|
Читайте также: |
§ медициналық қалдықтарды жинауға, зарарсыздандыруға, сақтауға, тасымалдауға және көмуге қойылатын сан-эпид талаптар, сан-эпид ережелер мен нормаларды меншік түріне қарамастан жеке және заңды тұлғалардың орындауы міндетті.
§ медициналық қалдықтарды көмуәрі қарай қолдануға жатпайтын, қоршаған ортаға зиянды заттардың түсуін болдырмау мақсатында жіберілген және оларды қайтып қолдану мүмкіндігін болдырмайтын, зарарсыздандырылған медициналық қалдықтарды оқшаулау, зиянсыздандыру.
§ медициналық қалдықтар - медициналық көмек көрсету және медициналық қол әрекетін жүргізу үрдісі барысында түзілетін қалдықтар.
§ медициналық қалдықтарды зарарсыздандыру-механикалық, физикалық, химиялық немесе биологиялық өңдеу арқылы медициналық қалдықтардың қауіпті қасиеттерін азайту немесе жою.
§ медициналық қалдықтарды сақтау-тасымалдау және жою мақсатында алып кеткенге дейін арналған жабдықталған үй-жайларда, контейнерлерде медициналық қалдықтарды ұстамау.
§ нысананың жауапты адамдары осы санитарлық ережедегі үлгі бойынша журналда медициналық қалдықтардың санын және сапасын күнделікті есепке алуды жүргізеді.
§ медициналық қалдықтарды көлік құралдарына тиген сәттен бастап белгіленген жерде оларды қабылдағанға дейін тасымалдауды жүзеге асыратын адам олармен жұмыс істегенде қауіпсіздік шараларын сақтауға тиіс.
§ медициналық қалдықтар қауіптілік дәрежесі бойынша 5 класына бөлінеді.
Емдеу сауықтыру ұйымында қамтамасыз етіледі:
Қалдықтар су өткізбейтін қағаз қаптарда, пакеттерде, металл немесе пластмасса контейнерлерде жиналады. Әрбір контейлердің класына қарай өз түстері бар:
А класы – ақ, Б класы-сары, В класы- қызыл, Г класы-қара, Д класы – радиоактивті қауіптілік белгісімен маркерленеді.
Контейнерлер 2/3 бөлігіне дейін толтырылады және жұмыс орнында 1 тәуліктен артық сақталмайды. Контейнерлерді тасымалдау үшін арнайы арба қолданылады.
Тиым салынады: арбаларды басқа мақсатта қолдануға, жинау, зарарсыздандыру, сақтау, тасымалдау кезінде әртүрлі кластағы қалдықтарды араластыруға, контейнерлерді – электрқыздырғыш аспаптарға жақын қоюға; қалдықтарды қолғапсыз жайғастыруға.
Б, В клас қылдықтарын уақытша сақтау бөлмелерінде контейнерлерді жуу, зарарсыздандыру және таза ыдыстарды сақтау бөлмелері болу керек.
А класының қалдықтары – қауіпсіз - әкімшілік-шаруашылық бөлмелерде, бөлімше палаталарында (инфекция, тері-венерологиялық, туберкулезге қарсы бөлімшелерден басқа) тамақтану, блоктары, буфет, ұйым аймағында (инфекциясы жоқ қағаз, құрылыстық қоқыс т.б.) пайда болады.
Б класының қалдықтары - қауіпті (қатерлі) - операциялық, реанимациялық және басқа манипуляциялық диагностикалық бөлімшелерде, егу, таңу бөлмелерінде, жұқпалы, тері-венерологиялық бөлімшелерде, клинико-диагностикалық лабораторияларда, 3-4-ші патогенділік тобындағы микроорганизмдермен жұмыс істейтін лабораторияларда, санитарлы бөлме, әжетханаларда болады.
В класының қалдықтары - төтенше қауіптілер - аса қатерлі және карантинді инфекция бөлімшелерде, ЖҚТБ ауруы палаталарында, 1-2-ші патогендік тобындағы микроорганизмдермен жұмыс істейтін лабораторияларда, фтизиатриялық клиникаларда болады. Анаэробтық инфекциясы бар пациенттерден шығатын медициналық қалдықтар.
Б және В тобы қалдықтарын зарарсыздандыру қажет. Зарарсыздандырудан соң олар бір рет қолданылатын пакеттер салынған ыдыстарға салынып, қақпағы жабылады. Пакеттердің 2/3 көлемі толғаннан кейін бетперде және резеңке қолғап киіп пакеттер байланып, қатты өндірістік қалдықтар полигонына тасымалданады. Өртеуге жіберілетін қалдықтар зарарсыздандырылмайды. Қолданылған кесетін және басқа үшкір заттар (шприц, ине, система, ампула) жеке контейнерлерге жиналады, жоюға жіберіледі.
Г класының қалдықтары - құрамы бойынша өнеркәсіпке жақын медициналық қалдықтар - диагностикалық, химиотерапевттік, патологиялық бөлімшелерде, фармацевтикалық цехта, аптека, химиялық лабораторияларда болады: жарамдылық мерзімі өткен дәрі-дәрмектер, диагностикалық препараттар, вакциналар, зарарсыздандырғыш заттар, цитостатиктер және басқа да химиялық заттар, құрамында сынабы бар заттар, аспаптар және жабдықтар. Қалдықтарды жою қауіптілік класына сай жүргізіледі.
Д класы қалдықтары - радиоактивтік медициналық қалдықтар - құрамында радиоактивтік құрауыштары бар медициналық қалдықтардың барлық түрлері.
Қалдықтарды тасымалдау қызметкерлер мен қоршаған орта үшін қауіпсіз болуы керек, тасымалдауды арнайы дайындалған қызметкер орындайды.
Медициналық қалдықтарды тасымалдауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
§ медициналық қалдықтарды тасымалдау қызметкер мен қоршаған орта үшін қауіпсіз болуы тиіс.
§ медициналық қалдықтарды тасымалдау арнайы оқытылған қызметкермен жүзеге асырылады.
§ автокөлік құралының арнайы таңбасы болуы тиіс. Автокөлік құралында Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімде № 2840 болып тіркелген «Көлік құралына санитарлық паспорт болу, есепке алу және жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау міндетін атқарушының 2004 жылғы 20 сәуірдегі № 349 бұйрығына сәйкес белгіленген үлгідегі санитарлық паспорты болуы тиіс.
§ А класының медициналық қалдықтарын тасымалдау кезінде қатты тұрмыстық қалдықтарды тасымалдау үшін пайдаланылған автокөлік құралдарын пайдалануға жол беріледі.
Медициналық қалдықтарды уақытша сақтау және жою жағдайларына қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
§ контейнерлерді орнатуға арналған ашық алаңқайдың беті асфальттанған болуы және автокөлік құралының жүруіне және тиеп-түсіру жұмыстарын жүргізуге ыңғайлы болуы тиіс
§ контейнерлерді орнатуға арналған ашық алаңқайлар емдеу корпустарынан 25 м және ас блоктарынан 100 м кем емес жерде орналасуы тиіс.
