Упражнения. I. Дайте полные ответы на общие вопросы.

I. Дайте полные ответы на общие вопросы.

- Өцклдүр таднур ирсн гиичнр тана худнрий?

- Тана худнр Москва балhснас ирвү?

- Тана худ өвгн малын эмч болҗ көдлҗәнү?

- Чи эмчин сурhульд орлч?

- Күүкнтн бас зурачин эрдмтәй?

- Тана зеетн бөкнрин марhанд орлцхий?

- Тана күргн күүкн хойр Москвад гер хулдҗ авчий?

- Худ эмгн өвгн хойр теднлә бәәнү?

- Эдн Элстд амрхар ирҗий?

- Худнр дола хонад хәрхәр бәәнү?

- Чини ууhн көвүнчн нидн җил гер авлу?

- Муузра чамаг үр көвүдтәhән таньлдулву?

II. Задайте общие вопросы.

- ……………………………………?

- Ээ, сурhулин хөөн эцктәhән хошт көдлхәр бәәнәв.

- ……………………………………?

- Ээ, ээҗм хойр җилдән маднла хамдан бәәнә.

- ……………………………………?

- Олн үртә. Дәкәд хойр авhтав, хойр hаhатав.

- ……………………………………?

- Биш. Маднла бәәдг ээҗ эцкин эк.

- ……………………………………?

- Уга, би Шарту балhснд сурлав.

- ……………………………………?

- Ээ, мана тал гиичнр маңhдур ирҗәнә.

- ……………………………………?

- Уга, эдн цугтан Элстд бәәхш. Зәрмнь селәнд бәәнә.

- ……………………………………?

- Ээ, эдн Ик-Бухст шин гер тосхв.

- ……………………………………?

- Ээ, мал бәрҗәнәвидн. Селәнд мал угаhар бәәҗ болшго.

- ……………………………………?

- Ээ, шатрин марhанд орлцхв.

III. Задайте специальные вопросы.

- ……………………………………?

- Мини экин нерн Җирhл.

- ……………………………………?

- Би Москва балhснд орс келнә багш болҗ көдлҗәнәв.

- ……………………………………?

- Әәдрхнд би хойр җилдән бәәнәв.

- ……………………………………?

- Элстд хальмг наадна марhан намрар болх.

- ……………………………………?

- Би дү күүкнләрн хамдан оютнрин герт бәәнәв.

- ……………………………………?

- Зурачин сурhульд сурла.

- ……………………………………?

- Би хөрн тавтав.

- ……………………………………?

- Би ода Ик-Буурлас ирүв.

- ……………………………………?

- Мана көвүн өцклдүр Элст орҗ одсн бәәж.

- ……………………………………?

- Багшин ик сурhульд.

IV. Ответьте на специальные вопросы.

– Чи өрүнд кезә босдвч?

– Кедү часла сурhульдан однач?

– Тана төрскн hазр ямарамб?

– Сурhулин хөөн ямаран көдлмшт орвт?

– Та аав-ээҗүрн кезә одхт?

– Чи ямаран селәнәс ирләч?

– Бөк бәрлдәнә hазрт кедү часла одхч?

– Телевизорар ю хәләҗәнәт?

– Сөөднь кезә орндан орҗ унтдвч?

V. Поставьте вместо точек безлично-притяжательные частицы.

1. Мана өөр бәәсн улс гер… хулдҗана гисн зәңг одахн соңсув. 2. Сурhулин хөөн би эврәннь балhснд… эмч болҗ көдлхәр бәәнәв. 3. Ээҗ бальчгт орсн бичкн ачин… киилг уhаҗана. 4. Би үр күүкнлә… хамдан Москва орҗ, сурhуль сурхар бәәнәв. 5. Мана авh бергн көвүтә… манад гиичд ирхәр бәәнә. 6. Мини дү көвүн сурhуляс… ирчкәд, хот… уучкад, hаза hарад наадна. 7. Наhцх мини эцкләм удан шатр наадад, ора герүр… хәрв. 8. Бидн ээҗтә… хальмг ду дуулхдан дуртавидн. 9. Асхн хөд кеерәс ирәд, хашад… орна. 10. Мана ээҗ хуучн авъяс… бәрәд, аавиг нерәрнь дуудхш. 11. Мини экм бурхнд өргсн дееҗиг отхн көвүнд… өгнә.

