Дапаможныя навуки

Прадмет гiсторыi - падзеi i асобы на землях якiя зараз уваходзяць у межы нашай краiны.

Задачы гiсторыi - знайсцi новыя факты, iнтэрпрэтыраваць ужо вядомыя.

Гiстарыяграфiя (апiсанне гiсторыi) - сукупнасць гiстарычных даследванняу, абъяднаных агульнымi рысамi: нацыянальнымi, храналагiчнымi, тематычнымi.

Гiстарыяграфiя Беларусi зъявiлась у пачатку 1920г.

Асаблiвасцi - працяглае панаванне польскай i рускай канцэпцый - адмауленне факта iснавання беларускага народа.

Дапаможныя навуки

Архэалогiя - галiна гiстарычнай навукi, якая вывучае развiццё чалавека i грамадства па матерыяльных i духоуных сродках жыцця i дзейнасцi.

Нумiзматыка - вывучае гiсторыю грашовых сiстэм розных краiн i эпох.

Генеалогiя - вывучае у гiстарычнай рэтраспектыве сямейна-родавыя сувязi, заснаваныя на агульным паходжаннi, роднасцi.

Гэральдыка - вывучае гэрбы.

Сфрагiстыка - навука аб пячатках.

3) Цывiлiзацыйны падыход - у яго аснове чалавек у сукупнасцi запатрабаваных здольнасцей, вольнасцей i ведау.

Цывiлiзацыя = культура = ступень грамадскага развiцця.

Фармацыйны падыход - матэрыяльнае тлумачэнне гiсторыi.

Грамадства праходзiць праз 5 стадый:

- першабытны лад

- рабауладальнiцтва

- феадалiзм

- капiталiзм

- камунiзм

Пераход ад адной фармацыi да другой - праз сацыяльныя перамены.

4) Перыядызацыя сусветнай гiсторыi:

- каменны век

- бронзавы век

- жалезны век

- старажытная цывiлiзацыя

- антычнасць

- сярэднявечча

- новы час

- навейшы час

Асноуныя этапы развiцця Беларусi:

- старажытная грамадства (40 тыс. г. да н.э. - 5 ст. н.э.)

- сярэднявечча (5 - 15 ст.)

- новы час (16 - п. 20 ст.)

навейшы час (з 1917г)

5) Узнікненне першых цывілізацый.

Разам з дзяржавамі ўзнікаюць і першыя цывілізацыі, для якіх характэрны наступныя прыкметы:

1) буйныя сталыя селішчы тыпу гарадоў;

2) манументальныя грамадскія постройкі,

3) наяўнасць сістэмы падаткаабкладання;

4) вызначаны ўзровень развіцця эканомікі, наяўнасць гандлёвага абмену;

5) вылучэнне рамеснікаў-адмыслоўцаў;

6) узнікненне пісьменнасці і зародкаў навук;

7) з'яўленне мастацтва;

8) існаванне класаў і дзяржавы.

Развіццё ранніх цывілізацый ішло рознымі шляхамі. Першы шлях характарызуецца суіснаваннем двух эканамічных сектараў дзяржаўнага і супольна-прыватнага пры значным дамінаванні першага.

Другі шлях - існаванне толькі дзяржаўнага сектара Для гэтых цывілізацый было характэрна стварэнне значных ірыгацыйна-меліярацыйных сістэм пры вялікай ролі храмаў і цароў і як вынік адукацыя буйных дзяржаў.

Па трэцім шляху развіцця пайшлі тыя грамадствы, якія развіваліся не ў такіх урадлівых далінах. Тут значную ролю разам са збожжавымі культурамі гулялі жывёлагадоўлю, вінаградарства, гадоўля аліў, здабыча металаў. Тут не паўстала такіх магутных дэспатычных дзяржаў, як царства на Ніле ці ў Месапатаміі. Дзяржавы "трэцяга шляху мелі, хутчэй, характар ваенных звязаў,

Этапы ўплыву антычнай цывілізацыі на фармаванне еўрапейскіх народаў:

