Эвалюцыя ВКЛ

ВКЛ прыналежыць да феадальнага тыпу дзярж-у, але развіццё политич сістэмы адбывалася інакш чым у Еўропе. У перыяд фармавання - неогранич манархія. З 16в неогр манархія перарастае ў саслоўна-прадстаўнічую. Законы прымаюцца на сойме. Рост паўнамоцтваў сема злучаны з ростам экономич сілы феадалаў. У сувязі з перадачай дзярж земляў у рукі феадалаў сяляне становяцца землекарыстальнікамі. Аграрная рэформа 1529г канчаткова замацавала сялян за зямлёй - было створана т.зв. фольварочно-панщинная сістэма - іншае выдание пригоництва. З самага пачатку ВКЛ складалася як абмежаваная феадальная манархія на чале якой стаяў князь ці "гаспадар". Князь валодаў шырокімі паўнамоцтвамі, камандаваў узброенымі сіламі, выдаваў законы, кіраваў палітыкай, аб'яўляў войны і г.д. У 15-16-х павеках улада князя абмяжоўвалі сойм і радая. Сойм- саслоўна- прадстаўніцкі орган, які вырас з мясцовага веча. Спачатку на сойм запрашалася ўся шляхта, але каб пазбегнуць цяжкасцяў са зборамі сойм перарабілі ў прадставіць. орган. З 1512г на сойм прыязджала па 2 дэлегата ад кожнага павета. Сойм праходзіў не толькі ў Вільню але і ў Брэсце, Менску, Гародня. Сойм выбіраў князя, аб'яўляў войны, вызначаў падаткі і г.д.

Радая- дзейнічаў пры князю ў якасці дарадчага органа. У склад паноў-рады ўваходзілі найбуйныя феадалы, якія займалі вышэйшыя дзярж пасады, а таксама вышэйшыя чыны царквы. З часам значэнне рады ў дзярж-ве ўзрасло і яна замест дарадчага зрабілася дзярж-венным органам.(князь не мог вырашаць пытанні внеш палітыкі, выдаваць законы, распараджацца фінансамі і г.д.).

Вышэйшыя службовыя пасады ў ВКЛ: Маршалакземский кіраваў на паседжаннях, соймах і радах, аб'яўляў рашэнні князя і радыя, кіраваў прыёмам замежных амбасадараў, рэгуляваў пропуск да князя просьбітаў.

Гетман(вышэйшы)-камандаваў ваеннымі сіламі дзярж-у.

Канцлер- кіраваў працай дзярж канцылярыі,пад яго пачаткам знаходзілася "метрыка ВКЛ"- дзярж архіў ВКЛ, захавальнік вялікай дзярж-веннага друку.

Подскарбий земскі -сачыў за ўсімі дзярж-веннымі выдаткамі.

У тэрытарыяльна-адміністрацыйным стаўленні ВКЛ падзялялася на ваяводствы, паветы, воласці. Упершыню ваяводствы ўведзены ў 1413г- Віленскае і Трокскае. Да 1569г- 8 ваяводстваў і 22 павета

14) Барацьба ВКЛ з Тэўтонскім ордэнам і суперніцтва з Маскоўскай дзяржавай.

