БҰҰ ның мен жариялануына дейінгі кезеңдегі адам құқығы

Адам құқықтарының Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылғанға дейін дамуы.

БҰҰ ның мен жариялануына дейінгі кезеңдегі адам құқығы

Адам дүниеге келген күннен бастап өзінің құқықтарына ие болары белгілі. Тарихтың түрлі кезеңінде адам құқығы мен бостандығының көлемі бірдей болған жоқ. Мәселен, Ф.Энгельстің пайымдауынша Афин азаматтары «белгілі құқықтарға» ие болған. Бұл құқықтар олардың меншік жерінің көлеміне қарай тағайынладған. Феодализм кезеңінде тұлға құқығы феодалдық сатыдағы орынға тәуелді болды. Қарапайым шаруалар, ұсақ қолөнершілер әлеуметтік сапасы төмен адамдар болып есептелді.

Бостандық атымен туған буржуазиялық революциялар тенсіздікке негізделген жаңа әлеуметтік топтардың пайда боуына әкелді.

Құқық негізінен жеке меншікке негізделген, сонымен қатар, ол адамды сату және сатып алуды да қарастырған.

Атақты француз Адам және азамат құқығының декларациясының 17-бабында жеке меншік «қасиетті және қолсұқпаушылыққа ие» деп сипатталған. Осы құжат екі жақты құқық идеясына негіз салды – адам құқығы абстрактілі мағынада (droits de l’homme) және осы ел азаматының құқығы (droit’s de citoyen).

Құқықты droits de l’homme және droit’s de citoyen деп бөлу капиталистік қоғамның экономикалық құрылысын айқындайды. Бұрынғы дәстүрлі халықаралық құқыққа сәйкес белгілі бір мемлекеттің азаматтары басқа елдің территориясындағы өмірі мен мүлкін сақтау мақсатында күш қолдану заңды деп есептелінген. Бірақ мемлекет пен оның азаматтары арасындағы өзара қарым -қатынас мемлекеттің ішкі істері деп қарастырылатын.

Нығайған буржуазия мен жер өңдеушілердің басқарушыларының арасындағы бекіген ымыраластықтың, конституциялық монархияның беку актісі Билльдің құқық туралысы (1689 ж) болды. Билль парламентке үлкен рөлі берді, оның келісімінсіз заң әрекетін тоқұтатуға, так пайдасы үшін салықтар мен түсімдер өндіруге, бейбіт кезде тұрақты әскер ұстауға тыйым салды. Сонымен қатар Билль адам құқына бағалы үлес қосып, парламенттесөз бостандығы мен пікірталас еркіндігін, парламентке сайлау еркіндігін, қол астындағылардың монархқа петиция беру құқығын бекітті. Көрсетілген нормативтік актілер – адам құқығы мен оларды қорғау үшін қажетті билік бөлісі саласында Англияның алғашқы жол салушы екендігінің айғағы. Жөнге салу жөніндегі акт (1701 ж) парламенттің заңнама саласындағы үстемдігін, соттардың ауыстырылмау принципін, король министрлерінің парламент мүшелері болуына тыйым салуды бекітті.

Мұндай жаңашылдықтар буржуазиялық қатынастардың қарқынды дамуына, феодалдық озбырлық пен шексіздікке тыйым салуды талап еткен буржуазиялық сословие билігінің күшеюіне байланысты мүмкін болды.

Белгілі тарихи құжаттарда көрініс тапқан адам құқығы мен еркіндік идеяларын одан әрі дамыту АҚШ-та орын алды. Бұл құбылыстың қайнар көзі ағарту философиясында, ежелгі грек философтарының ілімдерінде, құқықтық доктриналарда Англиядағы буржуазиялық құрылыс қалыптасу кезеңінде пайда болған Еркіндіктің ұлы хартиясы, құқық туралы петиция, Билль құқық туралы, Хабеас корпус акті тәрізді актілерден түзілген. Табиғи құқық туралы ілімді Т.Пейн мен Т.Джеферсон өздерінің Англияға тәуелсіз ел құруға негізделген, АҚШ-тағы буржуазиялық-демократиялық және орталыққа қарсы революциядағы жеңістері үшін күресте қолданды. Т.Джефферсон бала дүниеге еркін болып келеді, бұл еркіндік табиғат сыйы, ол еркіндік туралы білетіндердікі ғана емес, балалар кішкентайынан және балалық шағында үлкендердің қамқорлығына берілген, сондықтан қажеттігіне байланысты олардың шектеулі билігі аясында болады.

