Глоссарий. Негізгі мөлшер шегі – сәулеленудің (А категориясы үшін) шекті жіберілетін

Негізгі мөлшер шегі – сәулеленудің (А категориясы үшін) шекті жіберілетін мөлшері (ШЖМ) және күнтізбелік жылға (Б категориясы үшін) мөлшер шегі (МШ). ШЖМ және МШ жылына миллизиверттерде өлшенеді (м³ жылына).

Шекті жіберілетін мөлшер (ШЖМ) – 50 жыл ішінде біркелкі әсер ету кезінде заманауи әдістермен анықталатын қызметкер денсаулығында өзгерістер тудырмайтын күнтізбелік жылдарында сәулеленудің жеке эквивалентті мөлшерінің ең үлкен мәні.

Мөлшер шегі (МШ) – 70 жыл ішінде біркелкі сәулелену заманауи әдістермен анықталатын денсаулық өзгерістерін тудырмайтын негізгі шекті мөлшер. Сұлбалар, жағдайлар, есептер

«Радиациялық жағдайды бағалау» тәжірибелік жұмысты орындаудың мысалы

1.Бастапқы берілгендер:

Нұсқа	Сәулеленушілер категориясы	Сәулелену
Критикалық мүшелер тобы	Сәулелену түрі	Жұтылған мөлшері, мЗ жылына
№	Б	Ас қорыту мүшелері	Рентгендік сәулелену

2. Жұмыстың мақсаты: радиациялық қауіпсіздік нормаларына сай нұсқалардың берілгендеріне сәйкес радиациялық жағдайды бағалау.

3. Жұмыстың орындалуы:

Радиациялық қауіпсіздік нормалары бойынша анықталды:

1. Сәулеленушілердің үш категориясы: А категориясы – қызметкер (мамандандырылған жұмысшылар); Б категориясы – ионды сәулелену көздерін пайдаланумен байланысты емес, бірақ олардың жұмыс орындары радиоактивті сәулелену аймақтарда орналасқан мамандандырылған жұмысшылар; В категориясы – облыс, аймақ, республика, елдің тұрғындары.

2. Критикалық мүшелердің үш тобы три: 1-інші топ – барлық дене, жыныс мүшелері, жұлын; 2-нші топ – бұлшық ет, қалқанша безі, май қабаты, бауыр, бүйрек, ұлтабар, асқазан-ішек жолдары, өкпе, көз жанары және 1-інші мен 3-інші топқа жатпайтын т.б мүшелер; 3-інші топ – тері жабыны, сүйек қабаты, саусақ, иық маңы және табандар.

3. А, Б және В категориясындағыларға жіберілетін негізгі мөлшердің шегі

Негізгі мөлшер шегі – сәулеленудің (А категориясы үшін) шекті жіберілетін мөлшері (ШЖМ) және күнтізбелік жылға (Б категориясы үшін) мөлшер шегі (МШ). ШЖМ және МШ жылына миллизиверттерде өлшенеді (м³ жылына). ШЖМ және МШ өздеріне табиғи фон мен медициналық тексеріс, ем қабылдау кезіндегі сәулелену мөлшері кірмейді (1-кестені қараңыз).

Радиациялық бақылауды жүргізген кезде және радиациялық жағдайдың өлшемдерінің сәйкестігін бағалауы нормативтері кезінде келесі қатынастар сақталуы керек:

Н ≤ ПДД,

Мұндағы: Н – берілген критикалық мүшеге сәулеленудің минималды эквивалентті мөлшері, м³ жылына.

Н = D· k, Н = 10·1=10 м^3 жылына

Мұндағы: D – сәулеленудің жұтылған мөлшері, м³ жылына; k – сәулелену сапасының коэффициенті (өлшемсіз коэффициент, сол сәулеленудің эквивалентті мөлшерін алу үшін осыған қарастырылып жатырған сәулеленудің жұтылған мөлшерін көбейту керек);

Критикалық мүшелер - «ас қорыту» және сәулеленушілердің «А» категориясы үшін нұсқалар берілгендерімен (2 кесте) 1-кестеден негізгі мөлшердің шегін табамыз.

