Леуметтік модельдердің принциптері

Қазіргі саясатта саясаткермен айтылатын “өркениетті елдер” үшін бір ғана әлеуметтік модель бар және ол сол адаммен айтылатын модель болып табылады. Алайда, әлемдік тәжірибемен танысу барысында, тіпті Америка Құрама Штатары мен Жапонияны айтпақ түгілі, нарық экономикасы өрістеп даму үстіндегі Еуропа елдерінде де бірде-бір әлеуметтік модель кездеспейді. Ұлттық модельдер бұл елдерде түрленеді.

Әлеуметтік сфераны қарастыратын нарықтық экономиканың негізгі теориясынан шыға отыра экономист ғалымдар әлеуметтік модельдің негізгі принциптеріне бөледі:

- жеке меншік принципі;

- еркін бәсеке мен кәсіпкерлік және еркін кәсіпкерлікпен қамтамасыз ету принципі;

- ақша айналымының тұрақтылығы принципі;

- мемлекеттің шектеулі ролі (бүкіл жерде бәсеке, қажетті жерде реттеу) принципі;

- еркін нарық пен әлеуметтік теңестіруді икемді және балнсталған ұштастыру принципі;

- жалпы ұлттық мүдде мен экономикалық процесстің барлық қатысушыларына тең бәсекелік жағдайды кепілдендіруді ұштастыру принципі;

- меншік құқығын қорғау және бұл құқықтарды іске асыру үшін қолайлы жағдай жасау принципі.

Әлеуметтік сфераның экономикалық модельдері келесі параметрлерге тиесілі болуы керек:

- әлеуметтік-экономикалық қатынастар гуманизациясы;

- жұмыскерлердің парасатты қажеттіліктерін қанағаттандыру жолымен жететін шығармашылық еңбекті дамыту есебімен ғылыми техникалық революцияға қол жеткізу;

- елдің экономикалық дамуы негізгі ғана қажеттілңктерді қанғаттандыратын деңгейге жеткен кезде, адамның тіршілік етуіне қолайлы жағдай жасау;

- мемлекетті қоса жұмыскерлер мен еңбекке қабілетті халық арасында бұл екі қоғам күштерінің құқықтары мен міндеттерін анық бөлу негізінде әлеуметтік серіктестіктің теңдік қарым-қатынасын дамыту

Сондықтан да, әлеуметтік сфера моделін айқындауда әдістемелік ескеру маңызды:

- нарықтық экономика жағдайында мемлекет ретінде әлеуметтік-экономикалық таңдау тапсырмасын шешу: әлеуметтік кепілдемені кеңейту мен өзін-өзі қамтамасыз ету бойынша шаралар арасында; проблеманы ағымды кешіктірусіз шешу қажеті мен стратегиялық келешектегі әлеуметтік қолайлылық арасында;

- экономикалық бейімделушілік мүмкіндіктерін әлеуметтік сфера бұзбас үшін әлеуметтік және экономикалық саясатты баланстауға жеткізілуі;

- өндірістугі әр азаматтың қатысуының мүмкіндіктері мен қоғам дамуының қамтамасыз етілуі.

Әлеуметтік бағытталған экономиканың моделдерін типологиялаудың критерийлерін бөледі:

- ұлттық басымшылық ортасындағы (әдеттегідей, әлеуметтік әл-ауқаттылық пен экономикалық өсу арасындағы балама туралы айтылуда) экономикалық саясаттың орны;

- мемлекеттік, азаматтық қоғам және кәсіпкерлік секторлары арасында әлеуметтік функцияны бөлу;

- жалпы ішкі өнімді қайта бөлу мөлшері ретінде және мемлекеттік сектордағы үлесімен анықталатын мемлекеттік сектордың ауқымы;

- әлеуметтік саясаттың ерекшеліктері (бұл критерий әлеуметтік саясаттың, мақсатары мен құралдарының өзгешіліктерін ұйғаруда).

Дата добавления: 2015-09-04