Мавзўи 3. Унсурњои асосии андоз

1. Мафњум ва ањамияти њукуќии таснифи унсурњои андоз.

2. Андозсупоранда.

3. Объекти андозбандї.

4. Давраи андозсупорї.

5. Тарзњои ба њисоб гирифтани манбаи андоз.

6. Воњиди андозбандї.

7. Меъёри андоз ва тарзу усули андозбандї.

8. Имтиёзњо дар бахши андоз.

9. Љавобга рии њуќуќї барои вайрон намудани ќонунгузории андоз.

1. Мафњум ва ањамияти њукуќии таснифи унсурњои андоз.

Унсурњои андоз гуфта воњидњои функсионалии дохилии ифодаёбандаро меноманд, ки дар маљмўъ сохтори њуќуќи андозро ташкил медињанд. Сохтори таркибї барои њамаи андоз ва пардохтњо ягона мебошад ва аз ин рў ин сохтор унверсалї аст. Аммо ифодаёбии ин унсурњо барои њар як андоз бо хусусияти хос пешбини шуда, дар натиља андоз намуди алоњидаи фардиро касб намуда, имконияти фарќ намудани андозњо ва прадохтњоро пешбини менамояд.

С.Г. Пепеляев дар асри худ «Асосњои њуќуќи андоз» унсурњои андозро чунин тавсиф намудааст:

- андозсупоранда - шахсоне, ки ба зиммаи онњо вазифаи њуќуќии пардохти андоз гузошта шудааст;

- объекти андозбандї – далелњои њуќуќие (амал, воќеа, њолат), ки меъёрњои њуќуќ бамиён омадан, таѓийр ёфан ё худ ќатъ гардидани њуќуќу вазифањои андозро ба онњо алоќаманд медонанд;

- манбаи андоз – аломатњои хусусияти воќеиро (на њуќуќиро) муайян мекунад ва ин аломатњо барои ситонидани андози дахлдор асос мешаванд;

- миќёси андоз – тартиби њисоб кардани манбаи андоз аст;

- тарзи њисоби манбаи андоз – тарзу усули њисобу китоби андоз аст;

- давраи андозсупорї – мўњлатест, ки дар муддати он љарайёни ташакули манбаи андозанљом меёбад ва њаљму андозаи ўњдадории андоз пурра муайёян мегардад;

- воњиди андозбандї – воњиди миќёсиест, ки барои миќдоран муайян намудани манбаи андоз истифода мешавад;

- меъёри андоз – њаљму андозаи аз њар воњиди андозбандї ситондани андозро муайян мекунад;

- тарзу усулњои андозбандї – тартиби таѓийр додани меъёри андоз вобаста ба афзоиши манбаи андоз аст;

- тартиби њисоб кардани андоз – бо истифода аз усулњои муњосиби бањисобгири андоз аст;

- тарзу тартиби пардохти андоз – пардохти андоз бо декларация, манбаи пардохт ва усули кадастрї мебошад[1].

Дар Кодекси андози Федератсияи Россия бошад муќаррар шудааст, ки андоз танњо дар сурати муайян гардидани андозсупорандагон ва унсурњои андозбандї, яъне:

- объекти андозбандї;

- манбаи андоз;

- давраи андоз;

- меъёри андоз;

- тартиби њисоб кардани андоз;

- тартибу мўњлати пардохти андоз;

- имтиёзњо аз андоз муќарар карда мешавад[2].

Назарияи њуќуќи андоз чунин унсурњои андозро пешнињод менамояд:

-субъекти андозситон;

-субъекти андозсупор;

-мавзўъ ва сарчашмаи андоз;

-объекти андоз;

-базаи андоз;

-сатњи андоз;

-воњиди андозбандї;

-давраи (њисоботи) андоз;

-меъёри (ставкаи) андоз;

-тартиби њисоб намудани андоз;

-мўњлати пардохти андоз;

-тартиби пардохти андоз;

-имтиёзњо аз андоз;

-тартиби бозгардонидани андози барзиёд супоридашуда;

-тартиби маљбуран ситонидани маблаѓи боќимондаи андоз;

-љавобгари барои напардохтани андоз[3].

Инчунин вобаста ба зарурияти унсур барои муќаррар кардани андоз, унсурњои андозро ба ду гурўњ људо менамоянд:

1. Унсурњои њатмї (зарурї) андоз. Истисно намудани њато як унсури њатмии андоз дар ќонунгузории андоз ба нолозимии сохтори њуќуќии андоз ва муќаррар нашудани пардохти њатмии он оварда мерасонад. Ба унсурњои њатми дохил мешаванд:

а) субъекти андозситон - субъекти оммавї, ки ба фоидаи он пардохти ин ё он намуди андоз суръат мегирад ва аз љониби он андоз муќаррар шуда, баамал бароварда мешавад. Ба монанди нозироти андоз, Маљлиси Олии ЉТ;

б) субъекти андозсупор (андозсупоранда) – шахсе, ки ба зимааш прадохти андоз тибќи ќонунгузории андоз гузошта шудааст;

