Студопедия
Случайная страница | ТОМ-1 | ТОМ-2 | ТОМ-3
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатика
ИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханика
ОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторика
СоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансы
ХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника

III. «Алаш» атауы мен жүздердің пайда болуы

Читайте также:
  1. Абынудың жасушалық және гуморалдық медиаторларының пайда болу және әсер ету жолдары
  2. Аймактық белгiсi бойынша домендер атауы
  3. бап. Билiктi асыра пайдалану
  4. Жер қойнауын зерттеу мен пайдалану
  5. Жоғарғы еріннің туа пайда болған ақауы. Клиникасы, нақтамасы, хирургиялық емінің принциптері, операция нәтижелері».
  6. Минералдардың шөгу процесінде пайда болуы

Ø Қазақ халқының қалыптасуы

  1. Қазақстанда қола дәуірінде өмір сүрген: еуропеоидтық өңдес андрон тайпалары.
  2. Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері андроновтықтарға ұқсас болғандығын айтқан антрополог ғалым: Оразақ Смағұлов.
  3. Антрополог ғалым О.Смағұловтың пікірі бойынша сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері ұқсас болған: Андроновтықтарға.
  4. Қазақстанды мекендеген тайпаларда монголоидтық белгілердің дами бастауына әсер еткен фактор: Ғұндардың келуі.
  5. Ғұндардың келуіне дейін Қазақстанды мекендеген тайпаларда болған нәсілдік белгі: Еуропеоидтық.
  6. Монғолоидтық белгілер тереңдей түсті: VI-IX ғғ. (ерте орта ғасырда).
  7. Қазақтың халық болып қалыптасуының барысын бұзған: Моңғол шапқыншылығы.

v Қазақстанда антропологиялық процестер жаңа өзгерістерге ұшырады: Монғолдардың жаулап алуынан кейін.

  1. Моңғол келуімен қазақ жерінде пайда болған түркіленген жаңа этникалық топтар: Маңғыт, барлас.

F Моңғол шапқыншылығынан кейін жергілікті ру-тайпалардағы монғолоидтық тұрпат күшейе түсті.

  1. Монғолдардың жаулап алуы нәтижесінде қазақ жеріндегі халық болып қалыптасу үрдесі кешеуілдеді: 150-200 жылға.
  2. Этносаяси қауымдастық: белгілі бір тарихи аймақта құрылған хандықтың тұрғындары.

v Олар әлі халықтық дәрежеге жетпеген, жеке-жеке ру-тайпалар бірлестігінен құрылған.

  1. Қазақ халқының этникалық жағынан қалыптасуында басты рөл атқарған: Ақ Орда тайпалары.
  2. Қазақ халқының этникалық қалыптасуында басты рөл атқарған Ақ Орда тайпаларының ішіндегі басым болған: Қыпшақ тайпалары.
  3. Жазбе деректердегі Моғол хандығы халқының атауы: Моғолдар.
  4. Ақ Орда тұрғындарының атауы: «Өзбек», «қазақ-өзбек».

v «Өзбек» атауының шығуы Өзбек ханның есімімен байланысты.

  1. Ноғай Ордасының тұрғындары: «Маңғыт», «ноғайлар».
  2. Моғол хандығында этносаяси құрамында үйсіндердің орынына уақытша аталған тайпалар: дулаттар.

v Үйсіндердің аты қайтадан тарих сахнасына шыға бастады: Қазақ хандығының құрылуымен.

  1. Үйсіндер өрбіген ежелгі қазақ халқының этносаяси қауымдастық аймағы: Жетісу.
  2. XV ғ. қазақ жеріндегі тайпалар саны: 92
  3. XIV ғасырдың аяғы мен XV ғасырдың бірінші жартысында қазақ деген этносаяси қауымдастықтың болғанын жазған: Рузбихан.
  4. Өзбек ұлысында XV ғ. үш халықтың болғандығы, оның ішінде ең көбі және ержүректері қазақтар екенін жазған: Рузбихан.

v Өзбек хан хандық құрған кезде қазақтар халық ретінде ерекшелене бастаған.

  1. Рузбихан дерегі бойынша Өзбек хандығындағы шайбанилерге кіретіндер: түркіленген монғол тұқымдары.
  2. Рузбихан дерегі бойынша Өзбек хандығындағы маңғырттарға жататындар: Қарақалпақтар мен ноғайлар.

v Қазақтарға жататындар – қыпшақ және басқа да қазақ тайпалары.

  1. Қазақтың халық болып құрылуын жеделдеткен екі этникалық топ: қыпшақтар тайпалар одағы және үйсін тайпалар одағы.
  2. Екі этникалық топтың: қыпшақ тайпалар одағы мен үйсіндер одағының бірігуі нәтижесінде құрылған халық: Қазақ.
  3. XV ғасырдың алғашқы кезінен қыпшақ, жалайыр, арғын, қоңырат, дулат, маңғыт, т.б. қазақ және өзбек рулары мен тайпаларының өкілдері өмір сүрген аймақ: Түркістан аймағы.

v Шығыс Дешті-Қыпшақ, Жетісу, Оңтүстік Қазақстан XIV-XVI ғ.ғ. Түркістан деп аталды.

