Тамақтандыру тәртібі

Тәуліктік тамақтану құрамын ағзаның күнделікті энергетикалық шығынына, оның қажеттілігіне байланысты (қанша ақуыз, май және т.б.) құру керек. Тәуліктік тамақтандырудың құндылығы ағзаның қажеттілігіне сәйкес келуі. Ағзаның жалпы энергетикалық шығыны негізгі алмасу мен қосымша алмасудан тұрады.

Негізгі энергиялық шығын алмасуы барлық ішкі ағзаны және ағзаның бұлшық ет жұмысын психологиялық тыныштықта 12-16 сағаттан соң 18-20° С температурада қалыпты жағдайда ұстап тұра алады. Зат алмасу ағза иесінің жынысына, жасына тәуелді болады. Ер адамда зат алмасу әйелдерден гөрі 10-15 есе көп, егде адамдарда төмен.

Қосымша зат алмасу энергияның жұмсауымен белгілі бір жұмыс түрін анықтайды. Ағзаның энергетикалық шығыны килокалориямен (ккал) есептеледі.

Тағамның құрамы, азық-түліктің калориялығы арнайы кестемен белгіленген.

Тағам құрамындағы калорияны ағзаның физиологиялық қажеттілігіне сай құру қажет. Тағам құрамының калориялығына қарамастан, тағам мөлшері оны қабылдаған кезде асқазанды қанағаттандырып, тойымдылық сезімін тудыру керек. Тоқшылық сезімі асқазандағы тағамның ыдырау ұзақтығына байланысты болады. Ең алдымен көмірсулары, одан кейін ақуыздар, ең соңынан майлар ыдырайды. Қорытылған тағамнан кейін тоқшылық сезімі, ұсақталған немесе жаншылған тағамдарға қарағанда ұзаққа созылады.

Асқазанды қатты тітіркендіруші, асқазан сөлін еріксіз бөледі (ащы, дәмдегіштер мен спиртті сусындар).

Кез келген диета тағамның мынандай ерекшелігін негізге ала отырып құрылуы керек:

1. Калориялығы (құндылығы) мен химиялық құрамы (белгілі бір ақуыз мөлшері, майлар, көмірсулар, минералды заттар, дәрумендер).

2. Тағамның физикалық қасиеттерін (көлемі, салмағы, температурасы).

3. Рұқсат етілген тағамдар жеткілікті көлемде кіргізіледі.

4. Тағамның ерекше өңделген түрі.

5. Тамақтандыру тәртібі.

Сонымен қатар диетотерапияда басқа тәсілдер кең түрде қолданылады:

"Қорғаншақтау" принципі - азық-түлік құрамындағы кейбір факторларды шектейді, олардың құрамында ағзаның кейбір мүшелеріне тітіркеніш әсер ететін немесе паталогиялық процесті қолдайтын (механикалық, термиялық, химиялық тітіркендіргіштер) болмауы керек. Бұл (асқазан, ішек) ауруында қолданылатын диетотерапияның басты принципі.

"Жаттықтыру" принципі қатаң сақталатын алғашқы диета құрамын кеңейтуден тұрады, бұл біржақты толыққанды емес.

Бұл жеңіл тағамды диетаны қолдану арқылы іске асады. Олар калориялығы шектелген немесе химиялық құрамы қайта түзілген тағамдардан тұрады. Олар (қорғаншақтауды) қамтамасыз етеді, сонымен қатар алмасудағы ауытқушылықты реттейді. Оларды 1 рет 7-10 күн аралығында белгілейді.

"Коррекция" немесе "түзету" принципі - диетадан ауруды өрбітетін кейбір тағамдардың мөлшерін азайту не мүлде алып тастау. Мәселен, қант диабеті. Кейде бір коррекцияның көмегі арқылы қандағы қант құрамының реттелуіне әкеледі.

Емдеу-сауықтыру мекемелері емдеу барысында диетаны пайдаланады, бұл әдіс арнайы Азық-түлік институтында нөмірлі жүйемен белгіленеді.

Тамақтандырудың ең тиімді түрі, күніне 4 рет тамақтану қажет. Тамақтану аралығы 4-5 сағаттан аспауы керек. Ақуызға бай тағам түрлерін белсенді жұмыс кезеңінде таңертең және күндіз қолдану тиімді. Ұйықтар алдында жүйке жүйесіне әсер ететін тағамдарды (ащы тұздықтар, кофе, какао) қабылдамау керек. Кешке асты ұйықтағанға дейін 1-3 сағат бұрын ішкен дұрыс. Ac жақсы сіңу үшін оны қабылдар алдында аздап демалып алған тиімді. Ac қабылдар алдында шөл басып алу керек, өйткені сусызданған ағза асқазанның ас қорыту қабілетіне кедергі жасайды. Тағамды жеңіл ас түрінен бастап (әр түрлі тұздықтар) қабылдаған жөн, олар асқазан сөлінің жеңіл бөлінуіне әсер етеді, ал керісінше майлы ас асқазан безінің сөл бөлуін тежейді. Асты асықпай мұқият шайнап жеген дұрыс.

Дата добавления: 2015-08-13