Леуметтік қорғау жүйесінің түсінігі

Әлеуметтік қорғау жүйесі - өндірісті нарықтық ұйымдастырудың болмай тұрмайтын қолайсыз әлеуметтік салаларын мүмкіндігінше азайтудың басты құралы. Тұрғын халықты әлеуметтік жағынан қорғау жүйесінің болуы және онын көлемділігі - аталған елде нарықтық экономиканың өркениеттіліпнің басты критериясы мен өлшемі болып табылады.

Әлеуметтік қорғау жүйесі басты үш бағытты қамтиды.

- Кәсіпкерлердің табысын салық арқылы қайта бөлу жолымен реттеп оты-

ру;

- Еңбекке ақы төлеудің міндетті базасы ретінде ең төменп еңбекақы мөлшерін заң

жүйесімен белгілеу, жалдамалы қызметкерлердің еңбек ақысына кепілдік беру;

- Еңбөк ақыны және кәсіпкерлік табысты индекстеу жолымен тұрғын халықтың түрмыс деңгейін қорғау.

Біз нарықтық экономиканың әлеуметтік реттеу механизмі, пәні, алғы шарты мен принциптерін осыған сай қазірп заманғы экономикалық теория пәнін сөз еттік. Ең қиын кезеңнен өттік. Енді бізді қазіргі заманғы өркениетті, цемократиялық жағынан тиімді нарықтық экономиканың құрлысы мен нақтырақ танысу күтеді.

Қазіргі заманғы экономика нарықтық басып табылады. Бұл қазіргі заманғы экономикалық теорияның басты назарында нарықтық экономиканы талдау және реттеу болатындығын көрсетеді.

- экономикалық осу факторы.

- Ақша айналасы процестерін

- Бағаның, еңбек ақының және кірістердің қозғалысын

- Табыстардың қалыптасуын, боліндін және пайдаландын. Нарықтық экономика түзежуге көнбейтін кемшіліктерге де тән. Өз кезегінде тәжірибеде қолайлы реттеу қол жеткізу ең алдымен нарықтық экономикаға әлеуметтік («мемлекеттік») араласуы арқылы мүмкін. Қазіргі з ғы экономикалық теорияның пәніне бурынғыдан да қатаңырақ айқындама береді – нарықтық экномиканы әлеуметтік – қалайлы механизмі есебінде болады.

Нарықтық экономиканы әлеулік – қалайды реттеу механизмің үлгісін жасай

отырып, қазіргі экономикалық теория, сол нарықтық экономиканың дәл өзіндегі реттеуге жәрдемдесетін мүмкіндіктерді барынша пайдалануды, біздің даәды бо-

лып кеткен күштен көндіруді қажетсінбеуді қарастырады. Ұмтылыстық әлеуметтік салдарын классикалық саяси экномика жеткілікті түрде маңыз бере, сабырмен зерттеді нарықтық өндіріске қатысушің экономикалық мінез-құлқын реттеп отырудың бесаспап экономикалық көмегімен әлеуметтік-реттілік нарықтық экономика тужырымдамасының мәні осында оның өз өндірісінің көлемі мен құрылымын, өнімнің түр түрін және оны өткізу (сату) көлемін, оған баға белгілеу ме әріптестер таңцаудағы дербес белгілеу құқығынан көріні табады. Тауар өндірушілердің экономикалық бостандығыі шектеудің экономикадан тыс кез - келген әрекеті нарықтыі экономика табиғатына жат болып табылады.

5. Сауда саттық (коммерциялық) принциптердің "көлбей және тік та-

ралуы. Бұл экономиканың барлық салалары ме деңгейлеріне нарықтық қатынастар "ендей кіруі" иістігін білдіреді. Осылай ету ғана барлық экономикалц субьктілерді бір тұтас нарықтық ережелер ойынша әрекеі етуге мәжбүр етіп тепе - тең нарықтық жағдайға қоя алады.

6. Баға белгілеу еркінділігінде әкімшіліктің бағаны белгілеуіне экономиканың нарықтық

емес салаларында (ғылым, білім беру, денсаулық сақтау, қорғаныс, экология және бсқалары) ғана жол

беріледі.

Көптеген бағаны қалыптастыратын факторлардың бір мезгілде ықпал

етуі (ең алдымен - еңбек шығындары динамикасы, өндіріс пен айналымының шығындары

сұраным мен ұсыным, табыстар мен инвестиция көлемінің) бағаларға болжап болмайтын сипат береді.

7. Тауар, еңбек, капитал нарық болуы және қозғалысы, серпін беріп отырады. Әсіресе, қоғамның жұмысшы күшінің қолайлы түрде жұмыспен қамтылуын және қажетті түрде қайта даярлауын қамтамасыз ететін нарығы өте - өте маңызды.

8. Нарықтық экономиканы мемлекет тарапынан реттеу мынандай басты бағыттарды қамтиды:

- Өндірісті түрақтандыру ("салықтық және инвестициялык саясат");

- Ғылыми - техникалық прогресті қаржыландыру ("ғылыми

мақ-атты бағдарламалар саясаты");

Әлеуметтік мәнді салаларға ақшалай көмек ("дотация, инвестициялық сая-

сат");

- Бәсекелестікті мемлекеттік қолдау ("монополияға қарсы саясат");

- Ақша жүйесін тұрақтандыру және сауықтыру ("финанстық және

инфляцияға қарсы саясат");

- Тұрғын халықтың шектен тыс мүліктік теңсіздігін жеңу ("табыстар саясаты");

9. Әлеуметтік қорғау жүйесі - өндірісті нарықтық ұйымдастырудың болмай тұрмайтын қолайсыз әлеу00ттік салаларын мүмкіндігінше азайтудың басты құралы. Тұрғын халықты әлеуметтік жағынан қорғау жүйесінің болуы және онын көлемділігі - аталған елде нарықтық экономиканың өркениеттіліпнің басты критериясы мен өлшемі болып табылады.

Дата добавления: 2015-09-04