Хирургияның дамуы.

Ортағасырлық Батыс Еуропада университеттегі медиуциналық білім алатын, тек ішкі ауруларды емдейтін дәрігерлер және ғылыми білімі жоқ, дәрігер болып саналмайтын, дәрігерлер сословиесіне енбейтін хирургтар арасында шектелулер болды.

Хирургиядағы осы және басқа көптеген тұрақталған көзқарастадың төңкерісі француз хирургы және акушері Амбруаз Паре есімімен байланысыты.

1536 жылы А. Паре әскердегі қызметін цирюльник- хирург ретінде бастаған және көптеген әскери сапарларға қатысқан. Сол сапарлрдың біреуінде – Солтүстік Италияда жас әскери цирюльник А. Пареге жараны өңдейтін ыстық смолалық заттар жетпей қалған. Қолында ештеңе болмаған ол жараға жұмыртқаның сарысы, алқызыл және терпентин майы қосылған қосындыны жағып, жараны таза таңғыштармен жауп қойған. «Түні бойы мен ұйықтай алмадым, - деп жазады Паре өз күнделігінде, - мен ыстықпен күйдірілмеген жаранушыларды уланып өлген халінде көруге қорықтым. Бірақ таңертең мен осы жараланушыларды сау, жақсы ұйықтаған, жаралары қабынбаған және ісінбеген халінде көргенде таң қалдым. Ал ыстық маймен өңделген жарашушылардың қызбасы көтеріліп, жараларының жиектері қатты ісінген. Сол кезде мен байғұс жараланушыларды ешқашан былай күйдірмеуді шештім». Осылайша, жараларды емдеудің жаңа әдісі ойлап табылды. Оқ тиген жараларды емдеу туралы ілім Паренің зор еңбегі болып табылады.

Қайта өрлеу дәуірінде хирургтар біршама алға қадам басты. Оқ тиген жараларды және қан кетулерді емдеудің жаңа әдстері пайда болды. Жансыздандыру мен зарарсыздандырғыштардың әсерлі дәрілерін қолданбай Ортағасырлық хирургтар жарықтардың радикалды операцияларын жасады, бас қаңқасын таспен кесуді және трепанацмя жүргізуді фидиграндық техниканы қажет ететін көздік және пластикалық операциялар жасалды.

Амбруаз Паренің атымен байланысты хирургияның түрленуі оның көптеген ізбасарлары және жалғастырушылары арқылы әрі қарай жүзеге асырылды.

Такырып: «Жана уакыт медицинасы»

«Жана уакыт медицинасы»

Қоғамдық медицина – бул сөз кең колемде көп сфералы дарігерлік когамдык іс арекеті, тургындардын денсаулыгын сактауга багытталнган, аурдын алдын алу жане емдеу Когамдык медицинанын курылуы алемнін ар турлі елдерінде,ар турлі өтті.

Батыс Европа мемлекеттерінде ќогамдыќ медицина ќурылуы жана ќогамдыќ карым-ќатынас пен ондірістік капитализімнін бекітілуімен 16 г ќайтадан ќурастырылып, экономикалыќ карым ќатынастасы бар мемлекеттерде(Нидерланды,Англия,Франция) ќайта карастырылды.Ќарапайым кооперация ондірістік мануфактуранын дамуына алып келді.

Ќайтыс болгандардын жазбаларындагы,табиги жане саяси ќадагалауы,баскарудагы карым-катынастын басты бейнесі,діні,мамандыгы,халыктын осуі,ауасы,Лондон ќаласынын аурулары атты 1662 ж Дж.Граунттын кітабы жарык корді.Жакын жылдары жарыкка шыкканнан кейін,ол 5 рет ќатарынан ќайта шыгарыла бастады.Дж Граунт озінін енбегінде тургындар олімінін статистикалык зандылыгы,жасына,жынысына,омір суру салтына жане кейбір ауруларга байланысты екенін корсетуге тырысты.

