Дәрістің тақырыбы: Желдету және жылу беру жүйелеріне қойылатын өртке қарсы талаптар.

Жылу беру және ауаны желдету жүйелерінің өрт қауіптілігі дегеніміз, тұтынуға қабілетті (әртүрлі жағы көздерімен байланысты жарылады) ғимарат пен үйлердегі желдету жүйесінен бөлінетін, өрт жарылыс қауіпті газ бу ауалы ортаның және жағу көзі бар болуы.

Өрт профилактикасының негізгі шарты, бір жағынан, жылыту жүйесінің бетінде қыздыру түрінде (сәулеленген) потенциалды жағу көзін жоюға, ал екінші жағынан – ғимараттағы жарылыс өрт қауіпті ортаның жиналуын жоюға арналған.

Өртті техникалық тексеруден өткізу кезінде, сондай- ақ өрт кезінде ғимарат пен үйден оқшаулау кезінде, адамдардың қауіпсіздігімен технологиялық үдірістерде аварияның болмауын қамтамасыз етуге негізделген, түтінге қарсы желдету мен авариялық жүйелердің жұмыс қабілеттілігіне бақылау жүргізу керек.

Жылыту желдету және салқындатуды қамтамасыз ететін техникалық шешімдерді қарастыру қажет:

а) тұрғын, жалпы ғимараттар аймағында, сонымен бірге басқарушы – тұрмыстық үйлерде, мекемелерде («басқарушы – тұрмыстық үйлерден ары қарай») қызмет ететін ауаны тазалау мен нормаланған метеорологиялық жағдайлар;

б) кез- келген мақсаттағы ғимараттағы, қоймалық (ары қарай - «өндірістік») және лабораториялық, өндірістік ғимараттарының жұмыс аймағында ауаны тазалау мен нормаланатын метеорологиялық жағдай;

в) Қондырғылар жұмысы мен жылыту, желдету жүйелері және ауаны салқындату жұмыстарынан, авариялық желдету жүйесі мен түтінге қарсы қорғаныс жүйесінен басқа, осы қондырғы орналасқан жердегі жұмыс кезінде немесе ғимараттағы сынама алуда, рұқсат етілген шу 110 дБА-дан көп емес, ал импульті шу, 125 дБА –дан көп емес болған кездегі дірілмен шудың нормаланған деңгейі;

г) жылу беру, желдету және салқындату жүйелерінің жөндеуге жарамдылығы, жылу беру, желдету және салқындату жүйесін пайдалану жүйесі бойынша, жобада қызметкерлердің санын қарастыру керек;

д) жылу беру, желдету және салқындату жүйесінің жарылыс өрт қауіпсіздіг жүйесі.

Өндірістік ғимараттағы жұмыс аймағында микроклимат (температура, ылғалдылық, ауа қозғалысының жылдамдығы) 21, 22 және 23- кестелерге сәйкес сақталуы керек.

Админстративті –тұрмыстық немесе жалпы, тұрғын ғимараттар аймағында қызмет ететін ауа қозғалысының жылдамдығы және салыстырмалы ылғалдылық, рұқсат етілген температурасы

21-кесте

Жыл кезеңі	Ауа температурасы. ^0С	Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %, көп емес	Ауа қозғалысының жылдамдығы, м/с, көп емес
Жылы	Сыртқы ауаның есптелеген температурасынан 3 ^0С –дан көп емес(А –көрсеткіші)*	65***	0,5
Суық және ауыспалы кезең	18**-22		0,2

* Админстративті – тұрмыстық немесе жалпы ғимараттар үшін, адамдардың тұрақты келуімен 28 ⁰С-дан көп болмауы керек және сыртқы ауаның есепті температурасымен (А –көрсеткіші) 25 ⁰С және одан жоғары ауданда орналасқан көрсетілген ғимараттар үшін 133 ⁰С-дан көп емес.

