Читайте также:
|
Сызықты бағдарлама - бұл қорлардың балама нұсқалардың жиынында ұтымды пайдаларды алу үшiн сайып келгенде шектелген ыңғайлауға қатысты мәселелердiң шешiмi үшiн қолданыла алатын қуатты математикалық қабылдау. Ол қалған мақсаттық функцияның жанында максимал немесе ең төменгi болатын шектi нәтижелердiң нақты комбинациясын iздеп табуға мүмкiндiк бередi.Мақсаттық функция мақсат сандық түрiнде көрcетiлген жоғары қамтып көрсетедi және максимал пайдасының алуы немесе әдетте формада ең төменгi шығындардың қамтамасыз етуiн қолданылады. Егер ұтымды шешiм талданатын тәуелдiлiктер шындығында бар болатындай сызықты есептесе және сызықты программалау сол жағдайда қолданыла алады.Ахуал сызықтылық туралы жорамалға сәйкес келу үшiн қаралатын диапазондағы шығарылатын және жүзеге асырылатын өнiмнiң санынан тәуелсiз бiрлiкке әрбiр өнiм түрi және қолдану қорлар бойынша бiрлiкке пайдаға үлес бiрдей болып табылғанын ұсыну керек. Сонымен бiрге шығарылған өнiм бiрлiктерi және үлестiрiлетiн қорлар шексiздiкке дейiн бөлуге болатын жорамалдан шығу керек.
30. Бірнеше варианттардан жобаны таңдап алу. Жорбаны іске асыру. Іске асырылған жобаны талдау.
Күрделі қаржыландыружобалары жөніндегі шешімдерді қабылдау күрделі қаржылық сметаны құру, бағалау және қайтарымдылық коэффициентін анықтау, рентабельділікті зерттеуге байланысты. Ол төмендегі бағыттарда жүргізіледі: 1.Компания қандай инвестициялық жобаларды таңдап алуы керек 2. Жалпы күрделі қаржы сомасын анықтау 3. Жобаның портфелін қаржыландыру мүмкіндіктері. Тәуекелді жобаларға инвестиция жүргізетін компаниялар жобалардың сәтсіз аяқталуы мүмкін екендігін түсінуі қажет. Сондықтан, тәуекелді жобаларды таңдау компанияның болашақта сақталып қалуына нұсқан келтіреді. Инвестициялыұ жобаларды шартты түрде 2 категорияға бөлуге болады: 1. Ұзақ мерзімді активтерді сатып алып және айнаылм капиталын құрып қосымша таза пайда атбу үшін 2. Ескірген активтерді алып тастап, оның орнына жаңасын алу және осы негізде операциялық шығындарды азайту. Бірнеше жобалардың ішінен бір жобаны таңдап алу үшін күрделі қаржыландыруды бағалау түріндегі мынадай этаптар іске асырылады: 1. Мақсатты анықтау 2. Инвестициялық мүмкіндіктерді табу 3. Сыртқы ортанын талаптарын анықтау 4. Алынатын қорытындыларды анықтау 5. Тиімділік,қайтарымдылық деңгейлерін есептеп шығару 6. Инвестициялық жобаны таңдап алу 7. Инвестициялық жобаны өндіріске енгізу 8. Қабылданған шешімдерід талдау, қорытынды жасау. Инвестициялық жобалардың ішінен максималды сыйақы әкелетін және компанияның ұзақ мерзімді жобалауына қосылуға мүмкіндік беретін жоба таңдалады. Инвестициялық жобаларды бағалаудың дисконттық емес тәсілдері: қайтарымдылық тәсілі немесе күрделі қаржының қайтарылу мерзімі. Егер жыл сайын алынатын таза ақша түсімі 1 деңгейде болған жағдайда күрделі қаржының қайтарылу мерзімі = бастапқы инвестицияың деңгейі/жыл сайынғы ақша түсімі. Егер ақша бірқалыпты түспеген жағдайда әр жылғы түскен таза ақшаның сомасы қосылып таза ақша қозғалысы анықталады. Және қайтарымдылық деңгейі инвестицияны жапқанша есепке алынады. Егер альтернативті бірнеше жоба болған жағдайда жобаның қайтарымдылық деңгейіне баса көңіл бөлінеді. Есептелген қайтарымдылық коэффициенті = жылдық орташа пайда/ инвестицияның бастапқы сомасы.
