Студопедия
Случайная страница | ТОМ-1 | ТОМ-2 | ТОМ-3
АрхитектураБиологияГеографияДругоеИностранные языки
ИнформатикаИсторияКультураЛитератураМатематика
МедицинаМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогика
ПолитикаПравоПрограммированиеПсихологияРелигия
СоциологияСпортСтроительствоФизикаФилософия
ФинансыХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника

Ықтарды қорғаудың пайда болуы.

Praesriptio ҚҰРМЕТТІ ОҚЫРМАН | Тарау. Рум құқығының ұғымы мен пәні. | Рум құқығыңың жүйесі. | Рум құқығының негізгі белгілері. | Біріншісі (әдет құқығы). | Алтыншысы (заңгерлердің жауаптары). | ТАРАУ. ТҰЛҒА ТУРАЛЫ ҰҒЫМ. | Ықты әрекет - қылық - поступок қамқоршы - опекун | Сұрақ. Құлдар және либертиндердің құқық жағдайы. | ТАРАУ. Рум құқығыңдағы отбасы және неке туралы ұғым. |


Читайте также:
  1. IV Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
  2. Lt;P> Бұл мәтін стандарттан тыс әріп түрін пайдаланады.
  3. Есiрткi, психотроптық заттар, прекурсорлар және олардың заңсыз айналымы мен терiс пайдаланылуына қарсы iс-қимыл шаралары туралы
  4. Жерге жеке меншік құқығы мен жер пайдалану құқығын қорғау.
  5. Жерге жеке меншік құқығы мен жер пайдалану құқығының зиянын өтеу.
  6. Лы Отан соғысы жылдарындағы қазақстандықтардың майдандағы ерлігін ашып көрсетіңіз.
  7. лы Отан соғысы жылдарындағы қазақстандықтардың тылдағы ерлігін ашып көрсетіңіз. 1 страница

Мемлекет пен құқық теориясына Рум құқығы бірнеше маңызды ұғымдарды шығарды. Құқықтық ұғымдар ішінде құқықты жүзеге асыру деген ерекше ұғым бар. Әрине, құқық тек қана адамдардың әртүрлі қатынастарының ішінде тұрады. Сонымен құқықты жүзеге асыру керек. Сондай жүзеге асыруды екі жолмен шығарады. Бір жақтан құқықпен пайдалану, екінші жақтан пайдаланбау.

Пайдаланбау да құқықтың жүзеге асыру ретінде есептеледі.

Керегі болса құқықпен адам пайдаланады. Адам өзінің құқығымен пайдаланбаса да бұл оның құқығы болады. Керек кезінде осы құқықпен басқа адам да пайдаланады.

Құқықпен пайдалану да екі жолмен тарайды: әрекет жолмен және әрекетсіз жолмен. Мәселен, біз мектепте, университетте оқимыз, жұмыс істейміз, демаламыз. Пайдалану ретінде. Оқығымыз келмесе оқымаймыз, жұмыс істегіміз келмесе істемейміз, бәрі бір әрекетсіз сол құқықпен пайдаланамыз. Құқықты әрекетпен пайдалансақ та оның тағы екі жолмен пайдаланамыз. Біреуі - айтқандай оқу оқимыз. Оны жағымды мүдде қанағаттандыру түрде әрекет дейміз. Әрекет пен құқықты пайдаланудың екінші түрі – құқықты қорғау дейміз.

Құқықты қорғау дегенді тағы да екі жақтан қараймыз. Оның тарихи себебі бар.

Румда, басқа елдерде де болмаған кезінде, әлде болса да заң және заңшылық алыс тұрғанда, адам өзінің құқықтарын өзі қорғаған. Бұл құқықты қорғаудың бірінші түрі – заңгерлер оны дербестік қорғау деп атайды.

Мәселен, бір Рум азаматы басқа азаматымен жер бөлігін немесе малын тартып алса, бірінше, әрине өз өзіне қорғау жасаған күшін пайдаланған деген. Сол кезде күш құқығының заманы болған. Алдында айтылғандай рум азаматы сол жағдайда ұрыны өзінің жерінде ұстап өлтірсе де оған ешқандей жаза жоқ. Сол заманда қылмыстың да заң бойынша ұғымы болған жоқ.

«Nulum Crime sine lege - заң болмаса қылмыста жоқ» деген. Заң болмағанада румдықтар құлдар да, әйелдер де, балалар да, өз мүлігіне қосып сатқан да, айырбастаған да, өлтірген де. Бірақ заң болмаған кезінде әдет деген, әділет және әділдік деген ұғымдар болған. Әділеттіліктен әділет ұғымы шыққан. Aeqiutas -әділдіктің аудармасы.

Бірте-бірте румдықтар да әділдікті тұрмысқа кіргізді. Дербестік қорғауы да екі жаққа шықты. Бір жағы заңды дербестік қорғады, екіншісі заңсыз дербестік қорғады, бұны озбырлық дейміз.

Сол кезде қандай дербестік қорғау заңды, қандай озбырлық болады деп сұрап румдықтар бұл сұрақты әділдікпен шешкен aegiutas (әділдік)- Aequum (бірдей, тең) ұғымымен шықты. Сонда күшті тек қана тең күшпен қайтаруға болады деп шешкен. Осыдан әділеттің белгісі өлшеуші болып шықты. Егер сізге біреу таяқпен шықса сіз оның шабуылын тек қана таяқпен құқық бойынша тоқтатасыз. Пышақты шығарсаңыз бұл қорғау заңсыз озбырлық болады. Одан әрі біреу ұрлық жасаса оны өлтіріскен қорғау жасау болмайды. Бірақ та заң болмаса қылмыс та болмайды десек осындай әділдік келтіруге үшін заң шығару керек. Мәселен, 326 б.ж.д. шыққан Lex Poetelia бойынша енді қарызды төлемеген үшін кісіні құлдыққа жығылту, немесе өлтіруі - заңды әрекет емес, қылмыс болып шықты. Ал сол заң шықпаған кезінде осындай әрекет заңды болған.Nulum crime sine lege. Осылай құқықтың қорғауы екінші түрін тапқан. Оның атағы мемлекеттік қорғауы, әлде заң көмегімен қорғауы. Мемлекеттік қорғауды румдықтар jurisdictio (юрисдикция - заң айтуы) деп аталған.

Мемлекет пен құқық теория бойынша оның тарихы бойынша мемлекет құқықпен бірге пайда болған.

«Jurisdictia regnorum fundamentum - әділет мемлекеттің негізі» - Румнан шыққан тағы бір мақал бар.

Енді румдықтар өзінің құқықтарын қорғау үшін мемлекетке басын бұрған.

 

 


Дата добавления: 2015-11-14; просмотров: 104 | Нарушение авторских прав


<== предыдущая страница | следующая страница ==>
Неке жағдайы.| Легисакциялық процесс.

mybiblioteka.su - 2015-2024 год. (0.005 сек.)