§ А, Б, В класына жататын қалдықтар түзілген орнында бір тәуліктен аспайтындай, ал уақытша сақтайтын арнайы алаңқайдағы контейнерлерде немесе үй-жайларында қалдықтарды сыйым-дылықтарында 3 тәуліктен аспайтындай уақытта сақталады. Б класының биологиялық қалдықтары сондай-ақ тағам қалдықтары
+ 5˚С-тан аспайтын температурада сақталады.
§ А, Б, В класының медициналық қалдықтарын нысанның аумағы бойынша сақтау және тасымалдау аузы тығыз жабылатын көп реттік қолданылатын контейнерлерде жүзеге асырылады. В класының қалдықтарын жою басқа кластағы қалдықтардан бөлек жүзеге асырылады. Қалдықтарды аумақтардан шығару контейнердің 3\2 бөлігі толған кезде жүзеге асырылады.
§ Г класының медициналық қалдықтарын сақтау осы мақсат үшін арнайы бөлінген қосалқы үй-жайларда жүргізіледі
§ нысанның аумағында медициналық қалдықтарды жою бойынша қондырғы болмаған жағдайда А, Б, В класының медициналық қалдықтарын шығару күнделікті жүргізілуге тиіс.
§ Б класының медициналық қалдықтары (матералдар мен аспаптар, пациенттерден бөлінген бөлінділер, микробиологиялық зертханалар мен виварийлердің медициналық қалдықтары) осы санитарлық ережелердің 5 тарауына сәйкес жүргізілген дезинфекциядан кейін полигонға шығарылады.
§ Г класының медициналық қалдықтарын көму қалдықтарға арналған полигондарда жүзеге асырылады
Емдеу бөлімшелерінің санитарлық-эпидемиологиялық тәртібі
Науқас түсер алдында палатадағы төсек, тумба, дәрет ыдысына арналған заттар дезинфекциялық ерітіндідегі дымқыл шүберекпен сүртіледі. Осыған орай бөлімшенің жұмыс бөлмесінде дезинфекциялық ерітінді мен шүберегі бар таңбалы ыдыс болады. Ыдысты жабық ұстау қажет.
Төсекке камералы зарарсыздандырудан өткен төсек жабдықтары төселініп, төсек жабдықтарына таза төсек жамылғысы жабылады. Науқасқа жеке заттар (аурудың жағдайына байланысты) бөлінеді: стакан, су ішетін ыдыс, түкіргіш, дәрет ыдысы, зәр кабылдағыш, жылытқыш, т.б.
Науқас жазылып шыкқаннан кейін жеке колданылынған заттар дезинфекцияланады.
Науқас ауруханаға түскен кезде өзімен бірге гигиеналық заттарды алуына рұқсат беріледі. Битпен түскен аурулар қабылдау бөлмесінде алғашқы тазалаудан өтеді, ерекше қадағалауда болады және қажет болған жағдайда толық биттен арылу үшін қайта тазалаудан өтеді.
Рұқсатпен әр ауру өз бөлімшесінде гигиеналық душ (7-10 күнде 1 рет) қабылдай алады. Дене және төсек жамылғыларын 7-10 күнде бір рет (душ кабылдағаннан кейін және жамылғы кір болған жағдайда ауыстырылады.
Жамылғыларды ауыстыру мерзімі арнайы журналда тіркеліп отырады, оны бөлімшенің шаруашылық бөлімінің медбикесі жүргізеді. Жамылғыларды іріктеу мен сараптауға арналған арнайы бөлме болу керек. Пайдаланған жамылғыларды еденге лақтырып тастауға тиым салынады. Жамылғылар ауыстырылғаннан кейін палатадагы заттар дезинфекциялық ерітіндіде дымқылданған шүберекпен сүртіледі.
Пайдаланған жамылғыларды іріктеу мен сараптауға арналған бөлме ауасы таза, еденнен 1,5м жоғары плиткамен жапсырылған немесе майлы бояумен боялуы қажет.
Жамылғыларды іріктеу кезінде халат, медициналық қалпақ, маска, резинке қолғап болу қажет. Жамылғыларды іріктеп болғаннан кейін бөлме дезинфекциялық ерітіндімен жуылады, арнайы киім жууға жіберіледі, аяқ киім мен қолғап зарарсыздандырылады. Бөлмелерді жинау үшін жеке белгі қойылған ыдыс пен шүберек бөлінеді, олар жинаудан кейін зарарсыздандырылады.
Науқастар күнде таңертең және кешке, ұйықтар алдында жуыну керек. Тамақ ішер алдында міндетті түрде қол жуу керек. Төсектен тұрмайтын науқастарды жуындыру керек. Төсектен тұрмайтын науқастар үшін жуыну төсектің жанында ұйымдастырылады. Сондықтан бөлімшеде белгі соғылған ыдыстар болуы керек (шәйнек, леген т.б. ыдыстар пайдаланылғаннан кейін зарарсыздандырылады).
Науқастарға палатадағы көрші төсекке отыруына тиым салынады, сонымен қатар келушілерге де науқастың төсегіне отыруға рұқсат берілмейді. Бұл жағдайда палатада орындық болу керек.
Палатаның ауасы күніне кем дегенде 4 рет тазартылуы қажет. Ауруханалар үшін белгіленген түскі астан кейінгі демалыс және күн тәртібі барлық наукастар мен аурухана қызметкерлері үшін қатаң қадағалану керек.
Ауруханалардың бөлімшелерінде пост тәртібі мен күн тәртібі қатаң сақталу керек. Науқастар мен медицина қызметкерлері бәлімшеде дауыстап сөйлемеуі қажет, бөлмелерді таңертең ерте және кешке кешігіп жинамау қадағалануы керек.
Наукастарға басқа бөлімшелерге баруға рұқсат етілмейді. Қолданыста болған аяқ киімдер науқас ауруханадан шыққаннан кейін зарарсыздандырылады.
Бөлімшелерде тәртіп пен тазалық сақталынады. Тазалау күніне 2 рет 2% ыстық сабынды-содалы ерітіндіні немесе 2% ыстық cинтетикалық жуу ерітіндісінің ылғалды тәсілін пайдалана отырып жүргізеді.
Дәретханалар, душ бөлмелері дезинфекция жабдықтарын пайдалана отырып жуылады. Дезинфекция ерітінділерін пайдалана отырып, аптасына 1 рет жалпы тазалау жүргізіледі. Бөлімшенің тазалау мүліктеріне (шелек, шүберек) белгі қойылады және дәретхана, палата, ванна, дәліз, емдеу кабинеттерінде және т.б. бөлмелер үшін жеке пайдаланылады.
Белгі соғылған тазалау мүліктері катаң белгіленген орындарда сақталады және белгілі бір мақсатта ғана қолданылады. Осы мүліктерді басқа бөлмелерді және басқа да мақсатты істерге пайдалануға рұқсат етілмейді. Пайдаланғаннан кейін мүліктері мен шүберекті жинап зарарсыздандырылады және тиісті жерде сақтайды.
Бөлімшедегі қызметкерлерді медициналық бақылау мен тексеру
Науқастардың арасында ауруханаішілік инфекциялық ауру пайда болған жағдайда барлық қызметкерлерге кезектен тыс медициналық тексеру жүргізіледі.