Инвестицияны бағалаудың дисконттық тәсілі: күрделі пайыздар – реинвестиция негізігде алынған пайыздар. мұндағы ақшаның болашақ құны мына формуламен анықталады: TV=Xo*(1+r)n. Осы негізде тұрақты сыйақыны төлеп тұрғанда несеме қосымша салым салынғанда ақшаның болашақ құны төмендегі формула негізінде анықталады: TVn=(Xo+X1/r)*(1+r)n-x1/r1 Мұндағы Х1 – қосымша қосылатын салым, Х1/r1- төленетін сыйақы.
Аннуитет – белгілі бір уақытта бірдей деңгейде төленіп тұратын төлем. Аннуитет мақсаты –мерзім біткеннен кейін алынған ақшаның сыйақымен қоса есептегендегі деңгейінің 0-ге тең болуы.
NPV-келтірілген таза құн. Бұл тәсіл төмендіг қадамдар негізінде іске асырылады: 1қ-жобаға байланысты релевантты ақша қозғалысын ағымдағы құндар анықталынады. 2қ-ағымдағы құндар сомасы есептелінеді. 3қ- ақынталған сома бастапқы инвестициямен салыстырылады. NPV=PV1+PV2+…+PVn-Io. Егер ағымдағы таза келтірілген құн оң мәнді болса, бұл жобаны қабылдаған дұрысм. Егер салыстырылған жобалардың таза келтірілген құндары әртүрлі болған жағдайда таза келтірілген құны жобағы жоба қолданылады.
Ішкі табыстылық қойылымы – бұл тәсіл дисконттық қойылымды анықтайды және таза ақша ағымының құнын бастапқы инвестициялауға тең немесе таза келтірілген жобаның құны 0-ге тең болған жағдайда болады.
Io=CF1/(1+IRR)1+CF2/(1+IRR)2+…+CFn/(1+IRR)n
Жалпы қаржы салымдары жобасы жөніндегі шешімді нақты нәтижелердің жоспардағы сандармен сәйкестігіне көз жеткізу үшін әрдайым қарастырып, талдаап отыру қажет.
31. Өндірістік және басқару есептерінің айырмашылықтары.
Басқарушылық есеп – ұйымның өз ішінде неғұлым негізделген басқарушылық шешімдер қабылдауға және ағымдағы операциялардың тиімділігі мен өнімділігін арттыруға мүмкіндік беретін ақпараттарды ұсыну. Ал қаржылық есеп ең алдымен ақпаратты сыртқы құрылымдарға, яғни ұйым қызметкерлері қатарына енбейтін тұлғаларға ұсынуға бағытталған.
Өндірістік және басқарушылық есептің басты айырмашылықтары:
* Құқықтық талаптар. Қаржылық есептіліктер ұйым басшылары ақпаратты өздері үшін қажетті не қажетсіз деп тануына тәуелсіз жыл сайын ұсынылуы тиіс. Басқарушылық есептілік толықтай факультатвті болып табылады. Яғни, мұндай ақпарат менеджмент үшін оның маңыздылығы оны дайындауға жұмсалатын шығындардан жоғары болған жағдайда ғана ұсынылады.
* Бизнестің жеке құраушылары немесе сегменттеріне бағытталуы. Қаржылық есептілік жалпы кәсіпкерлік қызметті сипаттайды, ал басқарушылық есептіліктер басты назарды ұйымның жекелеген құраушыларына, мысалы, шығындарға және шығарылатын өнім түрлерінің, көрсетілетін қызметтердің рентабельділігіне, тұтынушыларға және қызмет түрлеріне аударады. Сонымен қатар, басқарушылық есеп бойынша ақпараттар ұйым бөлімшелері, цехтер және бөлімдер сияқты бейорталықтандырылған нысанда қызметін жүзеге асыратын, ұйымның операциондық құрылымдарының экономикалық көрсеткіштерін өлшеуге мүмкіндік береді.
* Бухгалтерлік есептің жалпылама қабылданған қағидалары. Қаржылық есептілік құжаттары құқықтық талаптарға және ХҚЕС сияқты жалпылама қабылданған бухгалтерлік есеп қағидаларына сәйкес дайындалып, рәсімделуі тиіс. Басқарушылық есептіліктерге қандай да бір талаптар қойылмайды. Мұнда, ең алдымен, ұйым менеджерлерінің сұраныстарын қанағаттандыруға және менеджерлер үшін шешім қабылдауда, жоспарды орындауда және бақылау функцияларын жүзеге асыруда пайдалы ақпараттарды дайындауға басты назар аударылады.