Вирджиний құқық декларациясы идеялары АҚШ Тәуелсіздік декларациясында дами түсті (1776 ж) Онда: «Біз барлық адам тең жаратылған және жаратушы берген нақты етене құқытарға ие, оларға өмір, еркіндік, бақытқа ұмтылу жатады, бұл құқықтарды адамдар арасында қамтамасыз ету үшін өзінің орынды өкілеттілігін басқарылатындардың келісімінен алатын мемлекет құрылады деген ең көрнекті ақиқатты ұғынамыз» делінген. АҚШ Конституциясында (1787 ж.) алғашында табиғи ажырамас адам құқығының тізбесі болған жоқ. Кейіннен 1789 жылы Билль құқық туралы құрастырған Конституцияға алғашқы 10 түзетулер ұсынылып, ол 1791 жылы бекітілді.

Табиғи ажырамас адам құқығы идеялары Ж.Ж.Руссоның, Г.Гроцияның, Д.Локканың, Ш.Монтескьенің доктриналарында да дамытыла түсті. «Заң, жалпы айтқанда, - деп жазды. Ш.Монтескье, - адам ақыл – ойы, өйткені ол жер бетіндегі бар халықтарды басқарады; ал әр халықтың саяси және азаматтық заңдары осы ақыл-ойға қосымша жекелеген оқиғалар ретінде ғана болуы тиіс...». Д.Локктың айтқандарын ескермей кетуге болмайды: «Адам, бұрын дәлелденгендей, толық бостандық пен табиғи заңның барлық құқықтары мен артықшылықтарын барлық басқа адамдар сияқты шексіз пайдалануға құқылы болып туады. Бұл докториналар өзінің тарихи маңызы жағынан баға жетпес құқықтық акт – адам және азамат құқығы декларациясын (1789 ж) жасаған ұлы француз революциясының күшті факторына айналды. Онда «надандық, адам құқығын ұмыту немесе оны елемеу қоғамдық қасірет пен үкіметтің бұзылғандығының бірден бір дәлелі болып табылады» делінген. Саяси құқықтық тарихи ой-пікірлер нәтижелерінің мысалы ретінде, яғни адам, азаматқа қажетті құқықтарды іздеу нәтижесі деп тарихи құжаттар – заңды және жеке тұлғалардың еңбектерінің жемісі аталынды. Олар адам құқығы идеялары қалыптасуының жалпы тарихында тарихи «кескінділер» делінеді.

Адам құқығы дамуының шешуші кезеңі 17-18 ғасырлардағы Еуропадағы буржуазиялық – демократиялық революция болды. Ол адам құқығының кең жиынтығын ұсынып қана қоймай, сондай-ақ, адам құқығының әмбебаптығы негізіне айналып, оған нағыз демократиялық мән берген формалды түрдегі теңдік принципін ұсынды. Формалды теңдестікке негізделген адам құқығы қоғамдық дамудың басты құнды бағыттарының біріне айналды, олар мемлекет сипатына зор әсер етті, оның билікшілдігін шектеушілер болды, мемлекет өкімет пен жеке адамның арасындағы демократиялық өзара іс – әрекеттің орнауына ықпал етті, жеке адамды биліктік құрылымдар тарапынан шектен тыс қорғаншылық жасау және ерік-күші мен мүдделерін жаншудан босатты. Құқықтық мемлекет қалыптастыру қоғамдық сана мен тәжірибеде адам құқығын бекітпейінше мүмкін болмас еді.

Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысының қабылдануы және оның адам құқықтарына байланысты мақсаттары және қызметі.

После Московской и Тегеранской конференций разработка устава будущей новой международной организации, призванной обеспечи­вать мирное и дружественное сотрудничество государств во всех сфе­рах их взаимоотношений, проводилась путем обмена мнениями между СССР, США и Великобританией по дипломатическим каналам и на неофициальной конференции этих держав в Думбартон-Оксе (США, с 21 августа по 28 сентября 1944 г.). Выработанные на этой конферен­ции «Предложения относительно создания Всеобщей Международной Организации безопасности» составили основу Устава ООН.

В п. 1 гл. II Предложений в качестве одного из важнейших прин­ципов Организации провозглашался принцип суверенного равенства ее государств-членов. Он был закреплен затем в п. 1 ст. 2 Устава ООН.

На конференции были детально разработаны вопросы о составе, функциях и полномочиях Совета Безопасности. Положения соответ­ствующего раздела Предложений (гл. VI) с небольшими, главным об­разом редакционными, поправками были затем закреплены в Уставе ООН.

