Мањфум ва хусусияти ўњдадори андоз

Ўњдадории асоси андозсупоранда љамовари ва пардохтани андоз ба њисоб меравад.

Њуќуќи уњдадори яке аз зерфаслњои калонтарин иќонунгузори граждани ба шумор меравад. Меъёрњои њуќуќи он доираи васеи муносибатњои љамиятиро оид ба даст даровардани молњо ба соњибмулки,ба иљора додани амвол, иљрои таъмини уњдадори андоз ва ѓайрањоро ба танзим медарорад.

Муносибатњои,ки њуќуќи ўњдадориро ба танзим медарорад доираи муносибатњои муомилотии иќтисодиро дар бар мегирад.хусусияти умумии муносибатњои муомилотии иќтисодй аз ин иборат аст,ки онњо ба љойивазкунии неъматњои моддй дар шакли амвол, пул, иљроикор, хизматрасони ва ѓайрањо алоќамандй доранд.

Ўњдадори бо муносибатњои њуќуќи моликият дар алоќамандии зич буда,дар њаёти реалй бањамтасирасонии доими онњо ба назар мерасад.Аз тарафи соњибмулк амалй шудани ваколати ихтиёрдори намудан боиси ба вуљуди муносибатњои њуќуќи ўњдадорй ва иљрои ўњдадорињо- одатан боиси пайдо шудани муносибатњои њуќуќи моликият мегардад.

Дар ўњдадорй њама ваќт ду тараф яъне ќарздињанда ва ќарздор иштирок менамояд.мањз дар байни њамин ду тараф њуќуќ ва ўњдадорињои мутаќобила ба вуљуд

Мазмуни ўњдадориро њуќуќу ўњдадорињои кредитор ва ќарздор ташкил медињад.Аз сабабие, ки љойивазкунии неъматњои моддй бе амалёти фаъолонаи тарафи ваколатдоркардашудаи муносибатњои њуќуќии ўњдадорй номумкин аст, як тараф (кредитор) дорои њуќуќи талабкунй оид ба аз тарафи дигар (ќарздор) содир намудани амалй муайни фаъолона мебошад.

Барои дида баромадани ўњдадории андоз зарурият бавуљуд меояд, ки муносибатњои бањри бавуљудои, таѓирёби ва ќатшави ўњдадори андозсупори мебошадомухта шавад.

Ўњдадори андоз яке аз намудњои ўњдадории асоси ба њисоб рафта ба зимаи давлат вогузор карда шудааст ва давлат бошад онро ба воситаи шахсони љисмони њуќуќй ба амал мебарорад.

Ўњдадори пардохтй њаљми муайян ва муњлати љамовари андозро муќаррар месозад.Шабоњати ўњдадори андозро аз дигар ўњдадорињо нишон додан мумкин аст.масалан:ўњдадории њарбй, фўруши њатми давлати фоидањои зеризамини, металњои ќиматнок ё фўруши асъор дар бозори дохила.

Хусусиятњои асоси фарќкунандаи ўњдадори андоз чунин мебошад.

- мављудияти ќонунгузори андоз ва љамовари он;

-ба воситаи ќуввањои давлатий иљрои онро таъмин менамоянд;

-бо воситаи маќомоти андоз ва агенти назорати давлатии молиявй ва мубориза ба корупсияи Љумњурии Тољикистон ба амал мебарорад;

Умуман мувофиќи ќонунгузори амалкардаи андоз ўњдадории андоз ин вазифаи адозсупоранда оид ба пардохти андози муайян, инчунин љаримањои њисобшуда ва фоизњо ба буљет иборат аст.(м.78.КА.ЉТ.)

2. Асосњои пайдоиш, таѓирёбй ва ќатшави он.

Асосњои пайдоиши ўњдадории андоз супоридани ин ё он андози муайянест,ки ба души андозсупоранда ва адозѓундоранда вогузор карда шудааст, ки аз лањзаи бавуљудои обекти андозбанди асос меёбад фањмида мешавад.

Бояд ќайд намуд, ки обекти муњими Оли андозбанди ба сифати ягонаги бавуљудои ўњдадори андоз чунин фактњои юридикие мебошанд, ки ба ќонунгузори мувофиќат намуда бевосита ба супоридан ва љамовари адоз равона шудааст.

Дар кодекси граждани Љ.Т. дар модаи 8 он оиди факти њуќуќи омадааст.Ба онњо шартнома ва ањдњои дигар, асноди маќомоти давлатй ва маќомоти њокимияти мањалй, њалномаи суд, натиљаи бунё два ба даст овардани молу мулк дар асоси пешбининамудаи ќонун, эљоди асари илмй, адабй, фарњангй, ихтироот ва натиљањои дигари шањрвандон ва шахсони юридикй, инчунин натиљаи њодисањое, ки ќонун ё санади дигари њуќуќи фаро расидани оќибатњои њуќўќиигражданиро ба онњо вобаста

медонад, дохил мешаванд.

Фактњои њуќуќии номбаркардашуда дар алоњидагй ё дар алоќамандй бо баъзе фактњои њуќуќии дигар ўњдадориро ба вуљуд меоранд. Дар байни њамаи асосњои имконпазири бавуљудоии ўњдадорињо ќонунгузорй љои махсусро ба шартнома људо менамояд. Ўњдадорй дар байни шахсон ќатъиян муайян муќаррар карда мешавад. Барои њамин табиист,ки муносибатњои њуќуќи ўњдадорй аксарияти ваќт бо иродаи шахсони иштироккунандаи он, ки дар шартнома таљасуми худро меёбад муќаррар карда мешавад.