Негізгі мөлшер шегі, м³жылына

1 кесте.

Сәлеленушілер категориясы	Критикалық мүшелер тобы
1-інші	2-нші	3-інші
А
В
ПДД = 150 м^3жылына

Б категориясындағы қызметкерлер үшін сәулелену мөлшері А категориясындағылардың мөлшерінің ¼ асып кетпеуі керек. Осыдан:

150 / 4 = 37,5 м³ жылына Берілген критикалық мөлшерг мен ШЖМ бар рентген сәулеленуде ас қорыту мүшелеріне жіберілген есептелген максималды эквивалентті мөлшерді салыстырамыз: 10<37,5

Қорытынды: Есептеу нәтижесінде рентгендік сәулелену кезінде ас қорыту мүшелеріне ШЖМ берілген критикалық мөлшерге қойылған ШЖМ аспайтыннын анықтадық, содан соң радиациялық жағдай радиациялық қауіпсіздік нормаларына сәйкес келеді.

«Радиациялық жағдайды бағалау» тақырыбы бойынша зертханалық жұмысқа арналған тапсырмалардың нұсқасы

2 кесте.

Нұсқа	Сәулеленушілердің категориясы	Сәулелену
Критикалық мүшелер тобы	Сәулелену түрі	Жұтылған мөлшері м ^3жылына
	А	Барлық дене	Энергиясы< 10 МэВ болатын α – сәулелену
	А	Барлық дене	Энергиясы< 10 МэВ болатын α – сәулелену
	А	Қалқанша безі	β – сәулелену
	А	Бауыр мен бүйрек	Энергиясы < 10 МэВ болатын патрондар
	А	Өкпе	Энергиясы < 10 МэВ болатын патрондар
	А	Балтыр мен табандар	Энергиясы 0,1 …10 МэВ болатын нейтрондар
	А	Тері жабыны	Энергиясы 0,1 …10 МэВ болатын нейтрондар
	Б	Барлық дене	γ – сәулелену
	А	Барлық дене	γ - сәулелену
	Б	Барлық дене	Рентгендік сәулелену
	А	Ас қорыту мүшелері	Рентгендік сәулелену
	А	Ас қорыту мүшелері	Энергиясы < 0,02 МэВ нейтрондар
	А	Өкпе	Энергиясы < 0,02 МэВ болатын нейтрондар
	А	Өкпе	Энергиясы < 0,02 МэВ нейтрондар
	А	Өкпе	Энергиясы < 0,02 МэВ нейтрондар
	А	Барлық дене	Энергиясы 0,1 …10 МэВ нейтрондар
	А	Барлық дене	Энергиясы 0,1 …10 МэВ нейтрондар
	А	Сүйек жабыны	Энергиясы < 10 МэВ патрондар
	А	Бұлшық еттер	Энергиясы < 10 МэВ патрондар
	А	Өкпе	β – сәулелену
	А	Қол саусақтары	β – сәулелену
	А	Тері жабыны	α – сәулелену
	А	Бауыр, бүйір	α – сәулелену
	Б	Барлық дене	γ - сәулелену
	Б	Барлық дене	γ - сәулелену
	Б	Барлық дене	Энергиясы < 0,02 МэВ болатын энергиялар
	Б	Өкпе	Энергиясы < 0,02 МэВ болатын нейтрондар
	Б	Өкпе	Энергиясы < 0,02 МэВ болатын нейтрондар
	Б	Ас қорыту мүшелері	Рентгендік сәулелену
	Б	Ас қорыту мүшелері	Рентгендік сәулелену

Литература

1. Безопасность жизнедеятельности / С.В. Белов, А.В. Ильницкая, А.Ф. Козьяков и др.; Под общ. Ред. С.В. Белова. – М.: Высшая школа, 1999. – 448 с.

2. Козлов В.Ф. Справочник по радиационной безопасности. – 4-е изд., перераб. И доп. – М.: Энергоатомиздат, 1991. – 352 с.

3. Охрана окружающей среды / С.В. Белов, Ф.А. Барбинов, А.Ф. Козьяков и др.; Под ред. С.В. Белова. – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Высшая школа, 1991. – 319 с.

Дата добавления: 2015-10-16