Неркәсіп нысандарын экологиялық төлқұжаттау. Экологиялық аудит. Тұрақты дамыту тұжырымдамасы.

3. Қоршаған ортаны қорғау сапасын бақылау үшін қазіргі кезде екі негізгі терминді қолданады.

1. Мониторинг

2. Бақылау

Мониторинг деп қоршаған орта жағдайының антропогенді әсер ету арқылы өзгеруін бағалайтын бақылау күйесін айтады.

Мониторинг құрылысын келесідей блокторға бөлуге болады:

Бұл блоктар бір бірінен тікелей және кері байланыста. Жағдайды бағалау үшін ұйымдасқан бақылау жүйесінің мәліметтері бойынша қоршаған ортаның жағдайы жайы мәліметтер алуға болады. Екінші жағдайда, бақылау арқылы бақылау жүйесінің құрылысын анықтауға болады. (кері байланыс)

Мониторинг жүйесін қоршаған ортаның сапасын реттеуге қолданады, өйткені бақылау табиғи ортаның жағдайының басты, сондай – ақ бағалау жағдайының бағасы қоршаған ортаны қорғауға қолданылады.

Экологияның мониторинг жүйесі келесідей мәліметтерді жинауы, жүйелеуі және талдауы тиіс:

1 – қоршаған ортаның жағдайы туралы;

2 – қоршаған ортаның өзгеру себептері мен бақылау себептері (әсер ету факторлары мен көздері);

3 – қоршаған ортаға келетін зияндарды, өзгеру мүмкіндіктері жағдай;

4 – биосфераның бар қоры туралы;

Мониторинг жүйесінің өзі қоршаған ортаны басқара алмайды, алайда алынған мәліметтер мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.

Мониторингті бірнеше топқа бөледі:

1) Ластану масштабы бойынша;

2) Бақылау обьектілері бойынша;

3) Бақылау әдістері бойынша;

Ластану масштабы бойынша: Дүние жүзілік;

Аймақтық;

Импакталы.

Глобальды мониторинг биосферада болып жатқан бүкіл дүниежүзілік процестер мен өзгерістерді қарастырады, сондай өзгеру мүмкін жағдайларды қарастырады.

Аймақтық мониторинг белгілі бір жеке аймақтардағы процестер мен өзгерістерді қарастырады, яғни табиғи немесе антропогенді әсер етуден табиғи биологиялық процестердің және өзгерістерді қарастырады.

Импакты мониторинг зиянды қауіп төндіретін көздерде орналасқан қауіпті аймақтар мен керлерді бақылайды

Басты мониторинг антропогенді әсер ету болмайтын табиғи таза керлердің күйін бақылайды (қорықтар)

Бақылау обьектілері бойынша:

1. Атмосферада,гидросферада, жердегі антропогенді өлшеу мониторингі;

2. Ластану көздері мониторингі.

Ауаның жағдайы, жер беті сулары, климаттық өзгерістер, жер бетінің қасиеттері, өсімдіктер мен жануарлар әлемінің жағдайы сапасы мен мөлшері моиторинг кезінде анықталады.

Бақылау әдістері бойынша:

1) Авиациялық;

2) Спутникті;

3) Геофизикалық.

4) Физикалық, химиялық және биологиялық көрсеткіштер бойынша мониторинг

Қазақстан Республикасы мониторинг басқармасының – бірегей мемлекеттік жүйесінде біріккен. Оған қоршаған ортаны қорғау саласы бойынша бірнеше мекемелер мен кіреді.

1) Гидрометеорлогия мен қоршаған орта мониторинг бойынша мекемелер;

2) Қоршаған ортаны қорғау министрлігі;

3) Денсаулық қорғау министрлігі.

Гидрометеорлогия атмосфералық, су бетінің, құрылықтың, теңіз суының, жердің, жер беті кеңістігі жағдайы мониторингін ұйымдастырады. Бұл мекеме атмосфера жағдайын Қазақстанның бірнеше қалалары бойынша анықтап отырады. Осы постарда өндірістік мекемелердің бақылау үшін аймақтық мониторинг жүргізіледі.

Оршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық қызметткеттік. 14000 сериялы ИСО стандарттары негізінде қоршаған ортаны қорғаудың экологиялық менеджменті жүйесінің ендірілу перспективалары

Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау бірлестігі дүниежүзілік экологиялық тәртіпке байланысты реттелініп отырылады. Оның негізіне дүниежүзілік бірлестік бойынша танылған принциптер мен нормалар кіреді. Осыған байланысты қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық қызметткеттік пайда болды. Олардың жұмысының мақсаты қоршаған ортаны қорғау мақсатында дүние жүзі халықтарын біріктіріп, экологиялық мәселелерді бірлесе отырып шешуге шақыру. Осы негізде 14000 сериялы ИСО стандарттары енгізілді. Бұл стандарттар негізінде қоршаған орта экологиялық менеджмент жүйесі пайда болды. Бұл әрбір мемлекеттің қоршаған ортаны қорғау үшін 14000 сериялы ИСО стандарттарына сай жұмыс істеуіне негіздейді.

Бақылау сұрақтары:

1. Мониторг дегеніміз не?

2. Үкіметтің мониторингті жүргізі саясаты қандай?

3. Мониторнгтің қандай түрлері бар?

4. Экологиялық сраптама дегеніміз не?

5. Экологиялық басқару негіздері қандай?

6. 14000 сериялы ИСО стандарттары дегенді қалай түсінесіз?

Қолданылатын әдебиеттер:

1.Иллорианов А.И. Экологические основы природопользования. Экология и жизнь, 2002.

2. 10. Охрана окружающей среды. Под. Ред. С.В. Белова – М.: Высшая школа,1991.

3. Тонкопий М.С. Экология и экономика природопользования: Учебник – Алматы: Экономика, 2003.

Дата добавления: 2015-10-24