Гибридті орбиталдердің сызықты, жазық үшбұрышты типтерін сипаттаңыз

Алғашқы квантмеханикалық тұрғыдан зерделейтін валенттік байланыс теориясы бойынша кешентүзуші орталық атом мен лиганд өзара донорлы-акцепторлы жолмен байланысады. Көбіне кешентүзуші байланыс түзуге өзінің бос орбитальдарын пайдаланады, ал лиганд болса жұмсалмаған электрон жұбын, яғни қос электронды дайын орбиталын қолданады. Бұл жағдайда кешентүзуші атом не ион – акцептор, ал лигандтар – донор функциясын атқарады.

Сутек катионы мен аммиак молекулаларының арасындағы түзілетін гибридті байланысты ұяшықтар арқылы бейнелесе:

NH3+H^+®NH
химиялық байланыстың гибридті орбитальдары	­¯ ­¯ ­¯ ­¯ 2s 2p

Енді d-орбитальдары қатынасатын гибридті байланыс түзетін Со³⁺ионы мен аммиактың кешенді қосылыс түзуін қарастырайық:

Со³⁺ +6NH₃®[Co(NH₃)₆]³⁺

Кобальт катионының валенттік электрондарының конфигура-циясы мен квант ұяшықтарда орналасуы мынадай:

Со^3+ 3d^64s^24p^0	­ ­¯ ­ ­ ­
	3d 4s 4p

Кобальт ионының 4 бос орбиталі 6 лиганд молекуласымен байланысу үшін гибридтенуге мәжбүр, яғни 3d орбитальдағы жалқы электрондар өзара жұптасып, тағы 2 донорлы-акцепторлы байланыс түзуге мүмкіндік туғызады:

(Со^3+)^* 3d^64s^04p^0	­¯ ­¯ ­¯
	3d 4s 4p

(* - белгісі ионның қозған күйде екенін білдіреді)

Кобальт ионының d²sp³ бос гибридті орбитальдарымен 6 аммиак молекуласының құрамындағы азот атомдарының екі электронды орбитальдары жұптасқанда кешенді катион түзіледі. Оның кеңістіктегі пішіні октаэдрге айналады.

Валенттік байланыс теориясының талаптарына сай түзілетін кешенді иондардың координациялық құрылысы мен кеңістіктегі пішінін орталық атом мен лигандтар өзара донорлы-акцепторлы байланысқанда пайдаланатын орбитальдардың типтеріне сәйкес айқындауға болады. Егер кешентүзуші кординациялық байланыс түзуге sp гибридті 2 орбиталін пайдаланса сызықтық, sp² гибридті 3 орбиталін қолданса жазық үшбұрышты, sp³ гибридті 4 орбиталі жұмсалса тетраэдрлік, ал dsp² гибридті 4 орбиталь болса шаршы, dsp³ гибридті 5 орбиталінен үшбұрышты бипирамида, d²sp³ гибридті 6 орбитальдан октаэдр пішінді кешендер түзіледі.

Дата добавления: 2015-07-14