Блиц тест. 1.Найзағаймен зақымдану мүмкін болатын нәтижелерінің ауырлығына

1.Найзағаймен зақымдану мүмкін болатын нәтижелерінің ауырлығына қарай қимараттар мен құрылыстар неше категорияға бөлінген?

A.3

B.5

C.7

D.4

E.2

2.Қалыпты технологиялық жағдайда газдардың, булардың немесе шаңдардың жарылыс қауіпті концентрациялары пайда болуы мүмкін болатын өндірістік бөлмелер қай категорияға жатқызылған?

A.1

B.5

C.7

D.4

E.2

3.Газдардың, шаңдардың және булардың жарылысқауіпті концентрациялары тек қана технологиялар мен апаттар жағдайында туындауы мүмкін өндірістік құрылыстар мен ғимараттар және жарылысқауіпті газдар мен сұйықтықтары бар сыртқы қондырғылар қай категорияға жатады?

A.2

B.5

C.7

D.4

E.2

4.Зақымдану нәтижесі жарылысқауіпті ортадағымен – өрт қауіпті бөлмелері бар ғимараттар немесе төмен оттұрақты конструкциялы құрылыстармен салыстырғанда аз материалды шығынмен байланысты объектілер қай категорияға жатқызылған?

A.3

B.5

C.7

D.4

E.2

5.Найзағай тогының өтуімен бірге жүретін найзағайдың объектімен байланысы дегеніміз не?

A.Найзағайдың тік соққысы.

B.Найзағайдың екінші ретті пайда болуы.

C.Жоғары потенциалдарды әкелу.

D.Найзағайдың жанама соққысы.

E. Найзағайдың бірінші дәрежелі пайда болуы.

6. Найзағайдың екінші ретті пайда болуы қай объектіге әсер етумен байланысты?

A.Электромагнитті алаңдар.

B. Электромагнитті индукции.

C.Электромагнитті толқындар.

D.Қоршаған орта.

E. Электрлі потенциалдар.

7.Құрылымдар мен жабдықтардың металл элементтері арасында шоқтану қаупін тудыратын жалт бұлтының электрлі алаңының өзгеруінің нәтижесінде жер бетіндегі заттарға потенциалдарды әкелу дегеніміз не?

A. Электромагнитті индукция.

B. Электрлік потенциал.

C. Электростатикалық индукция.

D. Жоғары потенциал.

E. Төмен потенциал.

8. Сол контурлардың жақындасу орындарында шоқтану қауіптілігін тудыратын найзағай тогының жылдам өзгерісінің нәтижесінде тұйықталмаған металл контурларда (мысалы, құбырөткізгіштерде, кабель қабықтарында және т.б.) потенциалдарды әкелу дегеніміз не?

A. Электромагнитті индукция.

B. Электрлік потенциал.

C. Электростатикалық индукция.

D. Жоғары потенциал.

E. Төмен потенциал.

9. Қорғалып отырған ғимаратқа сыртқы металлдық коммуникациямен (эстакада, құбырөткізгіш, рельс, кабель және т.б.) электрлі потенциалдардың әкелінген найзағайларын көшіру не деп аталады?

A. Жоғары потенциалдардың әкелінуі.

B. Электрлік потенциал.

C. Электромагнитті потенциал.

D. Төменгі потенциалдарды әкелу.

E. Орташа потенциалдарды әкелу.

10.Электростатикалық индукция мен жоғарғы потенциалды әкелуден қорғау нені шектеумен қамтамасыз етіледі?

A. Жүктелу.

B. Изоляция.

C. Жабдыққа қол жетумен.

D. Тұйықталмаған контурлардың аудандары.

E. Ток өткізгіш перемычкалар.

11.Найзағай қайтарудың қайсысымен құрылыстар мен ғимараттарға найзағайдың тіке соққыларынан сақтау орындалады?

A. Бөлек тұрған.

B. Белгілі бір аймақта жинақталған.

C. Шашылған.

D. Қос-қостап тұрған.

E. Топтарға бөлінген.

12. Белгілі бір сенімділік дәрежесі бар найзағайдың тік соққыларынан сақталған ғимарат немесе құрылыстар орналасқан кеңістіктің бөлігі?

A. Найзағайды қайтарудан қорғаудың аймағы.

B. Найзағайды қайтарудың зақымдану аймағы.

C. Найзағайдың тік ұруының аймағы.

D. Кеңістіктің берілген бөлігінен найзағайды қайтару аймағы.

E. Найзағай соққысының әсер ету аймағы.

13.Сенімділік дәрежесінің мөлшеріне сәйкес қорғаудың қай аймағы ең аз және тұрақты?

