Ылмыспен күрес саласындағы ТМД мемлекеттерінің ынтымақтастығының халықаралық құқықтық негіздері

Қылмысқа қатысты ТМД мемлкеттер арасында қылмыспен күреске қатысты және экономикалық қылмыстарға қатысты қарым қатынастар орнату туралы келісім Вискулев келісімінң он екінші Қаулысында 1993 жылы қабылданған болатын. Сонда аталған қылмыстар бойынша ТМД мемлкеттері өзара әрекеттестікті нығайту туралы соңғы сөзді Мйскеуде өткен ТМД үкіметтерінің басшылары аталған бағдарламаны бекітті. Бағдарламада ТМД мемлекеттерінің ІІМ қылмысқа қатысты әрекеттестіктерін 1993 жылы 22 қаңтарда қабылданған азаматтық, отбасылық, қылмыстық істер бойынша құқықытқ көмек туралы Минск Конвенциясының негізінде жүзеге асырылуы керек екендігі айтылған болатын. Қаулысының төртінші бабында Кеңес басшылары ТМД мемлкеттері арасындағы қылмыспен күресу мәселесін 2000 жылға дейінгі бағдарламасын бекіткен болатын. Мемлекет басшылары осы құжатты қабылдай отырып, мүше мемлекеттерде қылмыстылықпен күрестің төмендігі ал қылмыстар түрлерінің күн санап артуы туралы мәселені қозғады. Әсіресе, ұйымдасқан қылмыстық топтармен жасалатын трансұлттық қылмыстар мөлшерінің артуы туралы нақтылы аталып көрсетілген. ТМД мемлкеттері бойынша кең етек алған қылмыстардың тізімі терроризм, қылмыстық таьыстарды заңдастыру, наркобизнес, қару жарақ пен әскери техника контрабандасы, радиоактивті заттар контрабандасы, мәдени мұралардың контрабандасы, жалған ақша өндіру, көлік ұрлау, экономика және қаржы саласындағы қылмыстар сонымен қатар, бүгінгі таңда ең жакңа қылмыстар тобы ақпараттық қылмыстар, тапсырыс бойынша адам өлтіру.

Атқару комитетінің ақпаратына сәйкес, Достастық елдеріндегі ұйымдасқан қылмыспен және басқа да қауіпті қылмыс түрлерімен күресті үйлестіру жөніндегі бюроға қатысты ережелер бюроның құқықтық мәртебесін, міндеттерін, функциялары мен құрылымын, сондай-ақ, бюроның іс-қызметін үйлестіру негіздерін айқындайды.

Бюроның басты мақсаты - ТМД-ға қатысушы елдердің Ішкі істер министрліктерінің ұйымдасқан қылмыс, лаңкестік, заңсыз есірткі айналымы және басқа да қауіпті қылмыс түрлерімен күрес саласындағы ықпалдастығын үйлестіру болып табылады. Сонымен бірге бюро ТМД-ға қатысушы бірнеше мемлекеттің мүддесіне қатысты шұғыл-іздестіру шаралыры мен басқа да кешенді шараларды дайындап өткізуге түрткі болу, шұғыл тергеуші және шұғыл іздестіруші топтарға қолдау көрсету, ТМД-ға қатысушы елдердің ішкі істер органдары мен мемлекеттік мекемелерінің қызметкерлеріне қылмыстарды әшкерелеу және тексеруге, басқа да қызмет бабындағы міндеттерін орындауға жәрдемдесу функцияларын атқарады. Бюроның басты мақсаттарының бірі - қылмыстық ортаның жетекшілері, халықаралық қылмыстық топтар мен қылмыстық қоғамдастықтардың ұйымдастырушылары мен белсенділері және олардың қылмыстық байланыстары туралы арнаулы мәліметтер қорын құру болып табылады.

ТМД-ға қатысушы елдер арасындағы адам саудасымен, адамның дене мүшелерінің саудасымен күрес саласындағы ынтымақтастық туралы келісімнің жобасында Достастық елдеріндегі аталмыш қылмыс түрлеріне талдау жасау және олармен күрес нәтижелеріне қатысты ықпалдастық жайы қарастырылған.

Сонымен бірге келісім шеңберінде тараптардың адам саудасымен күрес саласындағы ынтымақтастығын үйлестіретін құқықтық базаны жетілдіру, халықаралық келісімдердің тәртіптерін ескере отырып аталмыш саладағы ұлттық заңнамаларды үйлестіру, бірлескен бағдарламалардың негізінде осындай құбылыстармен күрес және олардың алдын алуға бағытталған тиімді тетіктерді құру, адам саудаына қарасы күреске бағытталған БҰҰ-ның конвенциясы мен басқа да халықаралық келісімдердің тәртіптерін орындау үшін өзара келісілген шараларды жүзеге асыру көзделген.

Келісімдер аясында ТМД елдері адам саудасына қатысты трансұлттық қылмыстық топтар, олардың жетекшілері, адам саудасының құрбанына айналу мүмкіндігі бар із-түзсіз кеткен адамдар туралы бірлескен мәліметтер қорын құрмақшы.

Азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек пен құқықтық қатынастар жөніндегі Минск Конвенциясының жалпы сипаттамасы

Экстрадиция институты жеткілікті нақты түрде 1993жылғы құқықтық көмек және азаматтық істерге қатысты құқықтық қатынастар, отбасы және қылмыстық істер жөніндегі Минск Конвенциясымен реттеледі. Конвенцияның 56-бабы Конвенцияның талаптарына сәйкес қатысушылардың бір біріне қылмыстық жауаптылыққа тартылған және шығарылған үкімнің орындалуына әкеп соғатын сол аумақтардағы тұлғаны беруді міндеттейді. Мүнымен қатар тұлға қылмыстық жауапкершілікке мына жағдайда тартылады:егер екі елдің заңнамасында да бас бостандығынан 1 жылдан кем емес қылмыстық әрекет жасаса, үкімді орындауды міндеттейтін экстрадиция үшін, тұлға кем дегенде бас бостандығынан 6 айға кесілуі тіс. Экстрадициядан бас тарту Конвенция бойынша мына әрекеттерге негізделеді:

1) Беруге талап етілген тұлға сұралған мемлекеттін азаматы болса;

2) Беруге талап етілген тұлғаның құқықтық ісі сұралған тараптың заңнамасында қылмыс деп танылмаса (ол ушін ауакершілікке тарту немесе укім шыгару тукке тұрмаса);

3) Атаған тұлғаның ісі бойынша сол мемлекет территориясында бұрын үкім шығарылып, және оның күші тоқтатылса;

4) Қылмыс, сұралған мемл.заңнамасына сәйкес тек жеке тұлғаның шағымынан туындаган болса;

5) Қылымыс сол суралган мемлкеттін территориясында жасалган болса.

Конвенциянын 58- бабы бойынша экстрадицияға мынадай талаптар қойылады:

- Сұралған мекеменін атауы;

- Әрекетке негізделген фактілік сипаттау ж\е суралган мемлекеттін осы істелген әрекетті қылмыс деп танитын заңының тексті;

- Беруге талап етілген тұлғаның сыртқы және басқа да тұлғалық қасиеттерінсипаттаған анкета;

- Қылмыспен келтірілген залалдың көлемін көрсету.

Сонымен қатар, бұл талаптармен қоса қамауға алу туралы Үкімнің көшірмесі ж\е оның заң күшіне енетіндігі туралыүкімнің түсініктемесінің көшірмесі керек.

Сұралған тұлға берілген бойда қамауға алыну істері бойынша қаралуы тиіс. Кей жағдайларда мұндай тұлғалар берілмей тұрып ақ қамауға алынатын жағдайларда болады. Бұл жағдайда ұсталған тұлға ұсталған күннен бастапбір ай мерзімде қамауда болады, керісінше жағдайда ол орыннан босатылады. Бұл жағдайда ұсталған орны ұсталғаннан күннен бастап 1 ай мерзімінде қасамуда болады. Сондай –ақ, Конвенция бойынша беру мерзімін соза тұру мен уақытша бере тұру мәселелері де қарастырылған. 65- бабп бойынша қылмыскерді берілген тұлға тек жасаған қылмысына сәйкес қамауға алынады. Оған мына екі жағдай жатпайды: 1) Сұралған мемлекеттің келісімі бойынша, 2) берілген тұлға 1 ай ішінде сот ісі біткен соң сұралған тұлға мемлекет территориясын тастап кетпесе немесе қайтып келсе.

Сондай-ақ, сұралушы мемлекеттің келісімінсіз тұлға үшінші мемлекетке берілмейді. Тараптардың міндеттерінің қатарына қылмыскерге қатысты сот отырсытарының барлығының шешімдерінің көшірмесін беріп отыру да кіреді. Барлық қатысушылар Конвенцияға сәйкес өз территорияларынан қылмыскерді транзиттік жолмен үшінші мемлекетке алып өтуіне рұқсат етуі тиіс. Барлық қығындарды, негізінен, қылмыс жасалған мемлекет өтейді. Ал, транстасымал шығынын сұраушы мемлекет төлейді. ҚР заңнамасында бұл мәселе ҚК 56-65 баптарында айтылған. Осыған сәйкес, аталған құқықтық көмек ҚР шетелдермене өзара шасаған келісімшарт негізінде жүзеге асырылады. Мұндайміс ҚР Бас Прокурорының нұсқауымен, Кей жағдайларда, СІМ-не жүгінетін Әділет мин-мен және оның орынбасарларымен жүзеге асырылады.

Азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек пен құқықтық қатынастар жөніндегі Кишинев Конвенциясының жалпы сипаттамасы

Азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек пен құқықтық қатынастар жөніндегі Кишинев конвенциясы 2002жылы 7 қазандақабылданған болатын. Конвенция 5 бөлімге бөлінген 87 баптан тұрады. Конвенция қозғаған мәселелер: құқықтық қорғау, құқықтық көмек, азаматтық және отбасы істері бойынша құқықтық қатынастар, мүлікке байланысты құқықтық қатынастар, мойындау және сот шешімі шыққан кездегі әрекет, қылмыстық істер бойынша құқықтық іс және құқықтық көмек көрсету туарлы айтылған Конвенцияға сәйкес барлық қатысу мемлекеттер арасында жүрген қатысушы мемлекеттердің азаматтары және өзге де мемлекет азаматтары сол мемлеккет азаматтары иеленген құқықтарға ие болаып табылады. Өз құқықтарын қорғау үшін азаматтар сол мемлекеттің кез келген құқық қорғау мекемелеріне шағымдана алады. «Азаматтық істер» деген термин экономикалық қатынастарда да қолданылады. Конвенцияның нормалары заңды тұлғаларға да қатысты қолданылады. Құқықтық көмек көрсету кезінде құзырлы органдар Конвенцияға сәйкес мемлекеттер арасында орталық, аумақтық қатынастармен реттеледі. Құқықтық көмек көрсету туралы өтініште: сұраушы мемлекеттің әділет мекемесінің аты, сұралушы мемлекеттің әділет мекемесінің аты, құқықтық көмек көрсету туралы істің нөмірі, жеке тұлға туралы мәлімет, заңды тұлға болған жағдайдағы ол туралы толық мәлімет болуға тиіс. Мүнымен қатар тұлға қылмыстық жауапкершілікке мына жағдайда тартылады:егер екі елдің заңнамасында да бас бостандығынан 1 жылдан кем емес қылмыстық әрекет жасаса, үкімді орындауды міндеттейтін экстрадиция үшін, тұлға кем дегенде бас бостандығынан 6 айға кесілуі тіс. Экстрадициядан бас тарту Конвенция бойынша мына әрекеттерге негізделеді:

6) Беруге талап етілген тұлға сұралған мемлекеттін азаматы болса;

7) Беруге талап етілген тұлғаның құқықтық ісі сұралған тараптың заңнамасында қылмыс деп танылмаса (ол ушін ауакершілікке тарту немесе укім шыгару тукке тұрмаса);

8) Атаған тұлғаның ісі бойынша сол мемлекет территориясында бұрын үкім шығарылып, және оның күші тоқтатылса;

9) Қылмыс, сұралған мемл.заңнамасына сәйкес тек жеке тұлғаның шағымынан туындаган болса;

10) Қылымыс сол суралган мемлкеттін территориясында жасалган болса.

Конвенциянын 58- бабы бойынша экстрадицияға мынадай талаптар қойылады:

- Сұралған мекеменін атауы;

- Әрекетке негізделген фактілік сипаттау ж\е суралган мемлекеттін осы істелген әрекетті қылмыс деп танитын заңының тексті;

- Беруге талап етілген тұлғаның сыртқы және басқа да тұлғалық қасиеттерінсипаттаған анкета;

- Қылмыспен келтірілген залалдың көлемін көрсету.

Сонымен қатар, бұл талаптармен қоса қамауға алу туралы Үкімнің көшірмесі ж\е оның заң күшіне енетіндігі туралыүкімнің түсініктемесінің көшірмесі керек.

Сұралған тұлға берілген бойда қамауға алыну істері бойынша қаралуы тиіс. Кей жағдайларда мұндай тұлғалар берілмей тұрып ақ қамауға алынатын жағдайларда болады. Бұл жағдайда ұсталған тұлға ұсталған күннен бастапбір ай мерзімде қамауда болады, керісінше жағдайда ол орыннан босатылады. Бұл жағдайда ұсталған орны ұсталғаннан күннен бастап 1 ай мерзімінде қасамуда болады. Сондай –ақ, Конвенция бойынша беру мерзімін соза тұру мен уақытша бере тұру мәселелері де қарастырылған. 65- бабп бойынша қылмыскерді берілген тұлға тек жасаған қылмысына сәйкес қамауға алынады. Оған мына екі жағдай жатпайды: 1) Сұралған мемлекеттің келісімі бойынша, 2) берілген тұлға 1 ай ішінде сот ісі біткен соң сұралған тұлға мемлекет территориясын тастап кетпесе немесе қайтып келсе.

Сондай-ақ, сұралушы мемлекеттің келісімінсіз тұлға үшінші мемлекетке берілмейді. Тараптардың міндеттерінің қатарына қылмыскерге қатысты сот отырсытарының барлығының шешімдерінің көшірмесін беріп отыру да кіреді. Барлық қатысушылар Конвенцияға сәйкес өз территорияларынан қылмыскерді транзиттік жолмен үшінші мемлекетке алып өтуіне рұқсат етуі тиіс. Барлық қығындарды, негізінен, қылмыс жасалған мемлекет өтейді. Ал, транстасымал шығынын сұраушы мемлекет төлейді. ҚР заңнамасында бұл мәселе ҚК 56-65 баптарында айтылған. Осыған сәйкес, аталған құқықтық көмек ҚР шетелдермене өзара шасаған келісімшарт негізінде жүзеге асырылады. Мұндайміс ҚР Бас Прокурорының нұсқауымен, Кей жағдайларда, СІМ-не жүгінетін Әділет мин-мен және оның орынбасарларымен жүзеге асырылады.

Дата добавления: 2015-11-14