Упражнения. I. Дайте утвердительные и отрицательные ответы на общие вопросы.

I. Дайте утвердительные и отрицательные ответы на общие вопросы.

1. Энҗл үвл ямаран болхинь меднт? 2. Шин җилән гертән тосхвт?

3. Тана hазрт киитн болну? 4. Эндр тана тал гиичнр ирхий?

5. Эн үвл малд өвсн күрхий? 6. Энҗл hацур хулдҗ авнч?

7. Шин җиллә үүрмүдчн хамдан цуглрхий? 8. Дү күүнчн хальмг ду дуулну?

II. Поставьте глаголы в скобках в форме предельного деепричастия.

1. Эцкм хөөтәhән кеерәс (ирх), экм асхн хотан кечкнә. 2. Үд (кецәх), күүкн бееләhән өлгәд күцәв. 3. Эк-эцкнь көдлмшәс (ирх), хойр көвүн гертән дөгҗ наадв. 4. Эгчм (харhнх), хотан уудго заңта. 5. Герүрн (өөрдх), хойр эгч хоорндан күүндсн уга. 6. Кеер hарсн үкрмүдиг күүкд улс нарн (суух), hаза күләв. 7. Делгүриг (хаагдх), өдмг хулдҗ авх кергтә. 8. Шуурhн шуурад, хаалh (хаагдх), машиhәрн хәрх кергтә. 9. Һаза наадҗасн бичкдүд экнь (дуудх), герүрн орҗ ирхш. 10. Үвлд бичкдүд (даарх), цасар hаза наадна.

III. Найдите формы взаимного залога.

1. Сурhульчнр hаза hарад, цасар шивлдәд, көлврлдәд наадв. 2. Үдәс хооран мана тал олн гиич ирлдәд бәәв. 3. Цасн орхла, бичкн күүкд байрлад, цанар дошлдад бәәнә. 4. Өдрин дуусн кеер йовсн хөөчнр даарлдад, герт орҗ, хотан уув. 5. Җил болhн хамдан сурсн көвүд-күүкдләрн харhлдад күүнднәвидн. 6. Байр Эрнҗән хойр асхн күртл эк-эцкән күләлдәд суув. 7. Ирсн гиичнр цә уулдад, күүндәд сууна. 8. Нарта үвлин өдрмүдт күүкд hаза гүүлдҗ наадна. 9. Одахн би Элст орад, кесг көвүд-күүкдлә таньлдув. 10. Бичкдүд Шин җилин байрт белг өгхинь күләлднә.

IV. Поставьте вместо точек глаголы в форме соответствующих залогов: мартгдхш, кеерүлнә, соңсгдна, тоолгдна, гүүлднә, бүркгднә, таньлдулх, дошлдна, зовав, күцәв.

1. Үвл ирхлә, hазр цаhан цасар …. 2. Бадм, Эрнҗән, Санл hурвн эндр көдлмшән эрт …. 3. Экин келсн үгмүднь насна туршарт …. 4. Үвлин дулан өдрлә күүкд цасар наадад, ноолдсн болад …. 5. Дулан ирснд байрлад, шовуна дуулсн дунь энд-тенд …. 6. Шин җилин өмн цуг әмтн hацуран …. 7. Үвлин цагт мана сурhулин көвүд-күүкд селәнә өөр бәәдг нег цаста салад цанар …. 8. Бадм эндр эврәннь үр күүкән эк-эцкләрн … гисн зәңг hарад бәәнә. 9. Ноха уульхла, му йор гиҗ …. 10. Киитнд Боован тавн хурhнь көлдәд, дулан герт орхлань ….

V. Измените глаголы, добавив к ним отрицательные частицы -ш, -шго.

1. Маңhдур шуурhн шуурх гиҗ Интернетд бичҗ. 2. Эндр асхн манад гиич ирх гиҗ, экм нанд келв. 3. Мини дү күүкн шин авсн телефоhар үр күүкдтәhән удан күүнднә. 4. Дала ду меддг мана көгшн ээҗ маднд ут ду дуулна. 5. Москвад намаг күн тосх гиҗ, эгчм телефоhар нанд келв. 6. Мана эцк маднла хамдан hацур кеерүлнә. 7. Сурhульд өрүнд йовхларн, мини дү көвүн намаг күләнә. 8. Һаза hарад наадхларн, бичкн Бамбр дулан хувцан өмсч, бийән дулална. 9. Эн үвл мана хар үкр туhлх гиҗ, бидн санҗанавидн. 10. Энҗл бидн Шин җилән угтхларн, үүрмүдтәhән Саврин герт цуглрад харhхвидн.

VI. Поставьте вместо точек суффикс желательного наклонения - ий/ -ый/ -й.

1. Маңhдур Элст ор…, Шин җилин байран темдгл…. 2. Эндр дулан өдрлә hаза hарад, цасар наад…. 3. Нә, күүкд, hацуран эргәд, дууhан дуул…. 4. Маңhдур харhад, ирх байрин тускар күүнд…. 5. Зундан ээҗ-аавурн одҗ, малан хәләhәд, нөкд бол…. 6. Сурhульдан тәвчксн hацуран одад кеерүл…. 7. Көдлмшт hархин өмн невчк амр…. 8. Ээҗд одад, Зулын боорцг ид…. 9. Москваhас үвлин амрлhнд ирҗәх Бооваг, хамдан одад тос…. 10. Хальмг келән дасч, хальмгар күүнд….

VII. Поставьте глаголы в форме желательного наклонения. Придумайте предложения.

Герүрн хәрх, цасн деер көлврлдх, кеер hарх, цанар дошх, цасар наадх, беелә өмсх, цасар шивлдх, нохаhур өөрдх, үүрмүдән тосх, нег hазрт цуглрх, гер эргх, ду дуулх, белг өгх, эгчән күләх, чини тускар күүндх, амр менд бәәх.

VIII. Восстановите диалог.

- Бамба: Менд, Савр!

- Савр: …………….

- Бамба: Хоккей одҗ наадый.

- Савр: ………………….

- Бамба: Селәнә захд мөсн бәәнә.

- Савр: ………………….

- Бамба: Эндр хойр часла.

- Савр:………………….

- Бамба: Бадма Санҗ хойр.

- Савр:…………………….

– Бамба: Нә, тиигхлә, би ирнәв.

IX. Переведите предложения на калмыцкий язык.

1. Зимой дети катаются на санках и коньках. 2. Пока мы разговаривали, пошел сильный снег. 3. Санджи заболел и сегодня не пойдет на занятия. 4. До моего прихода с работы сын выполнил домашнее задание. 5. Давайте встретим Новый год с друзьями в кафе. 6. Несмотря на то, что шел снег, люди продолжали работать. 7. Завтра я не смогу прийти к вам, так как еду на неделю в Москву. 8. Пока не началась метель, надо загнать скот во двор. 9. Вчера выпало очень много снега, давай поиграем в снежки, – предложила мне Байрта. 10. Из-за сильной метели вокруг ничего не видно. 11. Пушистый снег покрыл деревья и дома.

Дата добавления: 2015-08-20