Р-ң қаржы жүйесінің құрылымы және оның буындарына сипаттама

«Қаржы жүйесі» ұғымы, соның негізінде тиісті ақша қаражаттарының қорлары құралатын және пайдаланылатын, сондай-ақ осы қатынастарды ұйымдастыратын органдар қатынастарының жиынтығын қамтиды. Қаржы жүйесі ықпалдастық (интеграциялық) типтегі жүйе болып саналады, оған кіретін элементтердің (ішкі жүйелердің) тығыз байланысымен сипатталады және оның ішкі жүйелерінің бірде-бірі дербес өмір сүре алмайды: қаржылар, біріншіден, өндірістік қатынастардың бір бөлігін білдіреді және сондықтан да осы қатынастар жүйесінің элементі болып қатысады, екіншіден, өзінің функционалдық қасиеті бар, өзара байланысты элементтерден тұратын жүйені білдіреді. ҚР қаржы жүйесі: 1) орталықтандырылған қаржылар 2) орталықтандырылмаған қаржылар. Орталықтандырылған қаржыларға:жалпымемлекеттік қаржы жатқызылады:а)мемлекеттік бюджет (республикалық бюджет,жергілікті бюджеттер);б)мемлекеттік кредит (мемлекеттік борыш ішкі және сыртқы); в)арнаулы бюджеттен тыс қорлар (ҚР Ұлттық қоры,мемле-ң жинақтаушы зейнетақы қоры,әлеу-к сақтандырудың мем-к қоры,ұлттық инновац-қ қор,кәсіпкерлікті дамыту қоры және т.б.). Орталықтандырылмаған қаржыларға: 1)шжс-ң қаржысы: а)материалдық өндіріс сферасының қаржысы (ауыл шар-ң,кен өндіру өнеркәс-ң,өңдеуші өнеркәс-ң,электр қуатын өндіру және бөлу т.б); б)қызметтер сферасының қаржысы (сауда, көлік және байланыс,білім беру,денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер,басқадай коммуналдық қазметтер т,б,); 2) үй шаруашылықтарының қаржысы.ҚР-да макро және микроэконом-ң қаржы жүйесінің құрамы қаржылық қатынастардың біршама дербес мына буындарынан тұрады:1) мемлекеттің бюджет жүйесі;2)арнаулы бюджеттен тыс қорлар;3)мемлекеттік кредит;4)жергілікті қаржы;5) шжс-ң қаржысы 6) халықтың қаржысы. Халықтың (үй шаруашылықтарының) қаржылары қаржы жүйесінің өзіндік бөлігін білдіреді. Халық (азаматтар) өздерінің ақша қаражаттарымен жалпы мемлекеттік қаржы жүйесімен және барлық меншік нысандарындағы өндірістік және өндірістік емес аялардағы өзге мекемелер мен ұйымдардың көрсеткен қызмет ақыларын төлейді. Жергілікті қаржының әлеуметтік рөлі,оның құрамы мен құрылымы бүтіндей жергілікті органдарға жүктелінген функциялардың сипатымен,сондай-ақ мем-к әкімшілік-аумақтық құрылысымен және оның саяси экон-қ бағыттылығымен анықталынады. Мемлекеттің қаржысы -қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық байлықтың бір бөлігін бөлу және қайта бөлу туралы,мемлекет пен оның шаруаш-қ суб-ң қарамағына қаржылық ресурстарды қалыптастырумен және мемле-ң қаражаттарын олардың жұмыс істеуімен байланысты шығындарға жұмсаумен байланысты ақшалай қатынастар. Мемлекеттік кредит -кредиттік қатынастардың жүйесі,бұл қатынастарда мемлекет өз органдары арқылы қарыз беруші,ал жеке және заңи тұлғалар қарыз алушылар б.т.

102)ҚР-сы қаржы нарығындағы мемлекеттік реттеу -Қаржы нарығын реттеу –деп қатысушылардың қызмет көрсету процессінде пайда болатын қатынастарын реттеу, сондай-ақ олармен қызметтерге өкілетті ұйымдар тарапынан операцияларды жүргізу, оларды барлық қатысушыларын, қызметтерінің барлық түрін қамтитын қатынастарды айтамыз. Экономикасы дамыған шетелдік мемлекеттердің тәжірірибесі көрсеткендей, мемлекет мынадай негізгі функцияларды атқару қажет:

- қаржы нарығын дамыту тұрымдамасын жүзеге асыру;

- қаржы нарығын дамыту үшін заң актілерін жасау және жетілдіру;

- нарықтың қызмет ету нормаларын жасау және оларды жаңартып отыру;

- инвестициялық институттартың қаржылық жағдайын бақылау.

Қаржы нарығын реттеу бірнеше тәсілмен жүзеге асырылу мүмкін.

Тәжірибеде оның мынандай түрлерін бөліп көрсетуге болады. Мақсаттар мен тәсілдер көзқарасы бойынша:

- сыртқы;

ішкі.

Реттеудің қай тарап арқылы жүргізілуіне байланысты:

- мемлекеттік;

- қаржы нарығының кәсіби қатысушылары тарапынан немесе нарықтың өзін-өзі реттеуі;

- қоғамдық.

Реттеу әдісіне байланысты: тікелей немесе әкімшілік;- жанама немесе экономикалық.

Мемлекеттік реттеу – қаржы нарығында қалыптасатын қатынастарды мемлекеттік билік пен өкілетті органдардың реттеуі. Жекелей алғанда, Қазақстанда оны жүзеге асыратындар: ҚР Президенті аппараты, Үкімет, ҚР Қаржы нарығы және қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі, ҚР ҚМ, ҚР Әділет министірлігі және т.б. Мемлекеттік реттеу органдары нарықтың барлық қатысушыларына тікелей бірқатар өкілеттіктерді беру арқылы өзін-өзі реттеу қағидасы қалыптастыруға ұмтылады. Бірақ мемлекеттің ережелерге және нұсқауларға өзгертулер мен толықтырулар еңгізуге құқығы бар. Өз кезегінде мемлекеттік реттеу оның қызметіне тікелей (әкімшілік реттеу) араласуы немесе нарыққа жанама (экономикалық реттеу) шаралар арқылы әсет етуі мүмкін.

Дата добавления: 2015-08-09