Авантура Мазепы

Я ўсё тут пра Маскву пісала, дык успомніла і пра Мазепу [70], што быў фельдмаршалам яшчэ ў Пятра Аляксеевіча, і быў ён у манарха гэтага ў вялікай пашане, бо заўсёды Пятро Аляксеевіч бацькам называў яго, таго Мазепу, фельдмаршала свайго, як я чула ад годнага шляхціца, вяльможнага яго мосці пана Якубоўскага ў ваяводстве Кіеўскім. У ягоным дзяцінстве, калі Украіна была даведзена да галечы і ўсе вёскі і гарады стаялі спустошаныя, Мазепава маці са сваёю сястрою ў Кіеве, у Пячорску [71], мнішкамі былі ў кляштары і гэтага вяльможнага яго мосці пана Якубоўскага трымалі на стале, распавяла Мазепава маці, і дзе ейнага сына вёскі і землі былі.

I гэты вяльможны яго мосць пан Якубоўскі, як я лячыла ў Навасёлцы, сам сумленна распавёў мне, што той Мазепа кахаў адну замужнюю шляхцянку, якая жыла непадалёку, паўмілі ад яго, а быў той Мазепа чалавек малады, зграбны, мужны і ўмелы, бо ў школу хадзіў, і каля яго чыста, акуратна, і каня заўсёды меў добрага, і ўсё што трэба да каня, і часта там у той пані бываў. Даведаўся пра гэта муж той шляхцянкі і падпільноўваў, калі ён распранецца і зброю пакладзе. Пасля муж на яго напаў са сваімі лёкаямі і распрануў дагала таго беднага Мазепу і люта збіў бізунамі, пасля памазаў мёдам, у гусіным пер'і выкачаў і на каня задам наперад пасадзіў, рукі назад звязаў, а ногі – пад канём, ды каня загадаў на дарогу завесці, вось так ён сярод белага дня ў сваю вёску прыехаў да маці свае на двор. Збеглася ўся вёска на дзіва. Знялі яго з каня, развязалі, абмылі, маці бедная з сястрою змазалі, перавязалі тыя раны, і ён адляжаўся.

Ачуняў ён, але саромеўся суседзяў і знаёмых, а таксама маці свае, і мусіў небарака пакінуць каханку сваю, і развітаўшыся з маці і сястрою сваёю, атрымаў ад іх блаславенне і паехаў за Дняпро да Масквы. Адным словам, нейкім дзівам трапіў да самога імператара Пятра Аляксеевіча. I быў той Мазепа з погляду чалавек прыгожы, разумны, умелы, пры гэтым навучыўся асобным мовам, як кажуць калі захочаш, дык зможаш, таксама і расійскую мову вусную і пісьмо вывучыў, і так яму пашанцавала, што стаў фельдмаршалам расійскім. Але, я думаю, пры ягоным шчасці баязлівасці Божай не меў, дык падняў бунт супраць цара Пятра Аляксеевіча і хацеў яго туркам выдаць пад Брагіловам [72], ля Дуная.

Таму вельмі цяжка давялося, бо так туркі слаўнае памяці імператара Пятра Аляксеевіча атакавалі, што Пятро Аляксеевіч загадаў сабе магілу выкапаць і пасцель ягоную там у магіле паслаць, як і Кацярыны-шведкі, другое жонкі свае, і загадаў войску свайму: калі будуць бачыць, што ўжо іншага выйсця няма, толькі як трапіць жывымі ў няволю турэцкую разам са сваёю жонкаю, тады лепей, каб яго з ёю зямлёй прысыпалі і каб разам з ёю памёр. Але ж воля Пана Бога наканавала так, што ўдала ён гэтае бяды ўнікнуў і з жонкаю сваёю, з войскам сваім вярнуўся ў свае маскоўскія межы. А князя Бранкавана Канстанціна [73], які таксама ў той час бунт падняў, alias абмануў турэцкага імператара (бо той князь Бранкаван быў у той час гаспадаром муль-танскім у Бухарэсце), яго ўзялі ў няволю ў Стамбул і пасадзілі ў Еды Куле [74] і галаву яму адсеклі.

Якою смерцю памёр Мазепа, я не магла даведацца, але ведаю, што не сваёй, А ў Батурыне [75], горадзе гетманскім, загадана з funditu [76] палац перакуліць і зямлю, дзе ступалі Мазепавы ногі, на сажань углыбіню ва ўсім Батурыне выкапаць, з горада вывезці і de novo пасвянціць, жонку і дзяцей знішчылі ўсіх да аднаго і радных паноў, прыяцеляў ягоных; а маці з сястрою-мнішкаю, што ў Кіеве ў Пячорску ў манастыры былі, кажуць, ад страху, але сваёй смерцю памерлі, аднак манастыр зруйнаваны. Цяпер ужо на тым месцы стайня. Калі часам была ў Кіеве альбо ў Пецярбургу ў царкве, дык чула, як яго праз некалькі дзясяткаў гадоў пасля смерці пракліналі: «Да нехай буде прокляты». Такія вось благія ўзнагароды атрымліваюць кепскія лёкаі, і кожнага здрадніка няхай Бог так узнагародзіць.

Дата добавления: 2015-10-24