- Вялікая грэцкая каланізацыя (8 - 6 стст. да н.э.) - значная частка грэцкіх дзяржаў - полісаў заснавала асады па ўсім узбярэжжы Міжземнага, Чорнага, часткова Азіяцкага мораў - распаўсюд антычнай цывілізацыі, развіццё мараплаўства, струмень новых ведаў, узнікненне геаграфіі і сусветнай гісторыі, узаемная сувязь розных плямёнаў і народаў

- імперыя А. Македонскага (334 - 324 гадоў да н.э.) - узаемапранікненне еўрапейскай і ўсходняй культур

- эпоха элінізму (300-летні перыяд; да 30 гадоў да н.э.)

6) Найстаражытнае насельцтва на тэрыторыі Беларусі.

Краманьёнцы пачали рассяляцца на поудни Беларуси. Першыя старажытныя паселишчы знаходзилися на берагах рэк Прыпяци, Сож каля вёсак Юравичы и Бердыш у Гомельскай вобласци(26 – 23 тыс. г.назад). Займалися збиральництвам каранёу,клубняу,паляваннем на мамантау,рыбалоуствам, бортництвам.Асабливасци заняткау людзей камяннага веку было тое, што яны брали ад прыроды усё у гадовым вы глядзе. Таки вид гаспадарки называюць спажывецким, або прысвойваючым.

У Бронзавым веку адбываецца пераход ад палявання да жывёлагадоули, ад збиральництва да земляробства.Гэто азначала пераход ад спажывецкай да вытворчай гаспадарки. У гэтым веку жыли индаеурапейцы.

У жалезным веку мясцовае насельництва пачало паступова ператварацца у суседска-радавую абшчыну.

7) Неалітычная рэвалюцыя.

Сутнасць неалітычнай рэвалюцыі ў трох групах радыкальных змен:

1) Кардынальныя зрухі ва ўтрыманні гаспадарчай дзейнасці, г.зн. пераход ад якая прысвойвае гаспадаркі да вытворчага.

2) грамадскі падзел працы - суб'екты эканамічных адносін былі сабраны ў асобныя сталыя групы (аселыя - земляробства; качэўнікі - жывёлагадоўля). Канчатковыя прадукты працы непасрэдных вытворцаў падзяляліся на:

1) аб'екты внутриплеменного ўжыванні; 2) аб'екты куплі-продажы

3) вертыкальная дыферэнцыяцыя свойскай абшчыны, гэта значыць вылучэнне ў абшчыне людзей з адмысловымі паўнамоцтвамі і функцыямі.

Лічыцца, што тыповае неалітычнае грамадства Еўропы вызначаецца чатырма галоўнымі асаблівасцямі - з'яўленнем земляробства, жывёлагадоўлі, глінянага посуду і шліфавальных каменных вырабаў.

8)”Вялікае перасяленне народау” і г.д.

У выніку асіміляцыі мясцовага неалітычнага насельніцтва індаеўрапейцамі сфарміраваўся новы этнас – балты. Балты жылі на тэрыторыі сучаснай Беларусі да прыходу сюды славян.Каменны век уступіў месца бронзаваму веку (3–2 тыс. гг. да н.э. – 1 тыс. гг. да н.э.). Агульная колькасць насельніцтва ў бронзавым веку магла быць ад 50 да 75 тыс. чалавек.Бронзавы век уступіў месца жалезнаму веку (1 тыс. гг. да н.э. – IV–V стст. н.э.). Мясцовыя плямёны асвоілі жалезаапрацоўку.Ёсць некалькі канцэпцый прарадзімы славян. Но найбольш навукова абгрунтаванай і распаўсюджанай з’яўляецца канцэпцыя цэнтральнаеўрапейскай лакалізацыі славян, паводле якой прарадзімай славян трэба лічыць тэрыторыю дзе сёння знаходзяцца Германія, Чэхія, Славакія, Польшча, самыя заходнія раёны Беларусі. У IV–VII стст. адбылося другое “вялікае перасяленне народаў”. Аднак яго храналагічныя Са сваёй прарадзімы частка славян пачала масавы рух на поўдзень. Сёння гэта – балгары, сербы, харваты, славенцы, македонцы і інш.Другая частка славян са сваёй прарадзімы рухалася на ўсход. Яны асімілявалі мясцовае балцкае, фіна-угорскае і цюркскае насельніцтва. Усходнія славяне сёння – гэта беларусы, рускія і ўкраінцы.У VI–VII стст. славяне пачынаюць пранікаць у балцкі арэал. У VIII–IX стст. пачынаецца масавае рассяленне славян на тэрыторыі сучаснай Беларусі. У выніку славяна-балцкага ўзаемадзеяння ўзніклі крывічы, дрыгавічы, радзімічы – не непасрэдныя продкі беларусаў, а этнічныя супольнасці на тэрыторыі сучаснай Беларусі ў IX – першай палове XII ст.