Аурухана бөлімшелерінде наукастардың инфекциялық ауруларына орай іс-шаралар жүргізіледі. Науқастардың қызуы көтерілген кезінде (37,5° С және жоғары) 5 күн бойы тифопаратифоз, риккетсиоз және басқа да инфекцияларға орай бактериологиялық зерттеу жүргізу үшін қан алады.
Науқастан жұқпалы ауру белгісі байқалғаннан жұқпалы аурулар ауруханасына (бөліміне) ауыстырғанға дейін оны оңаша палатаға оқшаулау керек.
Инфекциялық аурумен қатысты науқастарды оңаша палатаға ауыстырады және белгілі мерзімге дейін оларға бақылау жасалынады, науқасты шығарар кезде жұқпалы аурумен қатысты болғаны туралы мекен-жайына орай санитарлы эпидемиялогиялық станцияға хабарлайды. Босатылған палатаға соңғы зарарсыздандыру жүргізіледі.
Емдеу бөлімшелерінің асхана, буфеттеріндегі санитарлық-эпидемиологиялық тәртіп
1. Аурухананың тамақ бөлімшелерінде қолданыстағы санитарлық ережесінде қаралған тағамның құрамы, дайындауы және сақтау талабы қатаң бақылануы керек.
2. Тамақ бөлімшелерінің көрінетін жерінде Санитарлық ереже ілулі тұру керек. Бұл ереже аурухана басшылығы мен аурухананың тамақ бөлімшесінде жұмыс жасайтын әр қызметкерге мәлімет ретінде жеткізіледі.
3. Тамақ блоктарының, буфет және тарату жұмыскерлерінің медициналық бақылау мен тексеруі медициналық байқаудың қолданыстағы міндетті нұсқауына сай жүргізіледі.
4. Тамақ блоктарының қызметшілері санитарлық минимум сынағынан өткеннен кейін ғана жұмысқа жіберіледі.
5. Тамақ блоктары бөлмелерінде аурухана бөлімшелерінің асхана ыдыстарын жууға қатаң тиым салынады. Асхана ыдыстарын жуу бөлімшенің буфеттерінде өткізіледі.
6. Аурухана бөлімшелерінің буфет пен тамақ блоктарының жабдықтары аурухана жабдықтарының қолданыстағы табеліне сәйкес болу керек.
7. Тамақ тағамдары мен нанды орталықтандырылған түрде жеткізу мүмкіндігі болмағанда, оны тасу үшін арнайы (жабық) көлік бөлінеді, яғни кем дегенде жылына 1 рет санэпидемиялық орындарында құжаттау жүргізіледі. Бұл көлікпен жамылғы, жабдық, науқастарды, т.б тасуға тыйым салынады.
8. Жартылай дайын тамақтар тасу.
9. Аурухананың буфеттік бөлімшелеріне дайын тамақтарды көлікпен әкелу кезінде термос, қол арба, мармитті қол арба немесе тығыз жабылғы ыдыс қолданылады. Оларды жуу және сақтау тамақ блогы жанынан арнайы бөлінген бөлмеде жүзеге асырылады.
10. Аурухана жанындағы буфетті бөлмелер:
- буфетті ыстық сумен қамтамасыз ететін жүйені барлығына қарамастан
ыстық және суық су үздіксіз қызмет көрсету үшін электр қайнатқышпен
жабдықталу керек;
- қосылған қос секциялық жуатын ванна, ыдыстарды кептіру мен шаюға
арналған тор;
- тамақтарды жылытуға арналған электроплитка және мармитті қондырғы;
- асхана ыдыстары мен құралдарын сақтайтын және тағамдарды (нан, тұз,
қант) сақтайтын шкафтар;
- тамақтарды таратуға арналған гигиеналық жабуы бар үстел;
- бір науқасқа арналған ыдыстар жиынтығы: бір шұңғыл, ұсақ және тәтті тағам тәрелкелері, шанышқы, асханалық және шай қасық, кружка;
- ыдыстарды қайнататын және езетін бак;
- дезинфекциялык және жуатын құралдар;
- "Буфет үшін" белгісі бар жинайтын мүліктер (шелек, шүберек, щетка, т.б) қамтамасыздандырылу керек.
11. Дайын тамақты дайындап болғаннан кейін, оны бөлімшелерге жеткізіп таратуды қосқанда 2 сағат бөлінеді. Тамақ тарату кезінде және көлікпен әкелгенде ластанбауы керек.
12. Ерекше технологиялық талаптарға емдеу тағамдарын дайындауда диеталық тағам патогенді микроорганизмдерді дамытуға қолайлы болып есептеледі.
13. Науқастарға таратқаннан калған тамақты буфетке қалдыруға қатаң тиым салынады. Сонымен қатар тамақ қалдығын жаңа тағамдармен араластыруға болмайды.
14. Науқастарға тамақты кезекші мейірбике немесе буфетші таратады.
15. Тамақты "тамақты тарату үшін" деген халатпен тарату керек.
16. Палаталарды немесе басқа да бөлмелерді жинайтын техникалық қызметкер тамақ таратуға жіберілмейді.
Бөлмедегі ауыр науқастардан басқа науқастар арнайы бөлінген асхана бөлмелерінде тамақтанады. Науқастардың жеке тағам өнімдері (үйден келген тағам) шкафта (құрғақ тағам) тумбада және арнайы мұздатқыш шкафта (тез бұзылатын тағам) сақталады.
17. Науқастарға берілген тағам өлшемі мен ассортименті дәрігердің рұқсатымен қабылданады.
18. Әркез тамақты таратқаннан кейін буфет пен асханалар дезинфекциялық ерітінді пайдалана отырып, мұқият тазаланады.
19. Ыдыстардың майсыз болуы қарастырылады. Ыдыстардын, кірлеуін қарастыра отырып, мына ретпен жуылады: шайқасық пен кружка, тәрелкелер, содан соң асханалық құралдар. Буфет бөлмелерінің көрінетін жерінде ыдыстарды зарарсыздырудың және жуудың нұсқауы ілулі тұру қажет. Асхана ыдыстарын жуу;
- қалдықтарға арналған ыдысқа тамақ калдықтарын щетка немесе күрекшемен салады;
- 45 минут деохлор 0,015 % ерітіндісімен зарарсыздандырылады;
- жуу құралдары қосылған 40°С қыздырылған сумен жуу;
- 1 -секциялы ваннаға қарағанда 2 есе аз жуу құралдары қосылған 40°С
қыздырылған сумен жуу;
- ағып тұрған ыстық суда (40°С) ыдыстарды шаю;
- кептіру.
Асхана жабдықтарын ыстық суға буландырады.
20. Ыдыс пен үстелдерді жууға арналған шүберектерді тазалап болғаннан кейін, 0,1 % деохлор ерітіндісіне 60 минутқа малып қояды, сосын кептіреді және арнайы белгіленген орында сақтайды.
21. Тазалағыш мүліктерді еден жуып болғаннан кейін, сол тазалауға қолданылатын шелекке 0,1 % деохлор ерітіндісін құйып қояды, одан әрі ағып тұрған суға шайып, кептіреді, мүліктің қажеттілігіне орай, қолданылуына бақылау жасалынып отырады.