* Уақыттық шектеулер. Қаржылық есептіліктер ұйымда болып кеткен операциялар туралы ақпаратты көрсетсе, басқарушылық есептіліктерге тек өткен жағдайлар туралы ақпараттар емес, сондай-ақ, болашақ мерзімге қатысты ақпараттар көрініс табады. Қабылданатын шешеімдер болашақ жағдайларды жүзеге асыруға бағытталған, сол себепті менеджерлерге күтілетін болашақтағы шығындар мен түсімдер туралы толық ақпарат қажет.
* Есептілік құжаттарын беру жиілігі. Бүге-шүгелі толық қаржылық есептіліктер жиынын бизнестің әрбір құрылымы жылына бір рет, ал салыстырмалы түрде толық емесі алты айда бір рет жарияланады. Басқарушылық сипаттағы ақпара оған деген қажеттілік туындай салысымен дереу ұсынылады. Сол себепті қызметтің түрлі түрлері мен бағыттары бойынша басқарушылық есептіліктер күнсайын, апта сайын және ай сайын ұсынылуы мүмкін.
32. Басқару есебінің функциялары
Басқару жүйесі мен ұсталымдар есебі жүйесі арнайы талаптарға жауап беретін ақпараттарды генерациялау. Ол міндетті:
l шығындарды сатылған өнім көлемі мен тауарлы- материалдық қорлар арасында ішкі және сыртқы есептілікті дұрыс көрсету мақсатында және құжаттандыру үшін бөлу;
l дұрыс басқару шешімдерін қабылдау үшін қажетті ақпаратты дайындау және ұсыну;
l жоспарлау, бақылау жүргізу және ұйымның жұмысын бағалау қаржылық жағдайын анықтау мақсатында қажетті ақпаратты дайындап ұсыну.
Қаржылық есептің ережесі бойынша табысты есептеуде оған кеткен шығындар мен кірістері сәйкестендірілуі керек. Оған сәйкес сатылмаған дайын тауарлар не/се жартылай дайын тауарлардың өзіндік құны қарастырылған осы кезеңде өткізуден түскен түсіммен салыстырылатын, сатылған тауарлардың өзіндік құнына қосылмауы қажет. Бұл өнімнің көп ассортименттін шығаратын ұйымда ТМҚ пен өнімнің әрбір түрі бойынша шығыстарын нақтылау үшін пайдалануды қажет етеді. ТМҚ құнын бағалау базасы талданатын кезеңдегі есепті кезеңнің табысын есептеуде шығындардан шегерілуі тиіс дайын қорлардың өзіндік құнының сомасы мен жұмыстағы өнімдер мен кез-келген қолданылмаған шығыс мтериалдарының құны анықтайды. Осы баға ТМҚ өзіндік құнын анықтау мен баланстық есептілікке енгізу үшін негіз болып табылады. Қаржылық есептіліктің талаптарын сәйкес шығындарды есепті кезеңдегі шығысталған шығындарды сатылған тауарлар мен ТМҚ құрамындағы өнімдерге бөлуді және әрбір өнімге не/се қызмет түрлеріне қатыстылығы қарастырылады.
Басқару есебінің және шығындар калькуляциясының екінші талабы-менеджерлерге нақтыланған шешімдерді қабылдауға мүмкіндік беретін сәйкесқаржылық ақпаратты ұсыну. Бұл стандартталған және стан-маған есептіліктерден тұрады.Стандартталған ақпаратқа өнімдер, қызметтер, тұтынушы, дистрибютерлер арнасы секілді бизнестің түрлі сегменттеріндегі рентабельділіктерінде ұйымның табысты қызмет түрлерімен айналысып жатқандығына кепілдік беру үшін қолдануды қажет етеді. Осындай ақпарат ресурстарды бөлгенде ж/е өнімнің ассортименті жайлы шешім қабылдағанда ж/е ұйым қандай өнім түрлерімен жұмыс жасамайтындығ жайлы шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Шығындар жайлы нақты ақпарат қандай қызмет түрлері табысты қайсысы табысты еместігі жайында шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Басқару есебі жүйесі жоспарлау, бақылау, ұйымның функционалдық көрсеткіштерін өлшеу үшін қажеті ақпараттармен қамтамасыз етілуі қажет. Жоспарлау қызмееттің нақты түрінде не/се ресурсында мақсат пен міндетті қою және осыған жету үшін не қажет екендігін анықтайды. Ұйым қысқа мерзімді н/се ұзақ мерз.жоспар құрады. Ал бақылау-нақты көрсеткіштердің жоспарланған көрсеткішпен сәйкес келетіндігін көрсететін процесс болып табылады. Бухгалтер-аналитиктер менеджерлерге кері байланыс ретінде кезеңдік есептіліктрді жіберуі тиіс.