9)Станауленне раннефеадальных дзяржаўных у ўсходніх славян.Кіеўская Русь як лакальная цывілізацыя (862 - 1125).

Гісторыкі спрачаюццаці, ці была Кіеўская Русь. Зараз пад тэрмінам К.Р. маюць на увазе раннія феадальныя дзяржавы усходніх славян 9 -12 ст, на чале якой стаяў кіеускі Князь.

Прычыны утварэння К.Р.

1)Сац. Эк. Прычыны –Развіццё сельск.гаспад.гандлю.

2)Унутрапалітычныя – ішоў працесс славянізацыі балтаў

3) Зненія абставіны

4)Нарманская тэорыя.

К.Р. – вялікі комплекс лакальных культур.

862 г. – Рурыка запрасілі у Ноўгарад.

Дзяржава трымалася выключна на сіле зброі.

Князь Уладзімер завершыў аб’яднанне К.Р.

У 1125 г Дзяржава распалася.

10) Полацкае,Тураускае і іншыя княствы на тэррыторыі Беларусі

Самым магутным і значным княствам на тэрыторыі Беларусі ў 10 -13 ст. з’яўлялася Полацкая зямля,гістарычным ядром якой было племянно княжанное княжанне крывічоў- палачан больш ранніх часоў.

Ужо ў першым упамінанне Полацка ў Іпацьеускім летапісе 862 годам адзначана яго воласць.Полацк тады не падпарадкоўваўся Кіеву.

Полацкая зямля размяшчалася ў пауночнай Беларусі, уключаючы Віцебскую вобласць і пауночную палову Менскай. На пауночным захадзе ўладанні полацкіх князёў прасціраліся па ніжняму цячэнню Заходняй Дзвіны.

У летапісе Полацк залічаны да гарадоў, дзе “седяху велиции князи, под Олгом суще” ў апавяданні пра яго паход на Канстанцінопальу 907 г.Упамінанне пра Полацк пацвярджае, што полацкая знаць і мясцовыя князі дзейнічалі абапяраючыся на кіеускага князя.Полацк у пачатку 10 ст. можна разглядаць як саюзніка Кіева.

У апошняй трэці 10 ст. у Полацку сядзеў незалежны ад Кіева і Ноўгарада князь Рагвалод.Яго зусім выключнае становішча сярод іншых княстваў летапісец падкрэсліў словамі “трымаў Полацкую зямлю і правіў ёй”.Гэта сведчыць пра самастойнасць Полацка.

Тураускае княства прымыкала да пауднёвых граніц Полацкай зямлі і знаходзілася на тэрыторыі пауднёвай Беларусі ў басейне Прыпяці.Першапачатковы яе палітычны центр – Тўрау.Буйным горадам быў Пінск

Узнікненню і развіццю Турава,як і Пінска,садзейнічала іх выгаднае размяшчэнне на водным Прыпяцка-Бугскім гандлёвым шляху з Кіева у Польшчу.

У 988 г. вялікі кіеускі князь У.Святаслававіч аддау Турау свайму сыну Святаполку.Пасля смерці бацькі (1015г.).