22. Тамақ бөлмесі мен буфеттегі қызметшілер жеке бас гигиенасын ережеге сай сақтауға міндетті. Тамақ бөлімшесінің қызметкері дәретханаға барар алдында халатын шешу керек. Дәретханадан кейін қолын 2 минуттай О,1 % "Дезоксона- 1%" ерітіндісінде өңдейді.
23. Аурухана бөлімшелеріндегі тамақ бөлімдері мен буфеттегі жабдықтарға және тамақтың ұйымдастырылуына аурухананың бас дәрігері жауап береді.
24. Тамақты дайындау және тарату кезіндегі санитарлық талапты бақылауға бөлімшенің буфетшілері мен аспаздар жауап береді. Диеталық дәрігер тамақ бөлімшесінің қызметкерлерінің санитарлық талабына бақылау жасайды.
АСЕПТИКА ЖӘНЕ АНТИСЕПТИКА ТУРАЛЫ ҰҒЫМ
Ауада, қоршаған ортада, адамның терісі мен шырынды қабығында өмір сүретін өте көп әртүрлі микробтар болады. Бұл микробтар адам организміне өздігінен ене алмайды, тек адамның терісі мен шырынды қабығының қорғану қабілеті (барьерлі функциясы) бұзылған немесе әлсіреген кезде (терісі жырылып кетсе, жарақаттанып қалса, күйсе) және медициналық ем-дом жасау тәртібінен ауытқыған кезде (ине шаншу кезінде, вена тамырына ине шаншу сәтінде) организмге енуі мүмкін. Хирургиялық манипуляциялардың зардабынан мысалы: терідегі тілік, дәрі құйған жер, операция жасаған орын арқылы денеге еніп, бүкіл организмге тарауы ықтимал. Микроорганизмдердің денеге енуінің зардабынан әртүрлі қабунылар пайда болады. Микроб тілікке түссе жарасы іріңдеп кетеді. микробтардың тері астындағы тіндерге түсуі кесірінен дүмпіп қабыну (флегмона) мен соқталанып қабыну (абсцесс) кездеседі. Егер микроб пен ірің қанға түссе, онда жалпы организмде хирургиялық инфекцияның етек алып өрбуіне жағдай туады. Мұны хирургиялық сепсис немесе септикопиемия дейді. Инфекцияның бүкіл денеге таралуына жалпы организмнің қорғану қабілетінең кенеттен төмендеуін, оның мұздауы, арықтауы, созылмалы кеселге ұшырауы кесірін тигізеді. Жараның іріңдеуін болдырмау үшін, оған түскен микроорганизмдердің денеге тарауына қарсы күресу.шін «Асептикаң және «Антисептиң деп аталатын шаралар жүзеге асыру қажет.
Асептика дегеніміз микробтардың жараға түсуінен сақтандыратын қарсы шаралар. Медицина қызметкерлерінің құрал-саймандары, таңатын және тігетін материалдарындағы микробтар мен олардың жұмыртқаларын (спораларын) зарарсыздандыру (стерилизациялау) арқылы асептикаға қол жеткізуге болады. Зарарсыздандыру үшін ежелден-ақ қайнатуды, күйдіруді, қыздыруды, құрғақ бумен булауды, ылғалды бумен жоғары қысымда ұстауды пайдаланып келгені белгілі. Осы заманғы зарарсыздандыру әдістеріне ультрафиолетті сәулелер (бактерицидті шамдар), гамма-сәулелері, ультрадыбыстар жатады.
Зарарсыздандыруды қажет ететіндер: таңатын жабдықтар, әртүрлі (төсеніштер, жаялықтар, халаттар), құрал-саймандар, шприцтер, сырқат күтіміне арналған жабдықтар, сол сияқты хирург пен мейірбикештің қолдары.
Жараларды таңуға қажетті шүберектер мен жабдықтарды авитоклавтың ішінде жоғары бу қысымымен зарарсыздандырады. Сондықтан бұл әдісті автоклавтау деп атайды.
Таңуға қажетті шүберектер мен жабдықтарды металдан жасалған қобдишалардың (бикстердің) ішінде сақтайды. Бикстердің кенерелерінде бу кіретін тесіктері болады, жабдықтар зарарсызданып біткен соң, жылжымалы ішкі кенересін жылжыту арқылы жауып қояды. Егер бикс кенерелерінде тесіктер ашық қалса, онда оның ішіндегі жабдықтары зарарсызданбаған болып есептеледі. Таңатын жабдықтарды қатты тоқымадан жасалған дорбалардың ішіне салып та зарарсыздандыруға болады. Автоклавтаудан өткен жабдықтарды зарарсызданғанын арнайы жасалатын сынаулар көмегімен бақылайды. Бике ішіне жабдықтармен қосып балқу нүктесі 120ӘС болтын күкірт ұнтағын антипирин, амидопирин немесе басқа бір заттарды қосып салады. Жоғары температурада (120-134ӘС) салынған заттар балқиды. Егер заттар балқымай қалса, онда бикстің ішіндегі жабдықтар зарарсыздану температурасына жетпеген. Кейде Микулич әдісін пайдалануға болады: фильтрлі қағазға қарындашпен “зарарсызданған” деп жазып, үстіне крахмал клейстер жағады да, йодтың суға ерітілген ерітіндісіне малып алады, сол кезде қағаз біркелкі көк түске боялып жазу көрінбей кетеді. Осы қағазды жабдықтармен бірге бикстерге салады. 110ӘС-дан жоғары температураның әсер етуімен крахмал декстринге айналады да, көк түске боялған қағаздың өңі қайтадан ағарады, сөйтіп “зарарсызданған” деген жазу қайта көрінеді.
Күмәнді болмас үшін зарарсызданған шүберек жабдықтар міндетті түрде құрғақ болуы керек.
ЕМХАНАДА САҚТАЛЫНАТЫН АСЕПТИКА ЖӘНЕ АНТИСЕПТИКА ЕРЕЖЕЛЕРІ
Аурухана ішілік инфекция деп ауруханада ем қабылдап жүрген немесе емханаға емдік көмекті қажет етіп келген науқастардың және емдік мекемеде жұмыс жасайтын қызметкерлердің денсаулығын зақымдайтын әр түрлі жұқпалы ауруларды атайды. Тыныс алу жолдарының және зәр шығару жүйесінің инфекциясы ең көп таралған инфекция.
Қазақстан Республикасының медициналық ұйымдарында аурухана ішілік жұқпалы ауруларға инфекциялық бақылауды жүргізу кезіндегі жұмыс жағдайы мен медициналық қамтамасыз етуге қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар ережесі мен нормалары 15 тамыз 2006 жылғы №349 бұйрықта көрсетілген.
Аурухана ішілік инфекцияның дамуы үшін қандай да бір эпидпроцестің үш бағыты болуы қажет: қоздырғыш, қоздырғыштың тарауы және адам ағзасының инфекцияны қабылдау қабілеті. Қоздырғыштар қатарына бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар, паразиттер жатады. Тарау жолдары:
- ауа-тамшысы, шаңды-ауа;
- қарым-қатынас арқылы;
- тағамдық;
- ортифициальды (жасанды).
