыстальнікі – носьбіты сацыякультурнай краязнаўчайпатрэбнасці, звязанай з неабходнасцю пазнання края з мэтай свабоднай арыентацыі ў ім, з мэтай адаптацыі новага пакалення, мігрантаў, перасяленцаў у гэты край.

Задавальняючы агульнакультурныя краязнаўчыя патрэбнасці, бібліятэка ўлічвае ўзрост абанента, як доўга жыве ў гэтым крае і ўзровень пазнання ім края.

Выдзяляюцца наступныя ўзроўні пазнання края карыстальнікамі:

1. нулявы ўзровень (напрыклад мігранты – не маюць ні эмпірычных, ні тэарэтычных ведаў аб краі);

2. эмпірычны ўзровень (напрыклад, дзеці – маюць рэальнае, эмпірычнае веданне края);

3. тэарэтычны ўзровень (вучоныя, які ствараюць новыя тэарэтычныя краязнаўчыя веды);

4. тэарэтыка-эмпірычны ўзровень (супрацоўнікі краязнаўчых музеяў, мясцовыя краязнаўцы, старажылы).

З улікам пералічаных узроўняў пазнання края карыстальнікамі, а таксама наяўнасці і ўстойлівасці краязнаўчых патрэбнасцей, супрацоўнікі мясцовай публічнай бібліятэкі:

¾ ажыццяўляюць індывідуальны падыход да абанентаў,

¾ удасканальваюць сродкі і метады КДБ, якія накіраваны на фарміраванне, задавальненне і развіццё сацыякультурных краязнаўчых патрэб карыстальнікаў.

Мясцовыя публічныя бібліятэкі спрыяюць кансалідацыі жыхароў края:

¾ з дапамогай краязнаўчых бібліятэчна-бібліяграфічных рэсурсаў і сродкаў;

¾ шляхам выхавання ў насельніцтва пачуцця сапраўдных гаспадароў свайго сяла, горада, раёна, вобласці;

¾ шляхам адраджэння і захавання нацыянальных этнічных, прыродна-геаграфічных, культурна-гістарычных, моўных традыцый края;

¾ бібліятэкі спрыяюць старажылам і мігрантам у паглыбленні і пашырэнні ведаў аб сваёй нацыянальна-тэрытарыяльнай культуры;

¾ спрыяюць фарміраванню культуры міжнацыянальных зносін;

¾ выхоўваюць цярпімасць і павагу да гісторыі, традыцый, культуры, мовы нацыі і народнасцей, якія пражываюць у межах або за межамі сваіх нацыянальна-тэрытарыяльных стварэнняў;

¾ некарэннаму насельніцтву забяспечваецца магчымасць хутчэй прыстасавацца да мясцовых умоў, атрымаць прадстаўленне аб краі цалкам, або яго асобных аб’ектах, людзях;

¾ бібліятэкі павінны збіраць матэрыял аб выдатных людзях не толькі карэннай, але і іншых нацыянальнасцей гэтага краю і інш.

Калектыўныя абаненты УНАБ і ЦБС:

¾ органы дзяржаўнай улады ў гэтым краі;

¾ мясцовыя Саветы народных дэпутатаў;

¾ прадпрыемствы і ўстановы, дзейнасць якіх звязана з профільнымі для края галінамі, або непасрэдна з краязнаўствам;

¾ вучэбныя ўстановы (школы, гімназіі, вучылішчы, тэхнікумы, каледжы, інстытуты, універсітэты);

¾ архівы, музеі, выдавецтвы, рэдакцыі мясцовых газет, мясцовыя телерадыёкампаніі, клубы, органы НТІ, кніжныя магазіны.

Гэтыя калектыўныя спажыўцы інфармацыі выкарыстоўваюць краязнаўчыя веды ў навукова-даследчых, вучэбных, вытворчых і іншых мэтах.

Мясцовыя публічныя бібліятэкі, абслугоўваючы калектыўных абанентаў:

¾ інфармуюць іх аб новай літаратуры;

¾ выконваюць краязнаўчыя даведкі;

¾ праводзяць масавыя мерапрыемствы;

¾ каардынуюць сваю дзейнасць са спецыяльнымі бібліятэкамі гэтых устаноў (абмен інфармацыяй і ўзаемавыкарыстанне краязнаўчых фондаў).

Групавыя абаненты бібліятэк — гэта грамадскія арганізацыі, даследчыя групы, удзельнікі краязнаўчых канферэнцый, экспедыцый. Сярод іх:

¾ члены абласных, гарадскіх і іншых краязнаўчых арганізацый;

¾ удзельнікі нефармальных аб’яднанняў і прафесійных таварыстваў (асацыацый), якія вядуць даследаванні і папулярызацыю гісторыі, прыроды, навукі, культуры края;

¾ члены аб’яднанняў па ахове помнікаў гісторыі і культуры;

¾ члены фонда культуры, кнігалюбаў і іншых арганізацый, якія займаюцца вывучэннем края;

¾ земляцтвы, творчыя калектывы, нацыянальна-культурныя суполкі і інш.

Бібліятэкі задавальняюць прафесійныя і непрафесійныя краязнаўчыя патрэбнасці групавых карыстальнікаў, дакументна і інфармацыйна забяспечваюць мясцовыя краязнаўчыя праграмы шляхам прадстаўлення краязнаўчых фондаў і краязнаўчай бібліяграфічнай інфармацыі. Удзел у рэалізацыі краязнаўчых праграм — шлях павышэння сацыянальнага прэстыжу масавых публічных бібліятэк.

Дата добавления: 2015-10-30