Беларусь у вайне 1812 г.

У пач. 17 ст. імператар Францыі Нап. Банапарт заваяваў Зах. Еўропу (акрамя Англіі і Швецыі). На шляху да міравога панавання Нап. стаяла Расія. Нап. марыў захапіць яе, выкарыстаць яе багацці і ваен. моц, каб сакрушыць Англію. У ноч 12 чэрв. 1812 г. без абвяшчэння вайны 600-тыс. армія Нап. перайшла р. Нёман і ўторглася у рубяжы Расіі. Пачалася Айчын. вайна 1812 г. У ёй народы Расіі абаранялі незалежнасць сваей Радзімы. На зах. мяжы Расіі знах-ся усяго 230 тыс. рускіх войск, падзелян. на 3 арміі. 1-ая армія Барклая дэ Толі знах-ся ў Літве, 2-ая-генерала Баграціёна-у Беларусі, 3-яя-генерала Тармасава— на Украіне. Такая бітва з перавышаюч. арміяй праціўніка была для Расіі раўназначна гібелі, таму рус. арміі сталі адступаць на ўсход. На іх шляху ляжала Беларусь. Адступленне рус. арміі супрпваджалася абаронч. баямі. У чэрв.-ліпені рус. войскі нанеслі французам значны ўрон. Пад Кобрынам рус. войскі атрымалі1-ую перамогу над войскамі Нап. 15 чэрвеня 1812 г. Рус. войскі стойка трымалі абарону пад Полацкам, каб перакрыць дарогу ворагу на Пецярбург. Абаронч. баі на тэр. Бел. дазволілі рўс. арміі адарвацца ад ворага і аб'яднацца пад Смаленскам. Пасля гэтага рус. армію ўзначаліў М. І. Кутузаў. Цар Аляксандр I не любіў Кутузава, але ён улічваў папулярнасць Кутузава сярод народа. К гэт. часу разгарнулася партыз. барацьба. Захопнікі разаралі бел. зямлю. На плечы бел. народа лёг цяжар забеспячэння франц. арміі прдуктамі і фуражом. Прадукты захопнікі адымалі ў насельніцтва. Мног. сяляне ішлі ў партызаны. Для абароны ад. партызан Нап. вымушаны быў трымаць на тэр. Бел. 30-тысячнае войска. У той жа час большасць бел. шляхты, якой Нап. абяцаў абнавіць Рэч П. ў межах 1772 г. і нават стварыў часовы ўрад ВКЛ, ваявалі на баку французаў. К пач. Барадзінскай бітвы(26 жніўня 1812 г)значн. частка «вялікай арміі» ужо загінула ў баях з рус. войскамі і партызанамі. Пад Барадзіном Нап. не змог перамагчы, франц. войскі пачалі адступленне. Нап. хацеў правесці армію па некранут. вайной месцам, але ў жорстк. баі пад Малаяраслаўцам Кутузаў перакрыў яму шлях. I адступленне адбывалася па той жа Старасмаленскай разаронай дарозе. Армія Кутузава праследвала адступленне ворага, адначасова вызваляючы ад франц гарнізонаў бел гарады. Кідаючы артылерыю, абозы, награбленае дабро, захопнікі спяшаліся пакінуць Расію. Пры пераправе франц. арміі праз Беразіну, адбылася апошняя бітва Нап. арміі ў гэтай вайне. Пераправіўся толькі Напалеон са сваёй гвардыяй. Армія Нап. перастала існаваць. За межы Расіі выйшла не больш30тыс.змучаныхсалдат-«вялікайарміі».24лістапада1812г.уСмаргоніНап.пакінуўсваюарміюіад'ехаўуПарыж.У вайне 1812 г. Беларусь стала арэнай ваен. дзеянняў. Вайна прынесла Бел. разбурэнні, эпідэміі, велізарн. страты ў гаспадарцы і культуры. Цар дараваў здраду мясцов. памешчыкам, але не паменьшыў прыгонніцкі гнет сялян, якія дапамаглі рус. арміі.

25) Крызіс феадальна-прыгонніцкай сістэмы і адмена прыгоннага права.

З 16 ст. у Заходняй Еўропе пачынаецца працэс новага тыпу грамадства – капіталістычнага.

Капіталізм – грамадска-эканамічная фармацыя, заснаваная на прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці і эксплуатацыі наёмнай працы капіталам. Асноўныя рысы капіталізму.

- - Панаванне таварна-грашовых адносін і прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці

- Развіты падзел працы

- Пераўтварэнне рабочай сілы ў тавар

- Эксплуатацыя наёмных рабочых (эканамічны прымус).

У перыяд 16 – апошняй трэці 18 ст. адбываецца станаўленне перадіндустрыяльнага грамадства. У гэты час ў сацыяльна-палітычнай сферы праяўляюцца разнародныя тэндэнцыі:

- Фарміруюцца стабільныя абсалютныя манархіі (Італія, Францыя)

- Ідзе барацьба за палітычную роўнасць, узмацняецца ўплыў трэцяга саслоўя, пачынаецца эра буржуазных рэвалюцый

- Абвастраюцца сацыяльныя канфлікты, уздымаюцца народныя паўстанні.

Працэс станаўлення капіталізму на беларускіх землях пачаўся значна пазней, чым у ЗЕ. Нягледзячы на тое, што ў культурным сэнсе беларускія землі знаходзіліся пад пераважным уплывам заходняй культурнай традыцыі, у сацыяльна-эканамічным развіцці Беларусі панавалі іншыя тэндэнцыі.