Бастапќы кезде демографиялыќ статистика –саяси арифметика деп аталды.Бул терминді кронвел аскери революсиясынын дарігер,ол кронвелдін жеке дарігері,Англиянын басты жеролшеуіші,патшалыќ ќогамнын окілі агылшын дарігері Уильям Петти енгізген (1667) жыл

Тургындардын олиміне дєрігер жане басты кайраткер ретінде окыпту Уильям Петти жєне ДЖ Граунт ары карай зерттей бастады. Оны дєрігерлердін саны, ауруханалармен жетімдер уйі санымнен жагдайы, тургындар саны азаюынын эпидемиянын єері, озінін кєсіптік жумысынан олген кызметкерлердін жєне аурулардын коздыргызшка тєуелділігі кызыктырды.

Бернардинии Ромаццини итальян дєріігері кєсіби паталогиямен, енбек гигиенасы медицинанын таралу ретінде екенін негізін салды.

Озінін коп жылдык зерттеулерінде Бернардинии Ромаццини «о больезнях ремеслеников» клссикалык тарктаты турінде ашты, жане коптеген европалык тілге аударылып, 25рет ќайта басылып шыгарылды. Бул кітапта 60 турлі мамандыкпен айналысатын жумыскерлердін аурулармен енбек жагдайлары жазылды. Кірілігімен жане кйындыгымен, керектілігімен халык колданатын коптеген игіліктердін курылуы кімнін енбегімен ауаудын даму себебін анализдеді.

1724 жылы бірінші Петдін саподвижнигінін бірі Ресейдін корнекті кайраткері В Н Татишев (1686-1750) тарихшы-геогрв Ресейдегі аскери онер касыптын келуін дамуын калаушы академиыдан жергілікті эпидемиялык повальды аурулармен оларды емдеудін жолдары туралы колемді гылыми суракты (198 пункт) академиядан елге курастырып шеберлікпен орал каласында корсетті. Кейіннен 30 пункттан туратын тізбені толтырумен анализдеу ынгайлы адісін ойлап тапты.

18 гасырдын 2ші жарттысында Ресейде медико-топографиялык сипаттаудын таралуы кен оріс алды. Олардын ынталылыгы тургындар ауруларынын себебініен маліметтерін жинаудын, орталыкталган бастамасын коюшы медицина жиналысынын президенті П З Кандоиди (1710-1760) болды.

М В Ломоносовтын (О разможении и сохранении россиского народа» деген енбегі рсееи халхынын оз ден саулыгын сактау мен кітудін негізгі хаты болды, ол хат Ресей мемлекетінін жогаргы кайраткері И И Шуваловка жолданылды.

Хатынын пані Ресей халхынын денсаулыгын сактау ягни ол хатты Ресейдін улкен мемлекет кайраикері И И Шуваловка жолдады. Ол ресейде бала олімінін жогарлауы кандай закым келтіргенін корсеткісі келді.

Ломоносов емделуші мен даріханалар санынын жетіспеушілігі,босану кезіндегі комектін нашарлауын,баланы муздай суда шомылдыру салтын айыптады.Мереке уакытында Ішкілік пен комагайлыктын денсаулыкка зияны екенін айтты.Осыны корытындылый келе Ресейдегі медицинанын дамуына наќты максаттар ќойды.

18 г аягы мен 19 г басында капиталистік онер-касіп халыкаралык масштабта бекітілді.Техникалык куралдар жогары каркынды дамыды.Онеркасіптік тонкеріліс ягни мануфактуралык дарежеден ондірістік касіпорынга ауысуы ен алгаш Англияда болды.

Англиянын когамдык медицинасы сол уакыттын белгілі кайраткері болып хирург санитарлы-дарігер Дж.Саймон болып табылады.Ол Улыбританиядагы санитарлык-іс жане когамдык гигиенанын негізін калаушылардын бірі.

Джон Саймон улкен когамдык агылшын дарігерлерін санитарлы кайраткері жане санитарлы онеркасіпті кадагалау мектебін уйымдастырады.