33. Басқару есебінің әлеуметтік, ұйымдастырушылық бейімделу негіздері.
Басқару есебінің басты мақсаттарының бірі менеджерлерге экономикалық негізделген шешім қабылдауда көмек көрсету болып табылады. Бұдан келесідей тұжырымдамалар шығады:
l Басқару жүйесінің есебі әр түрлі қызығушылық топтарын іскерліктің ұйымдық түрлерінің заңдылығы мен негізділігіне сендіру үшін бейімделуі мүмкін. Басқару жүйесінің есебін қолдану арқылы менеджерлер ақпарат аз немесе тікелей шешім қабылдауға қатысты болмаған жағдайда қажетті маңыздылықты орнатуға мүмкіндік береді.
l Басқарушылық есептік ақпарат сонымен қатар саяси мақсатта да қолданылады, себебі ол сирек ресурстарды бөлудің басты кілті болып табылады.
l Қызығушылығы бар жақтар бухгалтерлік ақпараттармен өздерінің мүдделерін қамтамасыз ету үшін де пайдаланады. Мысалы, саяси ықпалға жету үшін немесе басқа тараптармен салыстырмалы түрде тиімді айқындамаға жету үшін.
l Сонымен қатар ақпарат әлеуметтік және саяси ортада орындалып қойған іс- әрекеттерді негіздеу үшін қолданылуы мүмкін. Мұндай жағдайда бухгалтерлік ақпарат ең алдымен заңдылық бейнесін беру үшін пайдаланылады.
34. Өнімнің бәсекелестік ортасының және өмірлік циклының әсері.
Компанияларға қарқынды даму үшін жергілікті бәсекелестерімен ғана емес әлемнің ең мықты бизнес құрылымдарымен бәсекеге түсуге тура келді. Заманауи нарықта негізгі бәсекелік құрал болып ұйымдарға олармен жарысуға мүмкіндік беретін – бұл өндірісті модернизациялау:
· Компаниялар тұтынушыларды жоғары сапалы арзан жаңа өнім түрлерін шығаруға және биік қызмет көрсетуге дайын болу. Ол үшін олар:
1) Өнімнің өмірлік циклының қысқа да ыңғайлылығын қамтамасыз ету
2) Тұтынушылардың бір – бірінен айырмашылығы мол сұранысын әр түрлі өнім түрлерімен қамтамасыз ету
3. Ұшқыр халықаралық бәсекелестікке дайын болу.
· Интенсивті бәсеке және ұсынылатын өнімнің кеңеюі мынаған әкелді:
1) Қызмет көрсету ұйымдарының назарын шығындарды тиімді басқаруға бағыттау қажеттілігін туындатты.
2) Ұйымдарға өз шығындарының негізін дұрыс анықтай білуге және өз өнімдерінің рентабельділік көзін табуға, өз тұтынушыларына өз деңгейінде өнім ұсынуға мүмкіндік беретін басқару есебінің ақпараттық жүйесін жасауға жағдай туғызды.
Өнімнің өмірлік циклы – бұл осы өнімді зерттеу мен дайындауға алғанш шығындар жұмсалған кезден бастап осы өнімге деген тұтынушылардың қызығушылығын жойылған кезең аралықтағы уақыт. Тұтынушыларды өнімдердің өмір циклдарының драма қысқартуына ертіп әкелді, ұсынылып отырғандардың базарда. Табысты іс істеу үшін, компанияның осы шақ өз өнім жаңа түрлерінің базарына енгізу екпіндері тиісті тездету. Кешігу базар, шығу оған бәсекешілерден кейін ұсынылған өнім рентабелділігіне негативтік әсер ете алады. Көптегендерді бұтақтарда шығындардың үлкен бөлімі, байлаулылардың циклмен өнім өмірлері, шешімдермен анықталады, қабылданады самом баста бұларды циклдардың. Мынау басқаратын есепте қажеттілік жасайды, үлкен назар уделениисінде қамтамасыз етуге хабармен жобалау кезеңінде, себебі көптеген келешек шығынның закладываются нақ мынауды уақыт. Демек, жеке және өзгерілетін тұтыну сауалдарға нәтижелі басқаруға тиісті білу базарда, компаниялар табысты бәсекелесу үшін және шығу уақыты қысқарту базар жаңа немесе модификацияланған өнімдермен.
Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігі белгілі бір фактордардың ықпалымен қалыптасады. Олардың арасындағы негізгілері:
• Баға;
• Сапалық;
• Жаңалык;
• Жарнама;
• Пайдалану сенімділігі;
• Көркемдеу, мәнерлеу;
• Буып-түю, т. б.