Инфекцияға ауру салдарынан немесе операциядан кейінгі әлсіреген науқастар бейім. Аурухана ішілік инфекцияның алдын алу шараларының негізгі жолдарына – инфекция қоздырғыштарының көзін жою (науқастар мен медицина қызметкерлерін зерттеуден өткізу, антибиотиктерді дұрыс тағайындау, антисептикалық заттарды алмастыру), тарау жолдарын тоқтату (асептиканы қатаң сақтау, залалсыздану мен дезинфекцияға тиімді бақылау өткізу), адам ағзасының ауруға қарсы тұру қабілетін (иммунитет) жоғарлату үшін егу жұмыстарын жүргізу (тұмау, БЦЖ, дифтерия, сіреспе, гепатит т.б.) жатады.
Операциядан кейінгі іріңді асқынулардың алдын алу шаралары №8.01.011.2001, 06.03.2001 жылғы санитарлық ереже мен қағида арқылы жүргізіледі.
Асептика
Асептика деп жараға немесе науқас ағзасына микроорганизмдердің енуінің алдын алуға бағытталған кешенді іс-шаралар жиынтығын атайды.
Асептиканың мақсаты ағзаның әсіресе науқастың операциядан кейінгі жарасын инфекциядан сақтау.
Инфекция науқастың өзінің организмде (эндогенді) орналасуы мүмкін. Оның көзі – науқас терісі, асқазан – ішек жолдары, ауыз қуысы, түрлі аурулар кезінде болатын инфекция ошақтары (тіс жегісі, созылмалы инфекция). Инфекция ошағынан микроорганизмдер жараға гематогенді, лимфогенді, қарым-қатынас арқылы беріледі. Эндогенді инфекцияның алдын алу үшін емдік – профилактикалық мекемеге ем қабылдауға келген науқастар толық зерттеуден өткізіледі. Бұл зерттеуге жалпы қан және зәр анализдері, RW-ға және 50 формаға (адамның иммунотапшылығын тудыратын вирустың антиденесін анықтау үшін) биохимиялық қан анализдері, нәжісті глистке қарау, ауыз қуысына санация жасау жатады. Аурухана ішілік инфекцияның алдын-алу мақсатында жедел респираторлы аурулармен ауыратын науқастарға немесе жедел жұқпалы аурулармен ауырып болғаннан кейінгі балаларға екі апта мерзім ішінде жоспарлы операция өткізуге болмайды. Жедел операциялар кезінде, уақыттың аздығынан баланы толық зерттеуден өткізу мүмкін болмаса, операциядан кейінгі кезеңде емдеу үшін қосымша антибиотиктер, антисептиктер тағайындалады.
Экзогенді инфекция жараға сыртқы ортадан ауа-тамшы жолымен (шаңның бөліктері бар ауа мұрынға, жұтқыншаққа, жоғарғы тыныс алу жолдарына түседі), қарым-қатынас арқылы (залалсызданбаған құрал-саймандардан, таңуға арналған маталардан, медицина қызметкерлерінің қолдарынан), имплантациялық жолмен (тігуге арналған және пластикалық материалдардан, протездерден) енеді.
Ауа – тамшылық жолмен енетін инфекцияның алдын- алу үшін көптеген шаралар жиынтығы өткізіледі. Оның ең негізгісіне хирургиялық бөлімшелерде асептика және антисептика ережелерін қатаң сақтау принципі жатады. Қабылдау бөлімінде науқастар санитарлы-гигиеналық өңдеуден өткізіледі:
- гигиеналық ванна немесе душ;
- науқасқа таза киім кигізу;
- науқасты қарау.
Хирургия бөлімшесінде антисептикалық заттармен таңертең және кешке күнделікті ылғалды тазалау жүргізіліп, соңынан кварцтау өткізіледі. Қабырғаларды ылғалды маталармен 3 күнде 1 рет жуып, сүртеді. Айына бір рет қабырғалардың жоғарғы бөлігін және төбенің жарық шамдарын, терезе мен есіктің жақтауларын шаңнан тазартады. Сырқаттарға келуші адамдардың хирургиялық бөлімшеге кіруі үшін олардың сыртқы түрі, киімі және жағдайы сай болуы қажет. Медицина қызметкерінің ауыстыратын аяқ киімі, халаты (арнайы киім), бас киімі, маскасы мен қолғабы болуы керек. Арнайы киіммен бөлімшеден тыс жерге шығуға тиым салынады. Инфекцияның алдын-алу мақсатында бөлімшені міндетті түрде таза және іріңді – септикалық палаталарға бөледі.
Операциялық блокта асептика ережелері қатаң сақталынуы керек. Ауаның ластануын болдырмау үшін аймақтық принцип қолданылады: абсолютті залалсызданған аймақ (операциялық және залалсыздау бөлмесі), салыстырмалы залалсызданған аймақ (наркоз, операцияға дейінгі, жуатын бөлме), шектелген режимдегі аймақ (қанды сақтайтын, аппарат тұратын бөлмелер, жедел анализдерді жасайтын зертхана, медбикелер мен дәрігерлер бөлмесі, киім – кешек бөлмесі, дәліз) жалпы аурухана ішілік режим аймағы (бос медбикенің және бөлім меңгерушісінің бөлмесі, кір жаялықтарға арналған бөлме).
Операция және таңу бөлмелерінде тазалаудың бірнеше түрлері өткізіледі:
- алдын-ала тазалау (жұмысты бастамас бұрын дезинфекциялайтын ерітінділермен барлық горизонтальды беткейлерді сүрту, залалсызданған үстелді дайындау);
- ағымды тазалау (күні бойы өткізілетін). Пайдаланған таңу материалдарынан, құрал-саймандардан, жаялықтардан (операция бөлмесін) босату, үстелдерді, еденді дезинфекциялайтын ерітінділермен сүртіп, келесі болатын операцияға құрал-саймандар мен залалсызданған үстелді дайындау;
- соңғы тазалау (барлық операциялардан кейін, жұмыс күні аяқталғаннан соң едендер мен горизонтальді беткейлерді жуу, бактерицидті шамды қосу);
- түпкілікті тазалау аптасына 1 рет өткізіледі (барлық беткейлер тазалану керек: еден, қабырғалар, төбе, шамдар, аппараттар).
Ауада болатын инфекциялармен күресу үшін бактерицидті шамдар қолданылады. Бір бактерицидті шам 2 сағат ішінде 30 м2 ауаны залалсыздандырады. Олар операция бөлмесінде, таңу, процедура бөлмелерінде (егу бөлмесі), операциядан кейінгі және реанимация бөлмелерінде, іріңді ауруларға арналған палаталарда міндетті түрде болуы керек. Шамды қосқаннан кейін науқастар мен медицина қызметкерлері ол бөлмеден шығуы керек, ал қатаң төсектік режимдегі науқастар жаялықпен жабылуы тиіс. Сондай-ақ бөлмені желдету және вентиляция өткізу арқылы ауаның микроорганизмдермен ластануын азайтуға болады. Бактериальді фильтрі бар кондиционерлерді қолдану өте тиімді.