в) мавзўъи андоз – ин неъматњои моддї (пул, амвол) ва неъматњои ѓайримоддї (њуќуќи истифодабари, иљозатдињї) дорои хусусияти миќдорї, арзишї ва ё физикї мебошад, ки метавонанд бавуљудоварандаи ўњдадории пардохти андоз гарданд агар дар муносибат ба он субъет дар њолати муайяни њуќуќї бошад;

г) сарчашмаи андоз – ин воситањои пулии андозсупоранда (даромад, сармоя) мебошад, ки аз њисоби онњо андоз пардохта мешавад;

ѓ) объекти андозбандї – ин фаъолият оиди фуруши амвол (кор, хизматрасонї), амвол, даромад, фоида, арзиши амволи фурўхташуда (иљрои кор, расонидани хизмат) ё инки дигар объекти дорои хусусияти миќдорї, арзишї ва ё физикї мебошад, ки метавонанд бавуљудоварандаи ўњдадории пардохти андоз гарданд;

д) факти њуќуќї – ин њолати мушахаси њайёти, ки меъёрњоии њуќуќ бавуљудої, таѓийрёбї ва ќатъгардии муносибатњоро вобаста медонанд. Фактњо њуќуќї дар њолати андозбандї дар натиљаи ин амалњо бамиён меоянд:

-истењсоли неъматњо (андоз аз аромад);

-муомилоти неъматњо;

-истемоли неъматњо (андоз аз аксиз, аноз аз фуруши чакана);

е) базаи андоз - асоси бањисобгирии андоз, ки ба воситаи тарзу усулњои муњосибї баамал бароварда мешавад;

ё) сатњи андоз - асос барои чен намудани базаи андоз бо воситаи параметрњои физикї, миќдорї ва арзишї;

ж) воњиди андозбандї – воњиди ченаки ин ва ё он параметри базаи андоз аст;

з) давраи андоз – ин муддати ваќте, ки дар давоми он базаи андоз чен карда баанљом расонида шуда, андоз прадохт мегардад;

и) давраи њисоботї – ин муддати ваќте, ки дар давоми он андозсупоранда ўњдадор аст мустаќилона декларатсияро дар бораи объекти андозбандии худ ва маблаѓи пардохти андоз тартиб дода, ба маќомоти андоз супорад;

к) меъёри (ставкаи) андоз – њиссаи амволи андозсупоранда, ки ба маќомоти андоз супорида мешавад;

л) мўњлати пардохти андоз – ин муддати ваќте, ки тибќи ќонунгузории андоз дар давоми он андозсупоранда ўњдадорияшро оиди пардохти андоз бояд иљро намояд;

м) тартиби пардохти андоз – ин тарзи иљроиши ўњдадории пардохти андоз аст;

н) сарчашмаи пардохти даромад – ин объекте, ки аз он андоз ситонида мешавад.

2. Унсурњои ѓайрињатмї (иловагї) андоз. Набудани унсурњои иловагии андоз ба сохтори њуќуќии андоз таъсир нарасонида, аммо бе онњо ситонидани пардохтњои њатмї душвор гардонида мешавад. Ба унсурњои иловагии андоз дохил мешавнд:

а) имтиёзњо аз андоз – ин пешнињоди имконият аз љониби ќонунгузории андоз барои гурўњи мушахаси андозсупорандагон оиди напардохтани андоз, кам кардани меъёри андоз ва ё дар мўњлати дертар пардохти андоз мебошад;

б) баргардонидани андози барзиёд пардохташуда – ин ба андозсупоранда баргардонидани ќисмати маблаѓ аз андоззи прадохташуда аст;

в) камомад – ин ќисмати маблаѓи андоз ва ё пардохт, ки аз љониби андозсупоранда тибќи ќонунгузории андоз дар мўњлати муќарраршуда супорида нашудааст;

г) тартиби маљбуран ситонидани маблаѓи боќимондаи андоз – ин тарзи маљбур намудани андозсупоранда барои иљрои ўњдадории пардохти андоз аст;

ѓ) бозгардонидани андози барзиёд ситонидашуда – ин љуброни зарари андозсупоранда аз љониби субъкти андозситон дар мавриди ѓайриќонуни ситонидани андоз ва пардохтњост;

д) љавобгари барои напардохтани андоз – ин тадбиќи љазо нисбати ўњдадории шахси андозсупоранда аз љониби давлат ва ё шахси мансабдори он барои напрадохтани андоз аст.

Дар Кодекси андози Љумњурии Тољикистон унсурњои андоз ба чунин гурўњњо људо шуда, дар моддањои алоњида иникос гардидаанд:

- тартиби муќаррар кардан, таѓийр додан ва бекор кардани андозњо (м. 7 КА ЉТ);

- андозсупоранда (м. 8 КА ЉТ);

- объекти андозбандї ва ё объекте, ки ба андозбандї алоќаманд аст (м. 9 КА ЉТ);

- манбаи андоз (м. 10 КА ЉТ);

- меъёри андоз (м. 11 КА ЉТ);

- давраи андоз (м. 12 КА ЉТ);

- мўњлати пардохт (м. 13 КА ЉТ);

- имтиёзњои андоз (м. 14 КА ЉТ)[4].

Унсурњои андоз ба мо имконият медињанд, ки дар маљмўъ дар бораи андозњои алоњида маълумоти мушахас гирифта, онњоро тавсиф намоем.

Дата добавления: 2015-11-16