У гэты час пагрозу для ВКЛ на захадзе прадстаўлялі крыжакі. Бесперапынку ажыццяўлялі свае набегі нямецкія рыцары ў літоўска-славянскія землі. Набегі чаргаваліся з буйнымі паходамі і бітвамі. У канцы XIV ст. агрэсія крыжакоў ўзмацнілася. Толькі канчатковая перамога над крыжакамі магла даць надзею на збавенне ад грознай небяспекі. Агульная пагроза схіліла ВКЛ і Польскае каралеўства да збліжэння.Рашэнне аб вайне з крыжакамі было прынята ў 1408 г. на савеце польскага караля Ягайлы і вялікага князя Вітаўта ў Наваградку. У 1409 г. пачалася т.зв. «Вялікая вайна» паміж Польшчай і ВКЛ, з аднаго боку, і Тэўтонскім ордэнам - з другога. Раніцай 15 ліпеня 1410 г. каля вёскі Грунвальд адбылася вырашальная бітва, у якой крыжакі былі ўшчэнт разбітыя. Пасля перамогі над крыжакамі значна вырас аўтарытэт Вялікага княства Літоўскага і Польскага каралеўства сярод іншых краін.
Складанымі былі адносіны паміж ВКЛ і Маскоўскім княствам. І тое, і іншае дзяржава, збіраючы вакол сябе горада і пашыраючы свае тэрыторыі, нарэшце, сустрэліся межамі ў канцы XVI ст. Усе землі былой Кіеўскай Русі імкнуліся аб'яднаць вакол Масквы. Аднак ВКЛ валодала значнай часткай гэтых зямель. Таму ваенныя сутычкі паміж 2 дзяржавамі былі непазбежныя. Князь Альгерд ажыццявіў тры паходы на Маскву (1368, 1370, 1372 гг.) І разбіваў маскоўскае войска. У трэцім не дайшоў да Масквы - быў заключаны мір. На некаторы час адносіны паміж княствам і Масквой набылі мірны характар. Але з канца XV ​​ст. ўзмоцненую ВКМ пачынае актыўна і паспяхова весці барацьбу з ВКЛ. Маскоўскае дзяржава пачала больш актыўна схіляць да сябе праваслаўных феадалаў, якія былі незадаволеныя засіллем феадалаў-католікаў пры вялікакняскім двары. Ў 1449 г. быў падпісаны «вечны мір» з Масквой. Але мір з Масквой апынуўся кароткім. Вайны ішлі амаль няспынна. У 1500 г. у бітве Масква перамагла. З Маскоўскім княствам былі ўсталяваныя мірныя адносіны. Новы мірны дагавор апынуўся для ВКЛ больш цяжкім, чым папярэдні. Так, перажываючы супярэчнасці і трываючы няўдачы, уваходзіла ВКЛ у свой «залаты» XVI ст.

15) Асаблівасці сацыяльна – эканамічнага развіцця беларускіх зямель у княстве.

Дзяржава спрыяла фарміраванню саслоуяу

Фонд дярж. уладанняу утварыуся з:

а)Землі Руракавічау,якія непадпарадкоуваліся князю;канфіскацыя;завяшчання; вымярачныя маёнткі тыя, что пераходзілі да князя пасля смерці прадстауніка рода.

1542г –пасля смерці Станіслава Гаштольда яго маёнткі перашлі князю.

У канцы 14 ст. 80% подданных ВКЛ належалі князю.

1528 г – 30% (князь раздавау зямлю)

Да сярэдзіны 16 ст не было падзелу на землі дзяржаывы і князя.

Феадалы ВКл былі усе розных нацыянальнасцяу(літ.рускія,татары,яурэі і г.д.) Большасць мясцовыя.

Галоунае для сац. Статуса феадала – велічыня надзела.Памер надзела можна падлічыць па колькасці каней,якіх выстаулялі для войска.У 1528г. – 1 конь з 8 служб.

“Галота”- найбяднейшая шляхта без зямлі і сялян.

“Вотчыная шляхта” – атрымлівала зямлю не ад князя, а ад магнатау. Іх статус был ніжэйшы.