  1. Жәнібек, Керей хандармен бірігіп көшкен ру-тайпалардың алғашқы кездегі атауы: «өзбек-қазақтар».
  2. XV ғасырдың басында Қазақ жеріндегі ру-тайпалардың басқа хандықтардың жеріне ауа көшудегі басты мақсаттары: Барған жерлеріндегі ру-тайпалармен бірігу, тыныштықта өмір сүру үшін.
  3. Қазақ халқы этникалық жағынан шоғырланып, оның этникалық аумағы кеңейді: XVI ғ. басында.

 

Ø «Қазақ» атауының шығуы

  1. «Қазақ» сөзінің пайда болған уақыты: Көне түрік дәуірі.
  2. Көне түрік тіліндегі «қазғақ оғлұм» сөзі кездесетін жазба деректер: Орхон, Енисей.
  3. Ежелгі Сібір тайпалары тілдерінде «қазақ» сөзінің мағынасы: «мықты», «берік», «алып».
  4. «Қазақ» атауы ІХ-Х ғасырларды әлеуметтік мағынада қолданылған жер: Шығыс Дешті Қыпшақ.
  5. XIII ғасырдың басында жасалған мәмлүктік Египет мемлекетінің сөздігінің атауы: «Араб-қыпшақ» сөздігі.
  6. XIII ғасырдың басында жасалған мәмлүктік Египет мемлекетінің «араб-қыпшақ» сөздігінде «қазақ» сөзіне берілген түсіндірме: «Еркін», «кезбе».
  7. «Қазақ» сөзі хорасан түркімендері арасында этникалық сипатта қолданылған тәрізді» - деп жазған тарихшы: Б.Е.Көмеков.
  8. Сырдарияның орта бойындағы оғыздар мен қыпшақтардың арасындағы өзара байланыс басталған ғасыр: Х ғ.
  9. ХІІІ ғасырға дейін «қазақ» атауының қолданып келген мағынасы: «Еркін адамдар».
  10. «Қазақ» атауының мағынасы жайлы «өз мемлекетінен, руынан бөлініп, жеке өмір сүруші адам» - деген пікірдің иесі: Рузбихан.
  11. «Қазақ» сөзі этникалық мағынаға ие бола бастаған ғасыр: XIV ғасыр.
  12. Қазақ халқының құрылымына байланысты «қазақ» атауы біржола этникалық сипатқа ие болған уақыт: XV ғасырдың екінші жартысы.

 

Ø «Алаш» атауы мен жүздердің пайда болуы

  1. IX-X ғасырлар аралығында алғаш рет айтылған қазақ халқының ұраны: Алаш.
  2. «Алаш» сөзі шамамен алғаш рет қолданыла бастады: ІХ-Х ғғ.
  3. Кейбір шежірелерде «қазақ» атауының орнына қолданылған сөз: Алаш.
  4. Қазақ халқының ұранына айналған, «қазақ» атауын білдіретін сөз Алаш.
  5. «Алаш» сөзін жиі кездестіретін қазақ халқының аңызы: «Алаша хан».
  6. Қазақ халқының, жүздерінің пайда болуы туралы айтылған аңыз: Алаша хан.
  7. «Алаша хан» аңызы бойынша Ұлы жүздің негізін қалаған: Үйсін.

v «Алаша хан» аңызы бойынша Орта жүзді иеленген: Болат.

v «Алаша хан» аңызы бойынша Кіші жүзді иеленген: Алшын.

  1. Алаша хан күмбезі орналасқан өзен: Қаракеңгір.
  2. «Алаша хан» аңызында айтылатын Алаша хан ордасының орналасқан жері: Жезқазған аймағындағы Жаңғабыл өзені бойында.
  3. «Үш жүз» аңызы бойынша Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас: Таңбалы Нұра.

v Талас-тартыс болған жағдайда үш жүз өкілдері осы араға келіп, мәселелерін шешті.

  1. Қазақ мемлекеті құрылғаннан кейінгі кезде қазақ халқының жүзге бөліну себебі: Өз жерін қорғау үшін (Өзі жерін қорғау қажеттілігінен туды).
  2. «Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар (қазақтар) көшіп-қонып жүрген жерлерінде өз құқықтарын қорғау үшін одақтар құрған. Ол одақ – қазақ жүздері»-деп жазған қазақтың тұңғыш ағартушы ғалымы: Ш.Уәлиханов.

 


Дата добавления: 2015-07-10; просмотров: 1817 | Нарушение авторских прав


Читайте в этой же книге: Верныйда сыра зауыты іске қосылды: 1858 жылы. | Білқайыр хандығы | XIV-XVII ғасырлардағы Қазақстанның мәдениеті және әлеуметтік-экономикалық жағдайы | Рухани мәдениет | II. Қазақстанның Ресейге қосылуының аяқталуы | VI. Ұйғырлар мен дүнгендерді Жетісуға қоныс аудару | Отарлық езгіге қарсы азаттық күресі | Азақстанның экономикалық дамуы | Азақ-қытай сауда қатынастары | ХІХ ғасырдың соңындағы Қазақстанның саяси-әлеуметтік дамуы |
<== предыдущая страница | следующая страница ==>
Діни наным–сенімдер| V. Есім хан тұсындағы Қазақ хандығы

mybiblioteka.su - 2015-2024 год. (0.006 сек.)