Медициналык полициянын жаппай жуйесі (1779-1819) деген коп томды енбектін авторы Австриялык дарігер клиницист жане гигиенист Иеган,Петр,Франк(1745-1821) болып табылады,ол мемлекеттік медициналык-іс уйымын гылыми карастырды.Ресейде медициналык істін уйымга мемлекеттік катысуы 1551 жылгы жиналыстын шшешімімен жане даріханалык буйрыктын тарихынан шыгады.Бірінші Петрдін заманында Маскеуде,Лефартовада (1706)бірінші азаматтык госпиталь ішінде госпитальдык мектебі бар госпиталь ашылды.Ресейде мемлекеттік жуиені курастыру тургындарды алеуметтік коргауы жолында манызды кезен болып 1775 жылгы реформа табылды.

Сонын салдарынан кабылданган арбір губернияда жана уйым курылды-когамдык буйрыкты колдамады.18 мын жузжылдыктын сонвнда 40 буйрык жазылды.Олардын оздерінде 333 мекеме болды.1803 жылы медмциналык уйым халык денсаулыгын коргау уйымымен жойылды.Олардын кызмет 1812 жылы курылган ішкіістер министірлігіне отті,ондагы санитарлы дарігерлік іс уйымынын сурактары туралы мемлекеттік медициналык баскару экспедициясы айналысты.

1811 жылы ол медициналык департаментке ауысты.Сонын салдарынан Ресейлік империяда денсаулык сактау жане медицинаны баскару ішкіістер министірлігі болімдерімен карастырылды.

Жергілікті медицина

1864 жылы Ресей империясында жергілікті реформа басталды.1864 жылы Ресейде ауыл тургындарына медициналык комек тіпті корсетілмеді.Жергілікті тургындар дарігерлерді шакыра бастады,жане жакында халыкты карау заны бюджетте 1-ші орынга шыгып,40 шыгынды курады.

Осылай жергілікті медицина дамыды-Ресейде 1864-1917 жылдары ацыл тургындарын медико санитарлы камтамассыздандырудын ерекше формасы.Жергілікті барлык дарігерлік санитарлы-ужымдык жумыстын негізін учаскелік медицина болды.Сапардын бары дарігерлік салага болінді.Жергілікті саланын радиусы 10 нан 40 одан да копті курады.Бастапкыда жергілікті медициналык комек жуйесі аралас коп жакты болды,жергілікті дарігер калада турды жане белгілі кундері аймакты аралап,арнайы пунктарда наукастарды кабылдады.Жергілікті дарігер бір кыстактан келесі кыстакка аралап жеткенше жолына коп алтын уакытын жогалтты.1870 жылдын ортасынан бастап жнргілікті комек тургындарга дарігкрлік комек уйымдары біртіндеп тиімді стационарлык жуйеге ауыса бастады.Дарігер учаскелік аурухананын менгерушісі болып,амбулаторлы кабылдау жасады.Тек шугыл жагдайда ауыр наукастарга,оспага карсы егуге жане эпидемияга баратын.

Бірак санитарлы комекті енгізу аймактардын улкендігіне байланысты оте жай журді.1894 жылы жергілікті стацмонарлык медицина уйымы тек 46 жергілікті сьезде болды.Жергілікті дарігерлер христиандарга тегин емдік комек керегі туралы курес жургізді. жергілікті медицинада санитарлы багыттауы губерниядагы санитарлы дарігерлер кызметі сонымен катар жергілікті бюро кіргізуді усынды. 19 г аягында жергілікті санитарлы бюросы 23 ке жетті.Ресейде бірінші санитарлы дарігер болып, премдік губерниянын жергілікті дарігерлері И.И Малессон аталды(1842-1902жж) барлык жергілікті Ресей маскеулік губерниянын жергілікті медициналык уйымына тенесті. Сол жылдары оны санитарлы статистика ждане жергілікті медицинанын негізін калаушылардын бірі Э.А Осипов баскарды. 1875 ж ол Маскеулік губерниянын санитарлык зерттеу жобасын ойластырды. Жергілікті медицинанын улкен енбегі болып тургындар денсаулыгын коп жакты санитарлык статситикалык тексеруден откізу болып табылды.