Роля беларускай культуры часоў ВКЛ ў агульнаеўрапейскім культурна-цывілізацыйным працэсе

развівалася на аснове засвойвання багатых традыцый высокаразвітых візантыйекай і старажытнарускай культур, пад уздзеяннем мясцовых прыродна-геаграфічных і кліматычных умоў, а таксама сацыяльна-эканамічнага і грамадска-палітычнага ладу ВКЛ. Адной з крыніц фарміравання самабытнай беларускай культуры быў фальклор, які на працягу стагоддзяў адлюстроўваў гісторыю побыту народа, яго веравызнанняў, цяжкіх іспытаў і нешматлікіх радасцей. Беларуская культура мела ў асноўным рысах сярэдневяковы характар, развівалася на феадальна-прыгоннай аснове. Культурныя здабыткі з'яўляліся прывілеяй вышэйшых саслоўяў. Так, пісьменнасць была распаўсюджана ў асноўным толькі сярод класа феадалаў, школы існавалі пераважна пры кляштарах і цэрквах і былі мала даступныя народу. У XV — XVI стст. фарміруюцца і ўзбагачаюцца буйныя царкоўна-манастырскія і прыватныя бібліятэкі. Пісьмовыя помнікі з беларускай моўнай асновай можна падзяліць на тры групы: юрыдычна-дзелавыя, свецка-мастацкія і канфесійныя. Гэтыя помнікі адрозніваюцца не толькі прызначэннем і зместам, але і сістэмай моўных сродкаў.У ХПІ — XVI стст. на Беларусі па-ранейшаму шырока распаўсюджвалася царкоўна-рэлігійная літаратура з яе асноўнымі жанрамі. Гэта -кнігі Бібліі, жыціі святых, апокрыфы. Творы былі перакладныя ці арыгінальныя. Варта адзначыць асобу Грыгора Цамблака, выхадца з Балгарыі, які з'яўляўся кіеўскім мітрапалітам. Ён стварыў шматлікія пропаведзі, пахвальныя "словы" і шэраг жыцій. 3 арыгінальных тво-раў іншых жанраў царкоўна-рэлігійнай літаратуры неабходна адзначыць "Хаджэнне ў Царград і Іерусалім" Ігната Смаляніна. Яго апісанне падарожжаў мела важнае пазнавальнае значэнне. Адраджэнне было абумоўлена якаснымі зменамі ў эканамічным і палітычным жыцці краін: зараджэннем каігіталістычных адносін, фарміраваннем нацыянальных дзяржаў і абсалютных манархій, узмацненнем антыфеадальнай і рэлігійнай барацьбы. Шырокае распаўсюджаяне на Беларусі набыла готыка - мастацкі стыль, запазычаны ў Заходняй Еўропе. Готыка з сярэдзіны XII ст. прыйшла на змену раман-скаму стылю і атрымала сваю назву ад назвы герьвднскага племені готаў. Найболып тыповыя гатычныя пабудовы вылучаліся вялікай вышынёй, стромкім сілуэтам

17) Прычыны заключэння Люблінскай уніі 1569 г. Утварэнне Рэчы Паспалітай.

Перадумовы заключэння Люблінскай вуніі – агульнапалітычныя

- Барацьба за гегемонію ва Ўсходней Еўропе паміж Масквой і ВКЛ

- Каталіцкая экспансія на ўсход

- Паступовае збліжэнне ВКЛ і РП з к. ХІV ст.

Прычыны заключэння Люблінскай вуніі:

З боку ВКЛ:

Сацыяльна-палітычныя - імкненне шляхты да больш шырокіх правоў

Знешнепалітычныя - пагроза з боку Масквы, паражэнне ў Лівонскай вайне

Пасля далучэння Курляндыи и Земгалии Иван розны перанёс ваенныя дзеянни на беларуския земли. У 1562 г. Руския войски стаяли щжо ля сцен Витебска, Дуброўны, Оршы, Koпысі, Шклова. У лютым 1563 г. была узята самая магутная крэпасць Беларусі — Полацк, пасля захопу якоЙ навила пагроза над сталщай дзяржавы — Вільняй. Польскія феадалы выкарысталі гэтыя абставіны, каб пад сцягам ymi канчаткова падла-радкаваць сабе Вялжае княства Штоўскае.

У 1563 г. на Варшаўсшм сейме палякі склалі дэкларацыю аб з'яднанш Вялшага княства Лггоўскага з Польшчай i прапанавалі лггоўсюм прадстаўшкам на сейме падтсаць яе i прыкласпд пячатку княства. Але апоштя адмовппся i пакшулі сейм.