VI. Поставьте вместо точек лично-притяжательные частицы.

1. Хальмг таңhчин частрин үгмүди… Шугран Вера бичәд, айси… Манҗин Аркадий hарhсмн. 2. Чини аав… кезәнә тавн зун үкртә, миңhн хөөтә, тавн темәтә, зун мөртә бәәсмн гиҗ келнә. 3. Мини дү көвү… эрт босад, нүр-hаран уhачкад, сурhульдан одв. 4. Мана ах… саадгар сәәнәр хаhад, марhанд түрүн орм эзлв. 5. Тана багш… сән заңта, цаhан седклтә күн гиҗ әмтн келнә. 6. Анҗан ачнр…, зеенр… сурhулин хөөн Москвад үлдәд көдлхәр бәәнә. 7. Сурhулян сәәнәр сурхлачн, дүүнр… чамаг хәләhәд, бас сәәнәр сурх гиҗ экм нанд даңгин келнә. 8. Мини төрскн hазр… Көтчнрә района Шатта гидг селән. 9. Кезәңк зургуд хәләхлә, мини бичкн цаг… сангдна. 10. Өр цәәхлә, шовудын җигтә сәәхн ду… эргндән соңсгдна.

VII. Раскройте скобки, поставьте имена существительные во множественном числе.

1. Очра Номтын уульнцин хойр таларнь сәәхн өндр (гер) тосхгдсн бәәнә. 2. Бидн шин тосхсн гертән орхларн, шин (ширә) болн (сандл) хулдҗ авувидн. 3. Ик салькнд модна (хамхтхасн) унад, hазр бүркнә. 4. Теегт урhсн (цецгин) үнр аhар дүүргҗ каңкнна. 5. Көвкр цаhан цасн деер (шовуна) мөр үзгднә. 6. Үлдчн сәләнә туск (домгиг) көгшн улс цуhар меднә. 7. Энҗл теегт өвснә заагт (туула) олар гүүҗ йовснь үзгднә. 8. Шин hарсн (хурhн) экән эргәд, мәәләд бәәнә. 9. Мини hарсн өдрт ирсн (гиич) дала йөрәлин (үг) келв. 10. Мана аавд нөкд болад, хө хәрүлдг (ноха) бәәнә.

VIII. Придумайте предложения с антонимами.

Цаhан – хар, сән – му, өндр – маштг, ут – ахр, зузан – нимгн, көгшн – баh, шин – хуучн, өөрхн – хол, халун – киитн, суух – босх, орх – hарх, авх – өгх, серүн – дулан, ода - кезәнә, үнтә – кимд, теңгр – hазр, деер – дор, ард – өмн.

IX. Поставьте вместо точек подходящие по смыслу вопросительные частицы.

1. Эн чамд нөкд болсн күн кен…? 2. Савр Элст балhснд эмчәр көдлн…? 3. Чи кедү наста…? 4. Ээҗ, дееҗин боорцг идҗ болх…? 5. Эн әмтәхн амтта боорцг чини ээҗ кеҗ…? 6. Авhчн бийән эмнхәр балhс орл…? 7. Энҗл Зул өдр хальмгин литәр кезә болхм…? 8. Сурhулин кичәл кезә эклд…? 9. Уhаhад hаза өлгсн хувцн хагсв…? 10. Тер кер hалзн мөрән кенәс хулдҗ авсм…? 11. Яhсн сәәхн айс…? 12. Мана тал кезә ирнә…? 13. Һарсн өдрләм намаг йөрәхәр ирн…?

X. Переведите предложения на калмыцкий язык.

1. Сегодня из Астрахани приезжает моя сестра. 2. Уложив сына спать, Кермен занялась уборкой дома. 3. Новый год – самый любимый праздник детей. 4. Чистый воздух полезен для здоровья. 5. Моя младшая сестра очень хорошо поет калмыцкие песни. 6. Вчера мы с другом вдвоем ездили к его дедушке в село Ики-Бухус. 7. Этого черноволосого мальчика лет десяти зовут Санал. 8. В этом году зима была очень теплая. 9. Старший сын Баира учится в Казанском медицинском институте. 10. Покрытая ковром шелковистой травы степь благоухает приятным ароматом.

XI. Переведите текст на калмыцкий язык.

Мой отец работает на чабанской стоянке. Там у него много скота. Есть коровы, овцы, есть даже один старый верблюд. Каждое лето я приезжаю туда помогать отцу. Люблю в степи пасти овец. Мне нравится лежать на зеленой траве и смотреть в небо. У меня есть любимый конь Һалзн. Я часто езжу верхом по степи. На стоянке есть большая рыжая собака Шарка. Она очень умная, помогает нам пасти овец.

Дата добавления: 2015-08-20