Чунин тарзи ташкилёбии ўњдадорињо то дараљае ба талаботи инкишофи муомилоти гражданй љавобгў мебошад. Аз ин лињоз ќисми зиёди ўњдадорињо дар љамияти мо вуљуддошта ба навъи шартномавй дохил мешаванд. Асосњои бавуљудоии ўњдадорињо шартномањои гуногун шуда метавонанд, ба монанди шартномаи хариду фурўш,суѓурта, иљора, нигањдорй ва ѓайрањо. Дар баробари њамин ўњдадорй аз шартномањое ба вуљуд меояд, ки ќонунгузории гражданй пешбинй намудаст, вале хилофи он низ нестанд.

Дар баробари ин асноди маќомоти давлатй ба сифати уњдадори андоз ба шумор меравад. Он муносибатњои байни шахсони юридикй ва шањрвандонро ба њам мепайвандад. Онњо дар як маврид ба сифати асоси мустаќили бавуљудоии ўњдадорињо, дар дигар маврид дар алоќамандй бо шартнома ба чунин сифат баромад менамояд.

Одатан шањрвандон ва шахсони юридикй ба суд барои расман аз номи давлат тасдиќ намудани њуќуќњои ба онњо тааллуќдошта, ки мазмуни ўњдадории андозро ташкил медињад, мурољиат менамофнд. Дар њолати зарури онњо метавонанд талаб намоянд кичорахои пешбининамудаи конунро оид ба мачбуран амалй намудани хукукхои ба онхо тааллукдошта масъала гузоранд.

Вале холатхое чой дораннд ки дар сурати мавчуд будани онхо ўњдадорињо танњо дар асоси худи њалнома ба вуљуд меоянд.Мисоли он нишондоди КГ оид ба ўњдадори шахс оид ба љабрдида љуброн намудани зараре мебошад,ки дар њолати зарурати нињони расонида шудааст.Дар баробари њамин ба суд њуќуќ дода шудааст,ки чунин ўњдадорињоро на базараррасонанда,балки ба шахси сеюм кадоме,ки ба манфияти зараррасонанда амал намудааст,гузарад.Хусусияти ин ўњдадории шахси сеюм аз он иборат аст,ки вай дар асоси њалномаи суд ба вуљуд меояд. Ба

---даромади умуми гирифтан.(андоз аз даромад)

---- фазои муомилоти овардан оиди фуруши мол (ААИ)

---- молњои истењсоли зераксизи (акзиз)

----ба вуљудои амалетњо оиди бадастовардани асъори наќдии хориљи ва њуљатњои пардохтии бо асъори хориљи алоќаманд.

--- фўруши молњои (кор ва хизматрасонй) яклухт ва чакана бо њисоби фуруш)

Таѓйир ёфтани ўњдадори андоз бо њалномаи маќомоти андоз дар њамон ваќт ба амал бароварда мешавад,ки андозсупоранда шахси воќеи ѓайри ќобили амал,бедарак ѓоибшуда ё шахсе,ки суд фавтида эълон кардааст.Уњдадори андози шахси воќеиро,ки суд бедарак ѓоибшуда ё ѓайри ќобили амал ё фавтида эълон кардааст ва шахсе,ки амволи шахси бедарак ѓоибшуда ё ѓайриќобили амал ё фавтида эълоншударо соњибї менамояд аз њисоби њамин амвол иљро мекунанд.

Њангоми тибќи тартиби муќарраргардида ќабул шудани ќарор љињати бетибор донистани эътирофи шахси воќей њамчун бедарак ѓоибшуда ё ѓайриќобили (дар њолати охирин њангоми ќобили амал эътироф намудани шахси воќеи) ё дар бораи бекор кардани ќарори дахдори суд дар бораи фавтида эълон кардани шањрванд (шахси воќеи) амали ўњдадори андоз,ки ќаблан аз њисоб бароварда шуда буданд,барќарор карда мешаванд, аммо фоизњо љаримањо аз давраи ќабули ќарор дар хусуси бедарак ѓоибшуда. М.82.КА ЉТ.

Асоси ќатшави ўњдадории супоридани андоз ё љамовари он ба њисоб меравад.

__супоридани андоз ва љамовари андозсупоранда ё љамовари андозсупорй.

­­­­­­­­­­­__марги андозсупоранда ё фавтида эълон кардани он мувофиќи ќонунгузори граждани.

__барњамхурдани ташкилоти андозсупоранда бади гузаронидани комиссияи барњамдињие,ки бањри њамаи њисоббаробаркуни бо буљет алоќамандбуда (фондњои ѓайрибуљети)

__њолатњои дигаре,ки ќонунгузори алоќамандии онро бо ќатшави ўњдадори андоз вобаста аст.

Супоридани андоз дар ваќти муќарраргардида дар њаљми пурра иљро кардани ўњдадори андозсупоранда, инчунин ўњдадори андозсупоранда дар назди давлат мебошад.

Чун ќоидаи умуми дар њолати марги андозсупоранда, шахси воќеи ё шахсе,ки уро фавтида эътироф кардан ўњдадори андоз ќат карда мешавад.Њангоми набудани вориси (ворисони) њуќуќи ё аз мерос даст кашидани тамоми ворисон ўњдадорињои андози шахси воќеи фавтида ё шахсе, ки суд фавтида эълон кардааст, ќатъ мегадад. М.82,ќ-2 КА ЉТ.

Барњамхури ташкилот яке асосњои ќатъшави ўњдадори андоз ба њисоб меравад, аммо дар њамон њолате,ки комиссияи барњамдињи маблаѓњо ва амволи боќимондаро ба сањмгузорон ва иштирокчиён пардохти онњоро иљро намоянд.

Дата добавления: 2015-11-16