На наступным сейме у 1564 г. палям. дамагліся ад Жыпмонта II Аўгуста, каб ён адмовіўся ад cвaix спадчынных правоў на княства на карысць Польшчы, г. зн. падараваў палякам Вялжае княства Літоўскае. Адначасова быу распаўсюджаны "рэцэс" (сеймавая пастанова), шбыта на Варшаўсшм сейме адбылося "злщцё двух народаў, польскага i літоўскага, у адзш народ, адно цела, а таму i устанаўліваецца аднаму целу адна галава — адзш гаспадар i адна рада". Але магнаты княства выстутлі насуперак волі караля i свайго вялікага князя, i апошнг вымушаны быу адстутць.

З боку РП:

Унутраныя -далучэнне новых зямель для польскага дваранства

Знешнія - канец дынастыі Ягелонаў – неабходнасць абнаўлення вуніі з ВКЛ

Магнаты Польшчы, абашраючыся на падтрымку польскага караля i вялікага князя літоўскага, дапамогу касцёла, пачалі больш актыуна дзейнічаць, каб павялічыць колькасць прыхільнікаў уніі ў княстве. Дзейнасць працягвалася у некалькіх напрамках: Паступова польскія ўлады павялічвалі колькасць прыхільнікаў больш сціслых адності ВКЛ і Польшчы:

1) ураўнаванне у правах праваслаўных з каталщкай шляхтай літоўскага паходжання (1563);

2) прапаганда з амбонаў касцёлаў шляхецкіх вольнасцей у Польшчы i абяцанне гэтых жа вольнасцей i для шляхты княства пасля ymi;

3) абяцанне караля, што саюз дзвюх дзяржаў будзе заснаваны "на шласщ", "братэрсшм узаемаразуменні";

4) абяцанне Жыпмонта II, што дзякуючы уніі княства атрымае ад Польшчы дапамогу у Лівонскай вайне.

Зразумела, усе гэтыя абяцанш не былі прычынай згоды кіруючых колаў ВКЛ прыняць удзел у Люблінскім сейме.

Галоўнай прычынай ў у Люблше сталася цяжкае становшгча ВКЛ i надзея, што вялікі лггоўскі князь (які бьгу адначасова i польсшм каралём) не знішчыць уласнае гаспадарства.

18) Становішча ВКЛ у РП

Вялікаму княству не адводзілася роля польскай каланіяльнай ускраіны. Тут цалкам захоўваўся адміністрацыйны апарат, асобнае ад Польшчы заканадаўства і судовыя органы. ВКЛ мела права на эмісію аднолькавай з Польшчай манеты, мытную сістэму, узброеныя сілы, тытул, герб і дзяржаўны друк. У момант падпісання ўніі Польшча знаходзілася ў схаднейшым палітычным і эканамічным становішчы і таму першапачаткова стала валодаць унутрыпалітычнай ініцыятывай у Рэчы паспалітыя і ажыццяўляць вялікадзяржаўную палітыку ў стаўленні насельніцтва ВКЛ. Такая сітуацыя стала магчымай яшчэ і таму, што сойм у ВКЛ юрыдычна спыніў сваю дзейнасць, а ўвогуле сойме Рэчы паспалітай з 180 дэлегатаў ад ВКЛ прысутнічала толькі 46 (у тым ліку 34 з Беларусі). Палітычная і эканамічная дыскрымінацыя ў стаўленні Літвы і Беларусі выклікала ў большай часткі панавальнага класа ВКЛ антыпольскія настроі. У процівагу рашэнням Люблінскай уніі на працягу 70-80-х гг. XVI у. у Вялікім княстве збіраліся агульнадзяржаўныя соймы, а з 1582 г. пачаў дзейнічаць Галоўны трыбунал ВКЛ. У далейшым уплывовымі кругамі ВКЛ неаднаразова рабіліся спробы цалкам адлучыцца ад Польшчы. Урад Рэчы паспалітыя змушана было пайсці на некаторыя саступкі ў стаўленні ВКЛ. З 1673 г. кожны трэці сойм Рэчы паспалітыя стаў праходзіць на тэрыторыі княства, у беларускім горадзе Гародні. Значных поспехаў дамагаліся феадалы ВКЛ: беларуская і літоўская шляхта атрымала тыя ж правы, якія былі ў польскай шляхты. Адначасова яны сталі пераймаць і польскія звычаі, мова і культуру, якія былі чужымі для простага народа.