Калі ў ЗЕ пачаўся працэс генэзісу капіталізму, УЕ у адпаведнасці са склаўшымся сусветным падзелам працы, была адведзена роля “аграрнай перыферыі” ЗЕ: з зямель на захад ад Эльбы вывозілася с/г прадукцыя ў ЗЕ, стымуляваўся працэс далейшага запрыгоньвання сялянства, замацавання яго за зямлёй і стварэнне фальваркаў.

Ажыўленне ва ўсіх сферах эканамічнага жыцця Беларусі ў другой палове 18 ст., буржуазныя рэформы, станаўленне мануфактурнай вытворчасці – усе гэтыя з’явы сведчаць аб тым, што паступова на беларускіх землях пачынаецца працэс разлажэння феадальна-прыгонніцкай сістэмы і пачынаецца генэзіс капіталізма.

1801 г. – забарона аб’яў аб продажу сялян;

1803 г. – “Указ аб вольных хлебаробах”;

1809 г. – забарона высылкі ў Сібір;

1816-1819 гг. – права выпускаць сялян без зямлі;

1939 г. – рэформа Кісялёва - “люстрацыя”

1844 г. – стварэнне дваранскіх камітэтаў у заходніх губерніях

1852 – складанне інвентароў

1857 г. – адрасы аб вызваленні сялян без зямлі

19 лютага 1861 г. – “Маніфест” і Палажэнні

Умовы адмены прыгоннага права:

1.

2. правы сялян: асабістая свабода, права пераходу ў іншае саслоў’е, выбарнае сялянскае самакіраванне, правасуб’ектнасць.

Рэформы Кісялёва.

У перш. пал. XIX ст. на Бел. назіраўся крызіс феад.-прыгон. ладу. Тут існавала фальваркава-паншчынная сіс-ма землеўладання. Устойлівы попыт на с/гасп. прадукцыю ў Зах. Еўропе вёў да павышэння павіннасцей сялян. Паншчына з адной валокі даходзіла да 12 дзён у тыдзень. Сяляне поўнасцю залежылі ад паноў. Існавала такая павіннасць, як згоны - пагалоўныя прымусовыя выхады ўсіх працаздольных сялян на панскія работы. Дзяржаўныя маёнткі здаваліся ў арэнду шляхце. Арандатары за час арэнды імкнуліся атрымаць як мага больш прыбытку і бясконца павялічвалі паншчыну, згоны і г. д. У сялян пры такой эксплуатацыі не заставалася часу для апрацоўкі сваёй зямлі. Абяднеўшыя сяляне не маглі плаціць падаткі дзяржаве. Гэта трывожыла ўрад. 3 мэтай павышэння дзяржаўнага даходу у 1839-1845 гг. была праведзена аграрпая рэформа Кісялёва. Яна праводзілася у дзяржаўных маёнтках. Галоўныя мерапрыемствы рэформы: 1. Падрабязны перапіс сялян (люстрацыя) і рэгламентацыя павіннасцей: увялі 4 разрады сялян у залежнасці ад колькасці цяглавай сілы. 2. Жорсткі кантроль за часовымі ўладзельнікамі-арандатарамі.3. Дапамога сялянам - апякунства.
У цэлым рэформа палепшыла становішча дзяржаўных сялян, паменшыліся павіннасці. Знішчалася фальваркава-паншчынная сістэма. Сяляне былі пераведзены на пазямельны аброк - чынш, сялянская гаспадарка ўцягвалася ў рыначныя адносіны. А вось спроба правесці рэформу ў памешчыцкай гаспадарцы правалілася - памешчыкі не жадалі мяняць свае адносіны да сялян. Аднак і тут адбываліся змены. Так, у 30-я -40-я гг. XIX ст. хутка пашыраюцца пасевы тэхнічных культур: ільну, канаплі, буракоў, бульбы. У памешчыцкіх іменнях з'яўляюцца цукраварныя заводы, вінакурні. У прамысловасці ў перш. пал. XIX ст., хоць і марудна, развіваецца капіталізм. Па-першае, узрастае вотчынная прамысловасць. Колькасць мануфактур павялічваецца да 140. У 20-я гг. XIX ст. на Беларусі з'яўляюцца першыя фабрыкі. Гэта былі суконныя фабрыкі Кобрынскага і Слонімскага паветау. Але прыгоннае права затрымлівала развіццё капіталізму ў прмысловасці - для яе не хапала свабодных рабочых рук. Галоўнымі ўладальнікамі капіталу з'яўляліся памешчыкі. Таму фабрыкі і мануфактуры ў асноўным належылі буйным земле-ўладальнікам-прадпрымальнікам. Асаблівасцю гарадск. прамысловасці Бел. з'яўлялася прывалоданне тут рамеснай вытворчасці, дробнакапіталістычных прадпрыемстваў. Т. чынам, у прамысловасці Бел. ў перш. пал. XIX ст. перапляталіся два сац.-эк. уклады –феад. і капіталіст.Адметнай рысай эк. развіцця Бел. ў гэты час было будаўніцтва дарог і каналаў. І гэта было невыпадкова.
3 развіццём гандлю Беларусь стала часткай агульнарасійскага рынку, праз яе тэр-ыю ляжаў самы кароткі шлях у Польшчу і Зах. Еўропу, таму расійскія ўлады клапаціліся аб паляпшэнні шляхоў зносін у Беларусі.

Дата добавления: 2015-07-11