A. Беті.

B. Ішкі бөлігі.

C. Орталық бөлігі.

D. Бүйір жағы.

E. Оң жаққа қарай ығысуымен орталық бөлігі.

14. Аймақтың ішке кіруіне қарай оның сенімділігі қалай өзгереді?

A. Үлкейеді.

B.Азаяды.

C. Өзгермейді.

D. Ауыспалы.

E. Дұрыс жауап жоқ.

15.Биіктігі 150 м-ге тең немесе одан кіші жеке стерженьді найзағайқайтарудың қорғау аймағының пішіні қандай?

A. Дөңгелек конус.

B. Квадрат пішінді.

C. Дұрыс емес сопақ пішінді.

D. Тікбұрышты пішін.

E. Теңбүйірлі үшбұрыш пішінді.

Ұсынылатын әдебиеттер

1 Мамандық бойынша оқулық.

2 Ғимараттар мен құрылыстарды найзағайдан қорғау қондырғылары бойынша инструкция (РД24.21.122-87),М.,1987.

Тапсырма варианттары

Калалар	Нукус	Алматы	Москва	Темиртау	Ереван	Чита	Кустанай	Омск	Ташкент	Киев
Өрт қауіптілігібойынша класс бөлмесі	В-1	В-1а	В-1б	В-1г	П-I	П-II	П-IIа	П-III	В-II	В-Ia
Ғимарат биіктігі, м
Ғимаратені, м
Ғимаратұзындығы, м
Найзағай түсу түрі	Бір стерж	Екі стержн.	бір стрежн	бір стержн	Екі стержн	Бір трос	Екі стержн	Бір. стержн	Бір стержн	Бір. трос
Найзағай түсудің орналасуы(жоғарыдан қарағандағы түрі)		L	L	L	L\2	L	L	L	L\4	L
Ғимараттың өртке беріктілік дәрежесі	I	II	I	I	III	II	III	I	II	I

2-қосымша

А аймағында найзағай түсудің бір рет (а) және екі реттік (б) биіктігін анықтаудың номограммалары

Ескерту: Т- тросты найзағайдың түсуі;

С- стерженді найзағайдың түсуі.

3-қосымша

Б аймағындағы найзағай түсудің бір рет (а) және екі реттік (б) биіктігін анықтаудың номограммалары

Ескерту: Т-тросты найзағайдың түсуі;

С-стерженді найзағайдың түсуі.

Практикалық жұмыс №8

Радиоактивті және химиялық улану ошағы болған аймақтардың шекаралары мен құрылымын анықтау

Жұмыстың мақсаты: объекттегі радиациялық және химиялық бақылау жүргізудің тәжірибелік іс әрекеттерді танып және жүзеге асыра білу

Жұмыстың жоспары:

Өздерініздің нұсқаларыңа сай келесіні анықта:

1. Радиоактивті және химиялық улану кезіндегі аймақтың улану ощақтарының шекаралары мен құрылымын;

2. УЗ-дың аймақта тұрақтылығын;

3. Адамдардың жеке қорғану құралдарын қолдану уақытын;

4. Аймақтағы радиация деңгейін анықтау.

Берілетін есеп бойынша қорытынды шығару.

Теориялық бөлім

Радиоактивті улану кезіндегі улану ошақтарының шекаралары мен құрылымын анықтау

Сабақ радиациялық күй туралы хабардан басталады (Чернобыль АЭС мысалында). Радиациялық қауіпсіздікті қамтамассыз ету және кез-келген иондаушы сәулелерден зардап шеккендерге көмек көрсетуді жүзеге асыру үшін жұтылған мөлшерді, яғни адам ағзасы жұтқан радиоактивті сәулелер энергия мөлшерін білу қажет. Жұтылған мөлшерді бағалау үшін жүйелік емес бірлік Рад қолданылады. 1 Рад-қа тең мөлшер сәулеленуге ұшыраған заттың әрбір грамы 100 эрг энергия жұтқанын білдіреді. 1 Рад =100 эрг/г.

Жердің радиоактивті улану дәрежесі жарылыстан кейінгі белгілі бір уақыттығы (Р/сағ) радиация деңгейі мен улану басталған сәттен бастап радиоактивті заттардың толық ыдырау уақыты арасындағы жұтылған радиацияның экспозициялық мөлшерімен (гамма-сәулелену) анықталады.

Халықаралық бірліктер жүйесінде (СИ) экспозициялық мөлшер (Дсо) кулон бөлінген киллограммен (Кл/кг) өлшенеді, 1Кл/кг 3,88 * 10³Р; экспозицияляқ мөлшердің қуаты ампер бөлінген килограммен өлшенеді 1 А/кг «3,88 * 10³ Р/сағ.