19) Асаблівасці складвання канфесійных адносін на тэрыторыі Беларусі ў XV 1-ХVII стст.: Рэфармацыя і контрэфармацыя

Контррэфармацыя – рэлігійна-палітычны рух у Еўропе ў 2 палове XVI ст. – XVIІ ст., узначаленый папствам і накіраваный супраць Рэфармацыі.

Пачатак – 1534 г. заснаванне ордэна “Воінства ІХ” І. Лайолы. На Беларусі – 1569 г. – прыезд у Вільню 13 іезуітаў па запрашэнню віленскага біскупа пратасевіча для адкрыцця універсітэта.

Быстрый рост влияния протестантизма не мог не вызвать серьезных опасений католической церкви. Обеспокоенная потерей былого авторитета среди населения Беларуси, католическая церковь с конца XVI в. начала активную борьбу с распространением Реформации. В 1564 г. виленский бискуп Валериан Протасевич вызвал из Западной Европы могущественный орден иезуитов. Во время подписания Люблинской унии в 1569 г. иезуиты появились на Беларуси. На Беларусі – 1569 г. – прыезд у Вільню 13 іезуітаў па запрашэнню віленскага біскупа пратасевіча для адкрыцця універсітэта.

Деятельность иезуитов, направленная на внесение раскола в ряды реформистов, оказалась успешной. Не только простые шляхтичи и горожане стали переходить в унию или католичество, но и представители крупных магнатских родов, дети известных реформаторов стали ярыми католиками; Ян Кароль Хадкевич, сыновья Миколая Радзивилла Черного — Миколай, Юрий, Войцех и Станислав подключились к антипротестантской политике церкви. Миколай Крыштоф Сиротка потратил 5 тысяч червонцев, чтобы найти книги Библии, изданные отцом, и сжечь их. 7 июля 1584 г. на Рыночной площади в Несвиже были сожжены Брестская и Несвижская Библии. Незадолго до этого Сиротка передал иезуитам кальвинистский собор, Несвижскую и Брестскую типографии.

Наступление против иноверцев-еретиков в начале XVII в. приняло размеры антипротестантской реакции, особенно после того, как под влиянием иезуитов Жигимонт III Ваза вывел из Сената всех православных и протестантов. В 1617 г. иезуиты добились изгнания социниатов из Новогрудка, в 1647 г.—закрытия всех антитринитарных школ и типографий. А в 1658 г. сеймовый суд принял решение об изгнании всех антитринитариев и социниатов из страны. На сборы и переезд еретикам дали 3 года, но на следующей же сеймовой сессии срок сократили на один год. Большинство протестантов вынуждены были перейти в католичество, так как переезжать в другую страну было нелегко как материально, так и духовно

В XVII в. по всей Беларуси прокатилась волна инспирированного иезуитами антипротестантского терроризма. Бесчинствовала в основном молодежь — учащиеся учебных иезуитских заведений: грабили дома протестантов, разрушали кирхи, школы, библиотеки, избивали верующих и пасторов. Антипротестантские теракты проходили повсеместно. Наиболее крупные погромы имели место в Троках 2 июля 1611 г, в Новогрудке в 1662 году, в Минске, Вильно, Гродно, Бресте.