** Жалпы және админстративті-тұрмыстық ғимараттарда, адамдардың тұрақты келуімен 14 ⁰С –дан төмен болму керек.

*** Ауаның салыстырмалы есептелген ылғалдылығы 75 % көп (А-көрсеткіші) акуданда 75 %-ке дейін рұқсат етіледі.

Ғимаратта 2 сағаттан көп уақыт болатын адамдар үшін нормалар бекітілген

Өндірістік ғимараттардың тұрақты және тұрақты емес жұмыс орнындағы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы және жылдамдығы, есептік температурасы

Ескерту: 1. Кестеде ішкі ауаның рұқсат етілген нормасы бөлік түрінде келтірілген:

23-кесте

Жыл мезгілі	Ауа температурасы, ^0С	Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %	Ауа қозғалысының жылдамдығы, м/с, көп емес
Жылы	20-22 23-25	60-30 60-30	0,2 0,3
Салқын және ауыспалы кезең	20-22	45-30	0,2

Ескерту. 2сағаттан көп үздіксіз ғимараттағы болатын адамдар үшін норма бекітілген.

Технологиялық үдірістермен басқару ғимаратында операторлық жұмысты орындау кезінде, келесі тиімді нормалар сақталуы керек:

Ауа темпеартурасы 22-24 ⁰С, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 40 - 60% және ауа қозғалысының жылдамдығы – 0,1 м/с. Оптималды нормалар сақталынуы қажет басқа өндірістік ғимараттардың тізімі, салалық құжаттармен бекітіледі.

Ыстық цехтардағы жұмысшылардың дем алуы үшін, мұндағы жұмыс орнындағы жылу ағанының беттік тығыздығы 140 Вт/м², бұл жердегі ауаның температурасын жылдың суық мезгілінде 20 ⁰С деп, ал жылы мезгілінде 23 ⁰С –деп қабылдау керек. Адамдарды жылытуға арналған ғимаратта ауа темпеартурасын 25 ⁰С деп, радиациялы жылытуды қабылдау кезінде 20 ⁰С деп қабылдау керек.

Ғимараттың жұмыс аймағы және қызмет ететін ағынды ауа кіру кезінде қабылдау керек:

а) ауаның қозғалысының максималды жылдамдығы v_x, м/с, формула бойынша

v_x = КV_n (28)

б) ғимараттағы жылу жетіспеушілігін толтыру кезінде максималды температураны t_х ⁰С формула бойынша

t_х = t_n + Δt₁ (29)

в) ғимараттағы жылудың артықшылығын ассимиляциялау кезінде форомула бойынша t_х,

t_х = t_n – Δt₂ (30)

(28) – (30) формулаларында:

V_n, t_n – ғимараттағы жұмыс аймағындағы, жұмыс орнындағы және қызмет ететін аймақтағы, нормаланған ауа темпеартурасы және ауа қозғалысының сәйкес нормаланатын жылдамдығы, м/с;

К –ғимараттағы ағындағы максималды жылдамдыққа, ауа қозғалысының нормаланатын жылдамдығынан өту коэффициенті.

Δt₁, Δt₂, – нормаланатын ағындағы, сәйкес ауа температурасының рұқсат етілген ауытқуы ⁰С.

Ғимараттағы жұмыс және қызмет етілетін аймақ шегінде ауа таратқыштарды ауыстыру кезінде, қозғалысжылдамдығы мен ауа температурасы, ауа таратқыштан 1 м –қашықтықта нормаланбайды

Ауа таратқыш пен басқа ағынды тесіктерден, ағынды ауада, улы заттардың концентрациясы шығу кезінде, ауа тарататын қондырғыларды ауыстыру орнында, осы заттардың қорлық концентрациясы есебімен, есептеу бойынша қабылдау керек:

а) Өндірістік және админстративті – тұрмыстық ғимараттар үшін жұмыс аймағы ауасында ШРК 30%;

б) Тұрғын және жалпы ғимараттар үшін – тұрғын орындардағы ауада ШРК.