Радиоактивті улану аймақтары (орташа,қатты, қауіпті,төтенше-қауіпті) жерүсті ядролық жарылыс ауданында және радиоактивті бұлт ізінде пайда болады. Жарылыс саңырауқұлақ құрылымды болады, ал радиоактивті із формасы желдің орташа жылдамдығы мен бағытына байланысты созылған эллипс пішіндес болады. Радиоактивті уланудың ең жоғары дәрежесі жарылыс орталығынан алыс емес аймағындағы із көлемінде және осінде байқалады. Ең төмен дәреже – улану аймағының шекараларында және жерүсті ядролық жарылыс орталығынан неғұрлым алыс аймақтарда байқалады.

Р адиоактивті уланудың масштабы (ұзындығы, ені) орташа желдің жылдамдығы мен жарылыс қуатына байланысты. Орташа желдің жылдамдығы әдетте километр сағатпен өлшенеді (V –км/сағ), ал оның бағыты солтүстіктен сағат бағытымен градуспен өлшенеді. Градуспен көрсетілген бұрыш бағыты көкжиекке бағытталған. Мысалы, тек солтүстіктен соққан жел 0 немесе360^обағытқа ие, шығыстан – 90^о оңтүстіктен-180^о, батыстан -270^о. Осы көрсеткіштердер арқылы желдің өтпелі бағытын анықтауға болады. Ядролық жарылыстың қуаты жарылыстың ең маңызды көрсеткіші болып табылады. Жарылыстың қуаты одан пайда болған бұлттың өлшемдік параметрлері арқылы көзбен анықтайды. Ол үшін бұрыш өлшегіш құрылғылар қажет (бинокль, стереоқұбыр, буссоль және т.б.). Бұлттың өлшемдік параметрлерінің ішіндегі ең маңыздылары бұлттың көтерілу биіктігі, диаметрі және бұлт биіктігі болып табылады. Бұлттың өлшемі мен максимальді көтерілу радиация деңгейімен сиппаттау қалыптасқан(8.1 сурет).

Ядролық жарылыс, радиактивті бұлттың көтерілу максималды биіктігі және оның өлшемі арасындағы байланыс

Жарылыс қуаты, g- мың тонна	Бұлт көтерілісінің максималды биіктігі, км	Бұлт өлшемі
диаметр	биіктігі
	3,5 4,0 4,5 5.0 7,0 9,0 9,0 10,5	2,0 2,3 2,7 3,0 4,0 4,5 5,0 6,0	1,3 1,4 1,5 1,6 1,6 2,0 2,5 3,0 3,5 4,5 5,5 6,0 7,0 8,0 9,0

Жерүсті жарылыс кезіндегі радиоактивті бұлттың ізіндегі аймақтардың (А,Б,В) өлшемдері 8.2 кестесінде келтірілген. Аймақтың радиациялық шекарасының күйін бағалауға бағытталған іс шараларды жүзеге асыру үшін жарылыстан кейін бір (Р_о) және он сағат өткеннен кейінгі жарылыс арқылы сипаттаған жөн (8.1-ші сур).

1.Орташа улану аймағы(А аймағы) – радиоактивті заттардың ыдырау уақыты кезіндегі сәулеленудің экспозициялық мөлшері 40-400 Р (0,01 – 0,1 Кл/кг);

2.Жоғары улану аймағы(Б аймағы) – Д_х400 – 1200Р (0,1 –0,3Кл/кг);

3.қауіпті улану аймағы(В аймағы) – Д_х 1200 -4000Р (0,3 –1 Кл/кг).