пошатнулись и начали редеть. Виленский синод еще в 1612 г. отметил ликвидацию многих общин. К середине XVII в. многие представители магнатских родов перешли в католичество: Юрий Олелькович Слуцкий, Лев Сапега, Иван Глебович, Тышкевичи, Радзивиллы и др. Простые шляхтичи вынуждены были переходить в католичество из-за агрессивной политики окатоличивания. С начала XVII века количество протестантов на территории Беларуси быстрыми темпами уменьшается.

. Брэсцкая царкоўна-рэлігійная ўнія

Тэндэнцыі канфесійнага жыцця грамадства. Брэстская царкоўная вунія.

Перадумовы і прычыны заключэння царкоўнай вуніі:

1. Нежаданне праваслаўнай іерархіі падпарадкоўвацца канстанцінопальскаму патрыярху які папаў у залежнасць ад турэцкага султана і нежаданне падпарадкоўвацца маскоўскаму патрыярху.

2. Імкненне праваслаўнай шляхты атрымаць роўнасць з каталікамі праз заключэнне вуніі.

3. Зацікаўленасць Ватыкана ў пашырэнні свойго уплыву.

4. Барацьба з Рэфармацыяй

Прыяды заключэння рэлігійнай вуніі:

1. 1380 – 1439 гг. – ідэя аб’яднання царквей існавала ў той час, калі ў Маскве была адностна цэлая праваслаўная царква. Ягайла – прывілей аб роўнасці П і К. Фларэнтійскай вуніі: аб’яднанне П і К царквей, аднак на Беларусі не была падтрымана.

2. 40-я гг. ХV – 80-я гг. XVI ст. – спробы правядзення у жыццё ідэй Фларэнтійскай вуніі:

3. 80-я гг. XVI ст. – 1596 гг. – непасрэдная падрыхтоўка і правядзенне вуніі.

Кастрычнік 1596 г. – 15 снежня 1596 г. – сустрэча ў Берасці.

Умовы вуніі:

1. Верхавенства Папы Рымскага;
2. Каталіцкая дагматыка;
3. Праваслаўнае багаслужэнне, казанні, абрады, убранства

20) Тэндэнцыі развіцця фальварка – паншчынай сістэмы.

Беларускія землі шмат у чым паўтаралі тыя сацыяльна-эканамічныя працэсы, якія адбываліся на Захадзе, але ў цэлым яны адставалі і заставаліся сыравіннымі прыдаткамі прамыслова развітых еўрапейскіх краін.красамоўцу тых сацыяльных элементаў грамадства, якія ўвасаблялі прагрэсіўныя буржуазныя распачынанні. Пашырэнне таварна-грашовых адносін панавальнае саслоўе выкарыстоўвала ў сваіх мэтах.

Ва ўмовах, калі перад Захадам устала праблема харча, у ВКЛ гаспадарка феадала апынулася непрыстасаваным для атрымання лішкаў прадуктаў, і першым чынам збожжа, якое магло б экспартавацца на Захад. Абшарніцкая гаспадарка задавальняла, галоўным чынам, патрэбы свайго ўладальніка. Таму яно паступова рэарганізоўвалася ў фальварак - гаспадарка, якое насіла таварны характар вытворчасці. Аднак далейшае развіццё фальварка-паншчынай сістэмы паскарала працэс прымацавання сялян да зямлі. Канчатковае юрыдычнае замацаванне і занявольванне сялян было аформлена ў Статуце 1588 г.

На мануфактурах выкарыстоўвалася не наёмная праца, як на Захадзе, а прымусовая непрадуктыўная праца прыгонных сялян.