Хирургия бөлімшелерінде жұмыс жасайтын медицина қызметкерлерінің жеке бас гигиенасының сақталыну ережелері бақыланады, тұмау мен іріңді аурулардың бар-жоғы тексеріліп, 3 айда 1 рет жұтқыншақтан стафилококк тасымалдаушылығына зерттеу жүргізіледі.
Микроорганизмдердің ауа-тамшылық жолмен таралуының алдын-алу үшін маскаларды қолдану керек. Маскалар мұрын мен ауызды толығымен жауып тұрады және оларды ылғалданған кезде ауыстыру қажет. Маскаларды операция, таңу бөлмелерінде, егу бөлмесінде, операциядан кейінгі палатада, әр түрлі манипуляциялар өткізген кезде міндетті түрде киеді.
Қарым-қатынас арқылы жұғатын инфекцияның алдын алу үшін хирургиялық құрал-саймандарды, таңғыш материалдарды, хирургиялық жаялықтарды, хирург пен медбикенің қолын, операция аймағын залалсыздандырудан өткізеді. Қазіргі заманда медицина тәжірибесінде залалсыздандырудың физикалық және химиялық әдістері кең қолданылады.
Физикалық әдістерге жоғары қысымды бумен залалсыздандыру (автоклавтау), ыстық ауамен залалсыздандыру (ыстық бу шкафы) және залалсыздандырудың сәулелік түрі жатады.
Химиялық әдістерге жататыны газбен және химиялық ерітінділердің көмегімен залалсыздандыру.
Хирургиялық құрал-саймандар, таңғыш материалдар, операциялық жаялықтар мен киімдер, резеңкелі медициналық заттар жоғары қысымды бумен залалсызданған қорапта (бикс) залалсыздандырылады (автоклавтау). Залалсыздандыруды өткізер алдында бикстің бүйірлік тесіктері ашылуы қажет, ал қақпағы тығыздалып жабылады. Залалсыздандыруға қорабтарды (бикстерді) салудың 3 түрі бар:
- толық салу (универсальная укладка), - бұл кезде бикске таңу немесе кіші операция бөлмесінде күні бойы қолданатын заттардың бәрі салынады;
- түріне қарап салу (видовая укладка) – бұл кезде бикске материалдың немесе жаялықтың бір түрін ғана салады. Үлкен операция бөлмелерінде қолданылады;
- мақсатына қарап салу (целенаправленная) кезінде бикске белгілі бір операцияға қажетті заттардың барлығын салынады.
Залалсызданғандықты бақылау үшін бикске 3 дана залалсыздану индикаторын немесе шыныдағы фуксинмен бірге бензат қышқылы салынады. Бикстер салынғаннан соң автоклав тығыз қақпақпен жабылады. Жоғары қысымды бумен залалсыздауды өткізу күрделі шара болып есептеледі, себебі бұл кезде аппараттың жарылып кету қаупі бар. Сондықтан залалсыздандыру өткізу бөлмесінде арнайы оқыған қызметкердің жұмыс атқаруы қажет.
Залалсыздандыруды өткізудің үш тәртібі тәжірибеде қолданылады:
- 1 атм қысым кезінде, температурасы 120° - 1 сағат;
- 1,5 атм қысым кезінде, температурасы 127º - қа дейін –
45 минут;
- 2 атм қысымда, температурасы 134° дейін – 30 минут.
Залалсыздандыруды аяқтағаннан кейін, бикстер есігі аздап ашылған ыстық автоклавта бірнеше уақыт тұрады. Бикстерді автоклавтан алған кезде, бикстің бүйіріндегі тесіктер жабылады, бикске байланған клеенкаға залалсыздандыруды өткізген күн жазылады. Жабық фильтрсіз бикс залалсызданғандығын 72 сағат бойы (3 тәулік), ал фильтрлі бикс – 20 тәулікке дейін сақтайды. Ашық бикс залалсызданғандығын 6 сағатқа дейін сақтайды.
Ыстық ауамен залалсыздауды арнайы құрғақ ыстық шкафтардың көмегімен өткізеді. Ол арқылы металдан жасалған инструменттер, көп рет қолданылатын шприцтер, шыны ыдыстар залалсызданады. Барлық құрал-саймандар шкафтың металды торларына қойылады. Залалсыздандыру есігі жабылған шкафта 180° температурада 1 сағат бойы жүргізіледі. Бақылау үшін шкаф ішіндегі торға флакондағы сахарозаны, тиамочевинаны немесе өндірісте қолданылатын жабық индикатор қояды. Құрғақ ыстық шкафтарды бөлімшелердің залалсыздандыруды өткізу бөлмелерінде орналастырады.
Микробтарды сәулемен залалсыздандыру үшін иондайтын сәулелендіру (α – сәулелері), ультракүлгін сәулелер мен ультрадыбыстар қолданылады. Иондайтын сәулелендірумен жұмыс жасағанда ерекше қатаң қауіпсіздік шаралары сақталыну керек. Сондықтан ол зауыттық залалсыздандыру әдісі болып есептелінеді. Залалсызданған медициналық материалдар, құрал-саймандар, қолғаптар, шприцтер арнайы қораптарда шығарылып, 5 жылға дейін жарамды болып есептелінеді.
Газбен залалсыздандыру арнайы камераларда іске асырылады. Залалсыздандыруды формалиннің буымен (камера түбіне формальдегит таблеткасын салады) немесе этил тотығының көмегімен өткізеді. Мұндай залалсыздандырудан құрылғылардың оптикалық бөлімдері, тігіс материалдары, пластмасса, резеңкелі медициналық құрал-саймандар өтеді. Газды қоспаларға және камерадағы температураға байланысты залалсыздандыру 6 сағаттан 48 сағатқа дейін өткізіледі. Бұл әдісті аурухана жағдайында жүргізеді.
Химиялық антисептикалық ерітінділермен залалсыздандыруды өткізу – залалсыздандырудың суық әдісі болып есептелінеді. Залалсыздандырудан резеңкелі медициналық заттар, аппараттардың эндоскопиялық бөліктері, металды құрал-саймандар өткізіледі. Бұл үшін 6% сутегінің асқын тотығының ерітіндісінде 3 сағат бойы 50º температурада немесе 6 сағат бойы 18-20° температурада, 1% дезокон ерітіндісінде 45 минут бойы 18º температурада, 8% первамур немесе 2% хлоргексидин ерітіндісінде 20º температурада 5 минут батырып қояды және 70º этил спирті қолданылады. Залалсыздандыруды өткізу үшін қақпағы тығыз жабылатын шыны, пластмасты немесе эмальды ыдыс қажет. Барлық ерітінділер бір рет қана қолданылады. Залалсыздандырудан кейін барлық заттар залалсызданған изотониялық ерітіндімен екі рет шайылып корнцанг көмегімен залалсызданған үстелге қойылып сақталынады. Бұл әдістің бақылауы бактериологиялық жолмен өткізіледі.
Антисептика
Антисептика деп жара мен ағзаға түскен микроорганизмдерді жоюға бағытталған іс-шараларды атайды. Антисептика механикалық, физикалық, химиялых және биологиялық болып бөлінеді.