Тұрғын, жалпы, админстративті – тұрмыстық және өндірістік ғимараттар үшін, сыртқы ауалық көрсеткіштерін, келесідей қабылдау керек:

А – көрсеткіші жылдың жылы мезгілі үшін, үшінші класты кондиционирлеу және ауа салқындату, желдету жүйелері үшіш;

Б – көрсеткіші жылдың суық мезгіілі үшін және бірінші класты кондиционирлеу үшін, жылдың жылы мезгілі үшін, кондиционирлеу және ауалы салқындату, желдету, жылу беру жүйесі үшін. Екінші класты кондиционирлеу жүйесі үшін, жылдың жылы мезгілі үшін, сыртқы ауаның температурасын 2 ⁰С деп және Б көрсеткіштері үшін, төменде бекітілген меншікті энтальпияны 2 кДж/кг деп қабылдау керек.

Ауылшаруашылық мақсатындағы ғимараттар үшін, сыртқы ауаның көрсеткіштерін, егер олар құрылыстық немесе технологиялық нормалармен бекітілген болса, келесідей қабылдау керек:

А – көрсеткіші жылдың жылы және суық кезеңі үшін, желедту жүйесі үшін: А көрсеткіші үшін жоғарыда бекітілген, жылдың суық мезгілінде ауа температурасын 2 ⁰С және меншікті энтальпияны 2 кДж/кг деп қабылдау негізінде рұқсат етіледі;

Б –көрсеткіші жылдың суық кезеңі үшін, жылыту жүйесі үшін.

Жергілікті сору жүйесін, ауадағы шаңның және аэрозольдың, будың, жанғыш газдардың меншікті концентрациясы, меншікті қоспа температурасында (ТКЖШТ) жалынның тарлуының төменгі концентрациялы шегі 50 %-тен аспаған кезде жобалу керек.

Желдету және кондиционирлеу жүйесі үшін, ағынды ауа шығынын L, м³/сағ, есептеу арқылы анықтау керек және қамтамасыз етуге қажетті шығынның көбімен қабылдау керек:

а) 21-23-кестеге сай санитарлы –гигиеналық норма.

б) ҚР СНмЕ 2.02-05-2002 сай жарылыс өрт қауіпсіздігі нормасы.

Ауа шығынын жылдың жылы және суық мезгілі мен ауыспалы жағдай үшін жеке анықтау қажет (31) - (37) формула бойынша алыгған шамадан үлкенін қабылдай отырып (ағынды тығыздығы мен меншікті ауданы 1,2 кг/м³ –ке тең деп):

а)нақты жылудың артықшылығы бойынша:

(31)

Ғимаратқа тура және шашыранды күн радиациясынан түскен жылу ағынын, жобалау кезінде ескеру керек:

желдетуде, сонымен бірге ауаны буландырып суытуда, жылдың жылы кезеңі үшін;

кондиционирлеу – жылдың суық және жылы ауыспалы жағдайында;

б) улы және жарылыс қауіпті заттардың бөліну массасы бойынша:

(32)

Ғимаратта бір уақытта, қосынды бар бірнеше улы заттардың бөлінуі кезінде, ауа алмастыруды, осы заттардан әрқайсысы бойынша есептелген, ауа шығынын қосып, анықтау керек:

а) ылғалдың артықшылығы бойынша (сулы будың):

(33)

Ылғалдың артықшылығымен ғимарат үшін, жылдың суық мезгілінде, Б көрсеткіштеріндегі есептелген сыртқы ауасында, сыртқы қорғаныс конструкциясының, ішкі бетінде, конденсаттың түзілуін ескерту үшін ауа алмасудың жеткіліктілігін тексеру керек;

г) толық жылудың артықшылығы бойынша:

(34)

д) ауа алмасудың нормалаудың қысқашалығы бойынша:

L = V_pn (35)

е) ағынды ауаның нормаланатын меншікті шығыны бойынша:

L = A k (36)

L = N m (37)

(31) - (37) формулаларда:

L_w,z –ғимараттағы жұмыс және қызмет ететін аймақтағы, жергілікті сору жүйесі мен технологиялық қажеттілігінің меншікті ауа шығыны, м³/ч.