У XV - XVIII стст. вылучаецца багатае купецкае саслоўе. Але яно не толькі займалася гандлем, але і несла мясцоваму насельніцтву інфармацыю пра беларускія землі, пра мову народа, яго звычаях і традыцыях. У сваю вытворчасці. Гэтыя краіны значна апярэджвалі сваіх усходнееўрапейскіх суседзяў, якія ў XV - XVIII стст. сталі гуляць а міжнароднай частцы працы роля аграрна-сыравінных прыдаткаў Захаду.Эканамічна больш развіты Захад аказаў уплыў на шматлікія краіны, у тым ліку і на Валікаў Княства Літоўскае. Шматлікія сацыяльна-эканамічныя працэсы тут знайшлі свой паўтор.Так, у Вялікім Княстве Літоўскам у XV - XVI еўшы. адбывалася далейшае паглыбленне падзелу працы, што адлюстроўвалася першым чынам на значным павелічэнні гарадоў і мястэчкаў; аб'яднанні рамеснікаў у цэхі па заходнім узоры Але пранікненне новых вытворчых адносін адставала амаль на 2 стагоддзі і мела свае асаблівасці іа-аа геаграфічных умоў, асаблівасцяў дзяржаўна-палітычнага развіцця ўсходнееўрапейскага рэгіёна. У ВКЛ галоўнай сацыяльнай і палітычнай сілай, аж да канца XVIII у.. заставалася дваранства

Пасля падпісання акту Люблінскай уніі вонкавая палітыка Рэчы паспалітыя прыкметна актывізавалася. Абраны каралём Стэфан Баторый (1576-1586) змог сабраць 40-тысячнос войска і змяніў ход ваенных дзеянняў у Лівонскай вайне. У 1579 г. быў вызвалены Полацак і іншыя населеныя пункты Беларусі.. У 1582 г. было падпісана Ян-Запольское дамова тэрмінам на 10 гадоў, у адпаведнасці з якім ВКЛ вярталіся ўсе землі, страчаныя падчас вайны. Да Рэчы паспалітай адыходзіла таксама вялікая частка Лівоніі. У той час, калі Рэч паспалітая і Расія вялі барацьбу за першынство ва Ўсходняй Еўропе, у 1618 г. пачалася Трыццацігадовая вайна, у якой прынялі ўдзел дзясяткі дзяржаў. Яна была выклікана, з аднаго боку, абвастрэннем внутригерманских адносін, з іншай - проціборствам еўрапейскіх дзяржаў. Найболей вострымі былі супярэчнасці Францыі і манархій Габсбургаў - аўстрыйскай і іспанскай. У 1658 г. баявыя дзеянні паміж Рэччу паспалітай і Расіяй аднавіліся, антырасейскія выступы набылі характар народнай вайны. Да лета 1659 г. яна ахапіла амаль усю тэрыторыю Беларусі. Акрамя таго, разгарнулася барацьба паміж рускімі войскамі і казакамі. Адначасова працягваліся ваенныя дзеянні са Швецыяй. У 1660 г. паміж Рэччу паспалітай і Швецыяй быў падпісаны Оливский мірная дамова, па якім амаль уся тэрыторыя Лівоніі адыходзіла да Швецыі.Аднак з 1648 па 1717 г. Рэч паспалітая змушана была знаходзіцца ў стане амаль бесперапынных войн з Расіяй, Швецыяй, Асманскай імперыяй, крымскімі татарамі. Далёка не ўсе яны сканчаліся перамогай Рэчы паспалітай. У 1701 г. адбылося абъяднанне Брандэнбурга і Прусіі. Пруски кароль разлічваў пашырыць тэрыторыю Прусіі за кошт польскіх земляў і пачаў весці ў адносінах да Польшчы агрэсіўную палітыку.Яшчэ ў гады Паўночнай вайны (1700-1721) ён распрацаваў некалькі планаў часткі Рэчы паспалітай.

21) Рэч Паспалітая у еурапейскай геапалітыцы.