Святаполк пераходзіць на вялікае княжанен у Кіеу,застаушыся тураускім князем. Калі на чале Кіеускай Русі стаяу Яраслау Мудры,ён аддау Турау у валоданне свайму сынуу Ізяславу.Затым пасля бацькі Ізяслау апынууся на троне у Кіеве. Пазней у Тураве княжылі яго сыны:Яраполк і Святаплок.Атрымаушы кіеускі трон у 1093 г. Святаполк Ізяслававіч пакінуў Турау за сабой

11) Паганства на землях Беларусі.

На ўзровень культуры насельніцтва беларускіх земляў у дахрысціянскі перыяд вялікі ўплыў аказаў паганства. Яно ўяўляла сабою комплекс першабытных поглядаў і вераванняў. Погляды насельніцтва выяўляліся праз казкі, быліны. Свет нашых продкаў паўсюдна быў населены багамі. Першае месца сярод іх займаў бог Род, потым Пярун (бог маланак), бог сонца Хорос (Мерка, Купала), Лада(каханне), Жижель (агонь, рамяство), Переплут (бог весялосці, зману, жарты).Часцей за ўсё багі ўяўляліся ў форме ідалаў чалавекападобных.

Ідалы: -радавыя

-племянныя

-асабістыя

Ідалаў ставілі ў свяцілішчах (зваліся капальнямі), якія знаходзіліся як правіла на высокіх узгорках, акружаных валамі, пасярод якіх гарэў рытуальны агонь.

Верылі таксама ў добрых і злых духоў. На чале злых - чорт (нячысцік), упір, вадзянік, волколак (пярэварацень), баба яга. Добрыя - лясун, русалкі, духі якія ўвасабляюць з'явы прыроды (Жыхар).

Прыняцце хрысціянства

Хрысціянізацыя Старажытнай Русі працякала супярэчліва. Калі кіеўская абшчына, падпарадкоўваючыся аўтарытэту княжай улады, прыняла новую веру пакорліва, то іншыя рэгіёны, напрыклад, Ноўгарад, даводзілася хрысціць "агнём і кідаем". Паганства яшчэ доўга захоўвала свае пазіцыі, асабліва ў свядомасці людзей. Праваслаўная царква, прыстасоўваючыся да мясцовага асяроддзя, злучыла святы глыбокай пашаны паганскім багам з культамі святых. Так, свята Купалы зліўся з днём Іяана Хрысціцеля, Пяруна - з днём Іллі Прарока. Захаваўся і чыста паганскі па паходжанні свята масленіцы. Такім чынам ішоў працэс зрастання традыцыйных паганскіх і праваслаўных каштоўнасцяў.

Напрыклад, да Хрыста доўгі час ставіліся не як да адзінага Бога, які паказвае сваім жыццём шлях да выратавання, а мясцоваму бажаству, да якога звярталіся з просьбай пра практычную дапамогу ў зямных справах. Шырокі распаўсюд атрымаў культ Багародзіцы, як заступніцы ўсяго жывога, блізкі і больш зразумелы паганскаму светасузіранню.

У выніку, адбываўся сінтэз праваслаўя і паганства, які прывёў да складання т.зв. "дваяверства", ці рускага праваслаўя. Паступова паганскія элементы з яго выцясняліся, але шматлікія з іх захоўваліся працяглы час. Так, было прынята даваць нованароджанаму два імя - хрысціянскае, наяўнае ў святцах, і паганскае. Лічылася, што такім чынам чалавеку будзе забяспечана заступніцтва хрысціянскага Бога і, у той жа час, яго абароняць паганскія бажаствы. Гэты звычай існаваў не толькі ў нізах грамадства, але і сярод шляхты, а таксама князёў. Досыць успомніць, што Ўладзімір I увайшоў у гісторыю (і ў святцы) пад сваім паганскім імем, а не як Васіль. Гэтак жа як Яраслаў Мудры, хрышчаны Юрыем. Уладзімір Манамах па-хрысціянску клікаўся Васілём Андрэевічам, першыя рускія святыя Барыс і Глеб былі хрышчоныя як Раман і Давыд і г.д.

Дата добавления: 2015-07-11