8.2 кестесі

Жерүсті жарылыс кезіндегі бұлт ізіндегі улану аймағының өлшемдері

Жарылыс қуаты, мың тонна	Желдің орташа жылдамдығы, км/сағ	Улану аймағы
А	Б	В	Г
		11-2,5	4,6-1	2,8-0,6	1,4-03
	15-2,8	5,3-1	2,7-0,6	1,2-0,2
	19-2,6	5,2-0,9	2,4-0,5	1,1-0,2
	20-2,6	4,9-0,8	2,2-0,5	1,1-0,2
		15-2,7	6,4-1,3	4-0,8	2-0,4
	21-3,2	7,7-1,2	3,8-0,8	1,9-0,4
	26-3,5	7,5-1,2	3,7-0,7	1,6-0,3
	28-3,4	7,3-1,1	3,3-0,6	1,5-0,3
		23-3,7	9,7-1,8	6-1,2	3,5-0,6
	32-4,5	12-1,8	6,7-1,2	3,4-0,6
	39-5	12-1,8	6,6-1,1	2,7-0,5
	44-5	12-1,7	9-1	2,7-0,5
		30-4,6	13-2,3	8,5-1,5	5-0,8
	43-5,7	17-2,5	9,9-1,5	4,9-0,8
	54-6,4	19-2,5	9,7-1,4	3,4-0,7
	61-6,7	18-2,3	9,2-1,3	4-0,7
	65-6,6	17-2,2	8,4-1,3	3,7-06
		42-5,8	18-2,9	12-2	6,8-1,1
	58-7,2	24-3,3	14-1,9	6,6-1,1
	74-8,3	17-3,3	14-1,9	6,5-1
	83-8,7	26-3,2	14-1,8	5,8-0,9
	90-8,9	26-3,1	13-1,7	5,7-0,9
		62-7,8	27-4	18-2,8	11-1,7
	87-9,9	36-4,7	23-3	13-1,7
	111-11	43-4,7	23-3	12-1,5
	126-12	45-4,7	23-2,8	11-1,4
	137-13	44-4,7	23-2,6	9,5-1,3
		83-10	36-5.1	24-3,6	15-2,2
	116-12	49-6,1	3.1-4	18-2,2
	150-14	60-6,4	35-3,9	17-2
	175-15	64-6,3	35-3,8	17-1,9
	188-16	65-6,3	34-3,6	15-1,8
		157-15	67-7,8_ |	43-5,3	26-2,8
	1200-18	83-8.4	50-5,3	28-2,8
	233-20	90-8,4	50-5,3	25-2,6
	255-21	94-8.4	50-5	24-2,5

Бірінші сан – улану аймағының ұзындығы, екіншісі – аймақтың максимальді ені (кестеде аймақ ені 0,1 км кем келтірілмейді).

Жердің жарылыстан кейінгі әр түрлі уақыттағы радиоактивті улану аймақтарының шекараларындағы радиация деңгейі 8.3 кестеде келтірілген. 8,3 кестесінде келтірілген мәліметтер бойынша аймақтың (А,Б, В) сыртқы шекаралары жарылыстан кейінгі бір сағат өткеннен кейінгі радиация деңгейінің келесі шамаларымен сипатталады: 8; 80; 240 Р/сағ.

8.3-ші кесте

Улану аймақтарының сипаттамалары

Жарылыстан кейінгі өткен уақыт	Аймақтың сыртқы шекарасындағы радиация деңгейі Р/сағ
	А	Б	В	Г
1сағ	8,0
2сағ	3,5
Зсағ	2.1
5сағ	1,2
7сағ	0,8
Юсағ	0,5	5,0
1тәу	-	1.8	5,4
2тәу		0,8	2,3	7,8
4тәу		0,3	1,0	3,3
7тәу	-	-	0,6	1,8
14тәу	-	-	-	0,6

Есептеулердің дәлдігі және аймақтардың шекараларын (А,Б,В) схемаға түсіру үшін әдетте жарылыстан кейінгі бір сағат өткеннен кейін уланған жердің әр түрлі нүктелерінде өлшенген радиация деңгейі келтіріледі. Осы кезде екі жағдай болуы мүмкін

1 жарылыс уақыты белгілі

2 жарылыс уақыты белгісіз

Жарылыс уақыты белгілі болғанда радиаци я де ңгейі 8.4 және РЛ көмегімен анықталады.

8.4 кестесі

Жарылыстан кейінгі әр түрлі уақыттағы радиация деңгейлері үшін К коэффицентінің мәндері

t,4	к,	t, сағ	к,	t, сағ	к*
			0,072		0,033
	0,435		0,063		0,031
	0,267		0,056		0.027
	0.189		0,051		0,024
	0,145		0,046		0,022
	0,116		0,042		0,020
	0,097		0,039		0,018
	0,082		0.036		0,015

Бақылау сұрақтары:

1.Радиациялық жағдай жайында түсінік.

2.Жұтылған доза өлшем бірлігі.

3.Радиация дәрежесі, өлшембірлігі.

4.Улану аймағын атаңыз.

5.Улану аймағының масштабы қандай параметрлерге тәуелді?

6.Ақиқат радиация жағдайын анықтауға қажетті мәліметтерді атаңыз.

7.ОВ токсикалығы мен тұрақтылығы

8.ОВ түрі, қысқаша сипаттамасы.

9.Атмосфераның жергілікті бөлігінің вертикальді тұрақтылығын сипаттаңыз.

10.ОВ улану аймағындағы адамдардың СИЗ тыныс алу мүшесіне алып келуін анықтайтын параметрлерді атаңыз.

11.Конвекция шартында қазқағар киген адамдар ұзақтығы.

12.Невртісал әрекеттіОВ типі. Олардан қорғану.

Дата добавления: 2015-10-16