Осылай 1879 ж маскеуліку жергілікті уйым маскеулік губерниянын ауыр санитарлы гигиеналык жагдайымен сыркаттылыктын осу жагдайы мазалагандыктан, завод пен фабрикаларды терендетілген санитарлы гигиеналык тексеруден откєізуге Ф.Ф Эрисманды шакырды. 6 жыл колемінде Ф.Ф. Эрисман жане онын екі кызметтесі (Э.М Деметьев жане А.Г Погожев) 114000 мын адам жумыс істейтін 1080 касіп орынды тексерді.

Сонымен жергілікті медицинага тан сипат болып когамдык мінездеме, профилкатикалык багыттау, баскарудын коллегияльдыгы, медициналык комектін рационалдылыгы мен акысыздыгы жане халыкка колайлылыгы. Когамдык Ресейлік медицинанын ен мыкты салтынын бірі озінін алгашкы жылдары жергілікті медицинага тан жергілікті дарігерге сипатта болган.

Скрифософскийдін Пироговтык бірінші сьезінде багалады, жергілікті дарігер ресейдін «басты фигурасы» болып табылды.

1870 ж Ресейде терминалогиялык тусінетеме «когамдык медицина» калыптасып, казандык университеттін профессоры А.В Петровичпен (1837-1885) енгізілді.

Тажиребелік гигиена.

Гигиена бул- денсаулык жаксаруымен сакталуындагы гылым. Эмперикалык аймактын білімі ретінде ол ежелден бері туындап, медицинанын туындауымен бірге дамыды. 19000 жуз жылдыктын екініші жартысында гигиена дербес гылыми пан болды.

Когамдык медицинанын курылуы, дертке шалдыгулар мен олімнін зиянды анализдері енбектін жагдайга алып келуі гигиеналык нормативтердін гылыми негізделуінін жасалуынан жана гылым пайда болды.

1847 жылдан Мюнхен университетінін профессоры неміс дарігірі Макс Петтенкофер тажирибелі гигиенанын негізін салушысы болды, ал 1879 ж бері Мюнхендегі гигиена институтынын баскарушысы мен негізін калаушысы.

Петтенкофер гигиенага таждирибелі адістін зерттеулерін енгізді.

1888 ж тырыскак вибрионынын ашылуын сонымен катар микробты бастамамен инфекция таралуынын шешуші ролін Кох далелдеді.

1862 ж А.П Доброславин «Материалы для физиологии метаморфоза» деген докторлык диссертациясын коргады. Бірінші рет Ресейде гигиена курсын академида окытты. 1871 ж петербургтегі медико хирургиялык академиянын жане бірінші болып Ресейдегі гигиена кафедрасынын негізін калады.

Ресейдегі когамдык медицинасынын дамуына улкен улесін коскан А.П Доброславин Петербургтін коркеюіне катыскан.

Ф.Ф Эрисман(1842-1915) Ресейдін атакты гигиенисті, когамдык медицинанын белсенді кайраткері. Ресейлік галымдар мен гигиенистердін улкен мектебін ашты. Онын окушв-ысынын бірі жане жалгастырушысы болып корнекті гигиенист Петербургтегі айелдер медициналык университетінін)1904) жане МКА)1918), Юрьевстік жане Новороссийстік университетінін профессоры Г.В Хлопин)1863-1929) болды.

Гылыми гигиеналык мектебін ашып, токсикалогиянын, мектептін жане жалпымен комунальды гигиенанын дамуына улкен улесін косты.

19000 жуз жылдыктын екінші жартысында отандык медицинанын корнекті жетістіктері белгіленді.

Мемлекеттіњ ауылдык жане калалык тургындарына емдік комектін біршама жаксаруына –когамдык жане жергілікті медицинанын, сонымен катар санитарлы багыт пен санитарлы статистиканын жане –тажирибелі гигиена аймагындагы зерттеулерімен жаксы дамытып, Ресейдегі зан шыгарушынын дарігерлік санитарлы келісімге келу беделін аныктады.

Тақырыбы: «XX ғасырдағы медицина»

Дата добавления: 2015-07-07