Тауар өндіруші өзінің нақты бәсекелестерін, олардың мүмкіндіктерін, артықшылықтары мен кемшіліктері ғана емес, сондай-ақ тандаған нарықтағы бәсекелестірдің жалпы жағдайын, яғни осы нарықтың бәсекелестік сипатына байланысты типін, өзінің салалық нарығындағы бәсекелестіктің қозғаушы күштерін өте жақсы білуі керек. Бұл жағдайда өз бәсекелестерінің іс әрекеттері сипатын бағалау жүйесін, оның ішінде олардың іс-әрекеттерінің құрылымдық талдауын пайдалануға болады.
Нарықта әрекет етуші компаниялар арасында бәсекелестіктің қарқандылығы мынандай факторлармен анықталады:
• бәсекелестердің сан жағынан көп болуы және олардың күштерінің теңдігі;
• саланың салыстырмалы баяу өсуі;
• үстеме шығындар немесе тауарлы-материалдық қорлар құны түріндегі тұракты шығындардың жоғары деңгейі;
• дифференциацияның жоқтығы (және тиісіншс - конверсия шығындары);
• куаттардың секірмелі өсімі;
• жоғары деңгейге шығу тосқауылдары.
35. Ортаның өзгеруінің басқару есеп жүйесіне әсері.
Өзгермелі ортаның басқару жүйесінің есебіне әсеріне жауап ретінде қаржылық емес сапалы және сандық мәліметті есептеу және жинауға базалық параметрлер бойынша көбірек көңіл бөліне басталуы, ұйымның стратегиялық қолдауы үшін пайдаланылады және нарықта тиімдірек бәсекелесу үшін керек.
Жалпы, бизнестегі әрекеттер өзгерісі басқару есебіне көп әсерін тигізеді.Соңғы кездері көптеген ұйымдар шығындар құрылымының өзгерісімен соқтығысып жатады, яғни шығарылатын өнім көлемінің өзгерісіне тікелей әсер етпейтін шығындар өсімі бақыланып отырады.Сондықтан осындай шығындарды нақты өнімге немесе қызметке дейін бақылап отыру қиын болып табылады.Шығын құрылымындағы бұл өзгерістер 80 жылдың аяғы 90 жылдың басына қарай ұйымның есебінің басқару жүйесін және жаңа жүйелерді енгізу мүмкіндігін талдауға мүмкіндік бермей қалды.
Мамандардың айтуынша, қазіргі заманғы бәсекелестік ортада ұйымдар мынадай параметрлер бойынша жарысады: қызмет пен тауарлардың сапасы, олардың нақты уақытта жеткізілуі, сенімділігі, өткізілгеннен кейінгі қызмет көлемі және тұтынушының қанағаттану сатысы.Есептің дәстүрлі басқару жүйелері нақты бейнеде қаржылық көрсеткіштерге бағытталады.Бірақ есептің басқару жүйесінің өзгермелі ортасына жауап ретінде ұйым стратегиясын қолдау үшін және нарықтық бәсекелестікте әсерлі болу үшін қолданылатын қаржылық емес есептік және сапалық көрсеткіштерге көп көңіл бөлінеді.Нақтырақ айтатын болсақ, қазірден бастап есептің басқару жүйесінің негізгісі болып табылатын қаржылық көрсеткіштері – сол көрсеткіштердің кең көлемді дамуына көшті десе де болады.
Ұйымға төмен шығындар мен шығындар тиімділігін қамтамасыз ету күшті бәсекелестік артықшылықты алуға мүмкіндік береді. Тұтынушылар жоғары сапалы тауарлар мен қызметтерді алғылары келеді. Сондықтан компаниялардың көпшілігі бұл талаптарды орындау үшін сапаны комплексті басқаруға жүгінеді. Өнім мен қызмет түрлерін дайындаудың басынан аяғына дейінгі уақыт ұзақтылығы дайындаудың уақытылы циклы болып табылады. Ұйымдар уақыт ұзақтылығының азаюына негізделе отырып, уақытты қысқарту циклына көп көңіл аударулары керек. Инновация – компаниялар тұрақты ағыны бар жаңа өнім мен қызмет түрлерін шығару және тұтынушылардың өзгеріп отыратын сұрауларына тез бейімделулері керек.
36. Шығындар функциясын анықтаудың жалпы қағидаттары.
Дата добавления: 2015-10-24; просмотров: 634 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Зиянсыздық нүктесін анықтау тәсілін белгісіздік жағдайына пайдалану. | | | Жалпы қағидаттар |