У канцы 18 стагоддзі ў выніку трох частак РП(1772,93,95),практычна ўся тэрыторыя сучаснай Беларусі адышла да Расійскай імперыі. У Польшчы ў 1794 адбылося нацыянальна-вызваленчае паўстанне (пад кіраўніцтвам Касцюшка), якое было падушана рускімі войскамі пад камандаваннем А. В. Суворава. У 1807 г. да РИ адышла яшчэ частка беларускіх земляў разам з горадам Беласток. У 1812 году паўночныя і заходнія раёны Беларусі моцна папакутавалі падчас нашэсця Напалеона, загінула мноства людзей. Бо мясцовая каталіцкая польска-літоўская шляхта была нелаяльна да Расійскай дзяржавы, улады ў першай палове XIX стагоддзі распачалі шэраг крокаў па палягчэнні долі сялян.У 1863-4 гадах на тэрыторыі сучасных Польшчы і Літвы, а таксама часткі Беларусі пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага адбылося антырасейскае паўстанне пад лозунгамі аднаўлення Рэчы паспалітай у межах 1772 гады. Цвёрдымі мерамі, прынятымі віленскім генерал-губернатарам М.Амуравьевым пры дапамозе беларускіх сялянскіх атрадаў,паўстанне было падушана.Рэформы 1860-70-х гадоў паскорылі сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі, садзейнічалі станаўленню капіталізму. Рэвалюцыйная хваля пачала ХХ стагоддзі спрыяла ўздыму новай хвалі беларускага нацыянальнага руху. У Першую сусветную вайну (1914-1918) тэрыторыя Беларусі зноў стала арэнай кровапралітных баявых дзеянняў: у 1915 г. Нямеччынай былі акупаваны заходнія яе землі, а з сакавіка 1918- амаль уся тэрыторыя.Галоўнай асаблівасцю гэтага перыяду бачыцца тое, што эканоміка Беларусі апынулася, у сутнасці, гвалтоўна адрэзанай ад традыцыйнага для яе еўрапейскага рынка. На ўнутраным беларускім рынку ўсё вялікую ролю пачалі гуляць прадпрымальнікі і купцы з Расіі, якія займаліся галоўным чынам вывозілі адгэтуль сыравіна -сельскагаспадарчае і прадукцыю лясной гаспадаркі.

Рэч Паспалітая ў еўрапейскай геапалітыцы. Наступствы войнаў XVI-XVIII стст. для Бе л ару сі, уключэнне беларускіх зямель у склад Расійскай імперыі.

Рэч Паспалітая ў еўрапейскай геапалітыцы. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай

Лівонская вайна 1558–1583 гг.	Інтэрвенцыя ў Рассію ў перыяд “смутнага часу” 1604–1612 гг.	Вайна за Смаленск 1632–1634 гг.	Вайна пад кіраўніцтвам Б.Хмельніцкага 1648–1654 гг.	Вайна 1654 – 1667 гг.
Ям-Запольскі мірны дагавор: Расія адмовілася ад Лівоніі, Полацка, Веліжа, РП – ад Вялікіх Лук і інш.	Дэвлінская дамова 1618 г.: да ВКЛ вярнулісь Смаленскія і Чарнігава-Северскія землі	Падцвярджэнне дамовы 1618 г.	Перэяслаўская Рада – да Расіі адыйшла Левабярэжняя Украіна на аснове аўтаноміі	Андрусаўскае перамір’е: ВКЛ страціла Смаленскае і Чарнігаўскае ваяводствы, Левабярэжнюю Украіну і Кіеў

22) Змест эпохі Асветніцтва і яе уплыу на развіццё культуры Беларусі

у другой палове 18 ст на тэрыторыю беларуси из Еуропы пачынаюць праникаць идэи асветництва,якия абвяшчали прэарытэт асветы, навуки, розуму у жыцци асобы, грамадства, дзяржавы. Пашырэнне асветницких идэй спрыяли навуковыя адкрыцци у прыродазнаустве и дасягненне у галине гуманитарных ведау. На тэрыторыи Беларуси были вядомы творы Ф. Вальтэра, Д. Дзидро и иншых. У час пашырэння ідэі асветніцтва асаблівае значэнне набыло развіццё асветы і навукі.

Дата добавления: 2015-07-11