Механикалық антисептикаға жататындары:
- жараны, жараның бетін, теріні іріңді эксудаттан, ұйыған қандардан тазалау. Жұмсақ тіндердің жарақаттануы кезінде, таңу қойғанда жараны тазалау міндетті түрде өткізіледі;
- жараның алғашқы хирургиялық өңдеуі (ЖАХӨ) – жара беттері мен тері тазаланады, жараға өңдеу (ревизия) өткізіледі, жараның жиектері, қабырғалары және түбі кесіліп, гематомалар, бөгде денелер және жарақаттанған тіндердің қабыну ошақтары алынып тасталынады, жараға тігіс немесе дренаж қойылады;
- оперативті шаралар – іріңдіктерді, оның қалталарын тіліп ашу, іріңдіктерге пункция жасау.
Физикалық антисептикаға жататындары:
- жараларға дренаждар қою;
- жарадан сұйықтықтардың ағуын жақсарту үшін гипертониялық ерітінділерді (натрий хлоридінің 10% ерітіндісі және магний сульфатының 25% ерітіндісі) қолдану;
- дене қуыстарына түтікті дренаждар қою;
- жараға сорбиттерді пайдалану (полифелан, СМУС -1). Олар өзіне токсиндер мен микроорганизмдерді сіңіреді;
- ультрадыбысты қолдану, ол жара қабырғаларындағы микроциркуляцияны жақсартады, некротикалық тіндердің бөлінуін тездетеді;
- қуаты аз лазерлі сәулелерді қолдану бактерицидті әсер етіп жара қабырғасындағы қабынуды жояды, іріңдіктен тазартады және науқастың ағзасындағы қорғаныс күштерін күшейтеді.
Химиялық антисептика деп химиялық дәрілік заттың көмегімен ошақтағы немесе науқас ағзасындағы микроорганизмдерді жоюды айтады. Химиялық заттардың көмегімен құрал - саймандар дезинфекцияланады, едендер тазаланып өңделеді. Теріні, қолды өңдеу үшін және жаралар мен кілегей қабаттарды жууға антисептикалық заттар қолданылады. Адам ағзасында, патологиялық ошақтарда бар бактериялардың өсуін тоқтату үшін химиотерапевтік заттар қолданылады.
Химиялық антисептиктердің негізгі топтары:
1. Альдегидтер:
- формалин – күшті дезинфекциялайтын әсері бар формальдегидтің 37% ерітіндісі. Гисталогиялық зерттеулерде препараттарды бекіту үшін қолданады. Құрғақ түрі газбен залалсыздандыру үшін қажет (оптикасы бар құрал-жабдықтарды залалсыздандырады).
2. Өсімдік тектес антисептиктер:
- хлоофиллипт, эктерицид, календула – беткей жараларды, кілегей қабықтарды сырттан жуу үшін қолданылатын антисептикалық заттар. Қабынуға қарсы әсері бар.
3. Дегттер, смола:
- қайыңды деготь – сыртқа қолданылатын антисептикалық зат. Вишневский мазінің құрамына кіреді;
- ихтиол, нафталин – қабынуға қарсы әсерге ие, мазь түрінде қолданылады.
4. Детергенттер:
- хлоргексидин биглюконат – сыртқа қолдануға арналған антисептикалық зат. 0,5% спирт ерітіндісі операция алдында қолды және операция аймағын өңдеу үшін пайдаланады. 0,1 -0,2% сулы ерітіндісі жараларды жуу үшін қажет;
- церигель – сыртқа қолдануға арналған антисептикалық зат. Қолды өңдеу үшін пайдаланады;
- дегмин – қолды және операция аймағын өңдеу үшін қолданылатын антисептикалық зат.
5. Бояушы антисептиктер:
- бриллиант жасылы – сыртқа қолданатын арнайы антисептикалық зат. 1-2% спирт немесе сулы ерітіндісі жараны, кілегей қабықтарды өңдеу үшін қолданады;
- метиллен көгі – сыртқа қолдануға арналған антисептикалық зат. 1-2 % ерітіндісі жараларды, кілегей қабықтарды өңдеу үшін пайдаланады. 0,02% сулы ерітіндісі жараларды жуу үшін қажет.
6. Қышқылдар:
- бор қышқылы – сыртқа қолдануға арналған антисептикалық зат. 2-4% ерітіндісі іріңді жараларды жууға және емдеуге керек;
- салицил қышқылы – түйіршік түрінде қолданылатын антисептикалық зат. Ұнтақтардың, мазьдердің құрамына кіреді.
7. Сілтілер:
- мүсәтір спирті – сыртқа қолданатын антисептик.
8. Тотығушы антисептиктер:
- сутегінің асқын тотығы – сыртқа қолдануға арналған антисептик. 3% ерітіндісі іріңді және ластанған жараларды жууға және беткейлі қан кетуді тоқтату үшін пайдаланылады. Первамурдың құрамына кіреді. 6% ерітіндісі дезинфекциялайтын дәрі болып есептеледі;
- калий перманганаты – сыртқа қолдануға арналған антисептик. 2-5% ерітіндісі күйіктер мен ойықтарды емдеу үшін қолданады. 0,02-0,1% ерітіндісі жаралар мен кілегей қабықтарды жуу үшін пайдаланады.
9. Спирттер:
- этил спирті – жараны, қолды және операция аймағын өңдеу үшін қолданылады. 70% спирт терінің арасына сіңіп микробтарды өлтіреді, ал 96% спирт ерітіндісі тері бетін күлдіретіп, уақытша микробтардың терінің арасынан, оның бетіне шығуына кедергі жасайды.
10. Галоид топтары:
- йод – 1-5-10% спирт тұнбасы. Сыртқа қолданатын антисептик. Жараларды өңдеу үшін пайдаланады;
- йодипол - 1% ерітінді сыртқа қолдануға арналған антисептик. Жараларды өңдеуге, жараларды жууға, бадамша безін шаю үшін кең қолданады;
- йодинат, йодопирон – сыртқа қолдануға арналған антисептиктер. 1% ерітіндісі жараларды және операция аймағын өңдеу үшін қажет;
- люголь ерітіндісі – кетгутті залалсыздауға, кілегей қабықтың қабынуларын емдеу үшін, сыртқа қолданатын антисептик болып саналады;
- хлорамин Б – дезинфекциялайтын дәрілік зат 1-3% ерітіндісін күтім жасайтын заттарды, бөлмелерді дезинфекция өткізу үшін қолданады.
11. Ауыр металл тұздары:
- күміс нитраты – сыртқа қолдануға арналған антисептик. 0,1-2% ерітіндісін конъюктиваны, кілегей қабықтарды жуу үшін пайдаланады. 5-20% ерітіндісі күйдіретін қасиетке ие;
- проторгол, колларгол – сыртқа қолдануға арналған антисептиктер. Кілегей қабықтарға жағу үшін, қуықты жууға кең қолданылады;
- цинк оксиді – сыртқа қолданатын антисептик. Көптеген ұнтақтар мен пасталардың құрамына кіреді, қабынуға қарсы әсерге ие.