Q, Q_hf, –ғимараттағы толық және артық нақты жылу ағыны, Вт;

с –1,2 кДж/(м³- °С) –ға тең ауаның жылу сыйымдылығы;

t_WZ –ғимараттағы жұмыс және қызмет ету аймағындағы, жергілікті сору жүйесімен технологиялық қажеттіліктегі ауа температурасы, ⁰С:

t₁ –қызметету немесе жұмыс аймағындағы шегімен ғимараттан бөлінетін ауа температурасы, ⁰С;

t_in – 6- бөлімге сәйкес анықталатын, ғимараттағы берілетін ауа температурасы ⁰С;

W –ғимараттағы ылғалдың артықшылығы, г/сағ;

d_WZ –қызмет ететін және жұмыс зонасындағы ғимараттағы жергілікті сору жүйесі мен технологиялық қажеттіліктен, г/кг бөлінетін ауаның ылғалдылық құрамы;

d₁ –қызмет ету және жұмыс аймағы шегінде ғимараттағы бөлінетін ауаның ылғалдылық құрамы, г/кг;

d_in –ғимаратқа берілетін ауаның ылғал құрамы г/кг;

I_WZ –технологиялық қажеттілікке және жергілікті сору жүйелерімен ғимараттың жұмысшы аймағымен немесе қызмететілетін аймағынан бөлінетін ауаның меншікті энтальпиясы, кДж/кг;

I_WZ –қызмет етілетін немесе жұмысшы аймағындағы шегімен ғимараттан, бөлінетін меншікті ауа энтальпиясы кДж/кг;

I_in –6 сәйкес температураның көтерілу есебімен анықталып, ғимаратқа берілетін меншікті ауа энтальпиясы;

т_p0 –ғимарат жарылыс қауіпті немесе улы заттардан ауасына түсетін әрқайсысының шығыны, мг/сағ;

q_WZ, q₁ –ғимараттың жұмысшы аймағымен және оның шегімен немесе қызмет етілетін аймағымен алынатын сәйкес ауадағы улы және жарылыс қауіпті заттардың концентрациясы, мг/м³;

q_in –ғимаратқа берілетін ауадағы улы және жарылыс қауіпті заттардың концентрациясы мг/м³;

V_p –ғимараттың көлемі, м³; 6м биіктіктегі және одан жоғары ғимарат үшін Vp = 6А деп қабылдау керек;

А –ғимараттың ауданы, м²;

N –адамдар саны жұмыс орны, қондырғылар бірлігі;

п –ауа алмасудың нормаланған қысқаша уақыты, сағ^-1;

k –1 м² ғимараттың еденіне келетін арынды ауаның нормаланған шығыны, м³/(ч×м²);

т –1 адамға кететін арынды ауаның нормаланған меншікті шығыны, м³/сағ, 1 жұмыс орнына, 1 түтынушыға немесе 1қондырғылар бірлігіне.

Ауалық t_WZ, d_WZ, I_WZ көрсеткіштерін, 2 бөлім бойынша жұмыс және қызмет ету аймағында, есептелген көрсеткіштеріне тең деп қабылдау керек, aл q_WZ – ғимараттың жұмысшы аймағында ШРК тең деп қарастыру керек.

Жарылыс өрт қауіпсіздігі нормасын қамтамасыз ету үшін ауа шығынын (32) формула бойынша анықталуы керек.

Содан кейін (32) формуладағы q_WZ мен q₁ 0,1 q_g -ге ауыстыру керек, мг/м³ (мұндағы q_g –газдық, булық, шаңды ауа қоспалары бойынша жалынның таралуынаң төменгі концентрациялы шегі).

Әдебиеттер: қос. 18 (65-67, 95-96, 116-117)

Бақылау сұрақтары:

1.Жылу беру мен желдету жүйесіндегі өрт қауіпсіздігінің мәні неде?

2.Объектінің өрт профилактикасының мәні неде?

3.Жылу беру және желдету жобасында қандай технологиялық шешімдер қарастырылады?

4.Қандай негізгі көрсеткіштері бар және олардың шамалары?

5.Ауа шығынын есптеудің қандай тәртібі бар?

Дата добавления: 2015-07-08