12. Нитрофуран туындылары:
- фурациллин – сыртқа қолдануға арналған антисептик. 1:5000 ерітіндісін жараларды, қуыстарды жуу үшін пайдаланады;
- фуродонин, фурозолидон – ішке қолдануға арналған антисептик. Ішек және зәр шығару жолдарының инфекциясын емдеу үшін қолданылады.
13. Хиноксалин туындылары:
- диоксидин – 0,1-1% сулы ерітіндісі іріңді жараларды, кілегей қабықтарды, қуыстарды жуу үшін қолданылатын антисептик. Сепсис кезінде көк тамырға тамшылатып енгізеді.
14. Сульфаниламидтер:
- стрептоцид – қысқа мерзімді әсері бар;
- сульфазин – орта мерзімді әсері бар;
- сульфадемитоксин – ұзақ әсерлі;
- сульфален - өте ұзақ әсерлі;
- бисептол (бактрим) – қосарланған әсері бар, антисептик. Бұл химиотерапевтік заттар бактериостатикалық әсерге ие. Ағзадағы әр түрлі инфекция ошақтарын жою үшін қолданады.
Биологиялық антисептика
Биологиялық антисептикаға жататындары:
1) Микроорганизмдерге тікелей әсер ететін дәрілік заттар:
- антибиотиктер – микроорганизмдердің өсуі мен дамуын тежейді. Хирургиялық инфекцияны емдеуге және алдын-алу мақсатында қолданылады. Антибиотиктерді пайдалану тек дәрігердің тағайындауы бойынша өткізіледі. Қан плазмасында препараттың тұрақты бактерицидті концентрациясын сақтап тұру үшін жеткілікті дозада беріледі және микрофлораның сезімталдығы мен науқастың аллергологиялық анамнезі ескеріледі;
- протеолитикалық ферменттер – трипсин, химиотрипсин, химопсин (жануар тектен шыққан препараттар). Оларды ірі қара малдың ұйқы безінен алады. Террилитин – иістенген саңырау құлақтың өмірлік өнімі. Ол микроорганизмдерді жоймайды, тек некротикалық тінді фибринді ыдыратып, іріңді экссудатты ерітіп, қабынуға қарсы әсер етеді. Іріңді жаралар мен ойықтарды емдеуге қолданылады;
- арнайы пассивті иммунизация жасайтын препараттар – сіреспеге қарсы сары су, сіреспенің алдын-алу және емдеу үшін қолданатын α – глобулин.
Газды гангренаның алдын-алу және емдеу үшін қолданылатын гангренаға қарсы сары су іріңді жаралар мен қуыстарды жуу және емдеу мақсатында қолданылатын антистафилококты және антистрептококты бактериофрагтар, антистафилококты гипериммунды плазма, стафилококты анатоксинмен иммунизацияланған донорлардың тартылған плазмасы. Стафилококпен шақырылған әр түрлі хирургиялық инфекциялар кезінде қолданылады.
2) Микроорганизмдерге жанама әсер ететін дәрілік заттар мен әдістері.
- бейспецификалық резистенттілікті қуаттандыратын әдістер. Иммунды жүйенің қызметін кварцтау мен витаминдермен емдеу жақсартады. Қанды ультракүлгін және лазерлі сәулелендіру нәтижесінде фагоцитоздың белсенділігі артады. Оттегінің тасымалдануы мен қанның реологиялық қасиеттері оң өзгереді. Қан және оның препараттарын құю (плазма, лимфоцитарлы масса) иммунды жүйені реттеуге көмектеседі;
- бейспецификалық иммунитетті қуаттандыратын заттар. Оларға айыршық безінің препараттары: тимолин, Т-активин жатады. Бұлар Т және В лимфациттердің ара-қатынасын реттеп, фагоцитозды қуаттандырады. Продигнозон мен левамизон лимфациттердің қызметін күшейтеді. Интерферондар мен интерлейкиндер иммунды жүйеге күшті әсер етеді;
- спецификалық (арнайы) иммунитетті қуаттандыратын препараттар. Стафилококқа және сіреспеге қарсы анатоксин. Оларды науқастарға белсенді арнайы иммунитетті қуаттандыру үшін қолданады.
Антисептика дегеніміз инфекцияның жұғуына және жұққан инфекцияның одан әрі өршіп-өрбуіне қарсы қолданылатын кешенді шаралар.
Микроорганизмдердің жараға түспеуі үшін және олардың көзін жою үшін төмендегідей кешенді шаралар қолданылады. Механикалық шараларға жататындар: теріні сабынды сумен жуу, спиртпен сүрту, жараны сутегінің асқын тотығы ерітіндісімен жуу, езіліп кеткен өлі еттерді жарадан алып тастау, жараны алғаш өңдеген кезде жараға түскен бөтен денелерді алып тастау. Физикалық антисептикалық шараларға жататындар: жараны кварц сәулелерімен сәулендіру, іріңнің үнемі ағып тұруын қамтамасыз ету үшін әртурлі ағызғыштар мен тампондарды пайдалану. Химиялық антисептикалық шараларға жататындар: химиялық антисептикалық заттарды пайдалану. Биологиялық антисептикалық шараларға жататындар: бактерияларды жоятын бактерицидты және бактериялардың көбеюін тоқтатын бактериостатикалық заттарды пайдалану.
Химмиялық антисептикалық заттардын саны көп, оларды тек қажеттілігіне қарай ғана пайдаланған жөн. Ең көп тараған химиялық антисептикалық заттарға төмендегілер жатады:
Сутегі асқын тотығы – түссіз сұйық, әлсіз дезинфекциялайтын, иісті өте жақсы кетіретін (дезодарациялайтын қасиеті) қасиеттері бар. Сутегі асқын тотығын 3% ерітінді түрінде пайдаланады. Қан мен іріңге тиген кезде екеуара әрекетке түседі де өте көп мөлшерде оттегін бөліп шығарады, соның нәтижесінде көп мөлшерде көбік пайда болады, ол жараны іріңнен, ұсақ - түйек механикалық лас заттардан, ерітінділер қалдықтарынан тазалайды. Сутегі асқын тотығы ерітіндісін таңу кезінде, жараға жабысып қатып қалған таңған маталарды жібіту үшін кеңінен пайдаланылады.
Калий перманганат (марганцовка) - қышқыл – күлгін түсті кристалдар, суда тез ериді. Ерітіндінің әлсіз дезинфекциялайтын қасиеті бар. Іріңді жараны жуып тазалау үшін 0,1 – 05 % ерітіндіні пайдаланса, күйікте, жауыр жарада (язвада), тесілгенде олардың аузын қатыру үшін 5 % ерітіндіні пайдаланады.
Бор қышқылы – ақ түсті кристалды ұнтақ, суда жақсы ериді, 2% ерітінді күйінде шырын қабықтарын жараларды, қуыстарды жууға пайдаланылады, көкшіл ірің таяқшаларын өсірмейді.
Йодтың спирттегі 5% ерітіндісін операция жасалатын жерді, хирургтің қолын, жарақаттанған теріні сырып кеткен, жырып кеткен жерді сүртуге пайдаланады.
Дата добавления: 2015-08-13; просмотров: 2175 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Дезинфекция | | | Фенолфталеин сынамасы |