Эти положения предусматривали, в частности, что на Совет Без­опасности будет возложена главная ответственность за поддержание международного мира и безопасности. Совет будет действовать в соот­ветствии с целями и принципами Организации от имени всех ее чле­нов. Он будет состоять из представителей 11 (ныне — 15) членов Ор­ганизации; СССР, США, Великобритания, Китай и Франция будут являться постоянными членами Совета.

Конференция также тщательно и всесторонне обсудила важней­ший вопрос о процедуре голосования в Совете Безопасности. В основе этого обсуждения лежал проект, разработанный США и предусматри­вавший обязательное единогласие постоянных членов Совета при при­нятии решений, касающихся поддержания международного мира и безопасности. Правительство США решительно настаивало на своем проекте. Оно соглашалось войти в Организацию лишь в том случае, если в Совете будет действовать правило единогласия постоянных его членов.

В гл. VI Предложений указывалось, что рассмотрение вопроса о процедуре голосования в Совете Безопасности продолжается.

Предстояло преодолеть расхождение точек зрения по вопросу об участии в голосовании постоянного члена Совета, если он является стороной в споре. При этом единодушно было согласовано, что Совет Безопасности будет выносить решения большинством голосов при на­личии, как правило, единогласия его постоянных членов.

После конференции в Думбартон-Оксе, где принцип единогласия постоянных членов Совета Безопасности был установлен в качестве основы деятельности организации по поддержанию международного мира и безопасности, правительство США взяло на себя инициативу составления окончательного проекта положений о процедуре голосования по указанным вопросам в Совете Безопасности. Этот проект был сообщен 15 декабря 1944 г. Советскому Союзу и Великобритании, рас­смотрен и одобрен тремя державами на Крымской конференции в Ялте в 1945 г. (известен поэтому как «ялтинская формула»).

В заключительной части сообщения о результатах Крымской кон­ференции три державы заявили, что это совещание вновь подтвердило их «общую решимость сохранить и усилить в предстоящий мирный период то единство целей и действий, которое сделало в современной войне победу возможной и несомненной для Объединенных Наций…

Только при продолжающемся и растущем сотрудничестве и взаимопонимании между нашими тремя странами и между всеми миролю­бивыми народами может быть реализовано высшее стремление человечества — прочный и длительный мир...».

5 марта 1945 г. США от своего имени и от имени СССР, Великобритании и Китая направили сорока странам приглашение на конференцию в Сан-Франциско для подготовки Устава Всемирной Международной Организации для поддержания международного мира и безопасности, предложив при этом, чтобы конференция рассмотрела как базу для такого Устава вышеуказанные Предложения, а также вырабо­танные Крымской конференцией положения о порядке голосования в Совете Безопасности, вошедшие впоследствии в Устав ООН в качестве его ст. 27.

Вопрос о Совете Безопасности, в частности о порядке голосования в нем, вызвал самые оживленные прения и явился самым острым во­просом на Конференции в Сан-Франциско.

Некоторые делегации на конференции выступили за разъяснение приглашающими державами существа «ялтинской формулы» путем ответа на сформулированные соответствующим комитетом конференции вопросы. Эти вопросы (общее число их — 23) касались прежде всего возможности применения вето (требования единогласия) в слу­чаях принятия решений Советом Безопасности на основании разделов А и В гл. VI думбартон-окских Предложений (гл. VI и VII Устава ООН), т.е. при мирном разрешении международных споров и ситуаций и действиях в отношении угрозы миру, нарушений мира и актов агрес­сии.

В итоге положения о процедуре Совета Безопасности были изложены в ст. 28-32 Устава ООН. Конференцией Объединенных Наций был принят текст ны­нешней ст. 27 Устава ООН

Таким образом, в Уставе ООН было закреплено важнейшее прин­ципиальное положение — обязанность сотрудничества и единогласия пяти постоянных членов Совета Безопасности при принятии Советом важных решений в качестве необходимого условия эффективности действий Организации Объединенных Наций по обеспечению всеоб­щего мира и безопасности, а также в качестве непременного условия принятия мер для предупреждения или пресечения агрессии.

10. 1948 жылғы Адам құқықтары жайлы жалпыға бірдей декларацияның қабылдану процессі.

Всеобщая декларация прав человека, которая была принята Генеральной Ассамблеей ООН 10 декабря 1948 года, стала результатом опыта Второй мировой войны. После Второй мировой войны, когда создавалась Организация Объединенных Наций, члены международного сообщества дали торжественное обещание не допускать впредь совершения зверств, подобных тем, что имели место в ходе этой войны.

Мировые лидеры решили дополнить Устав ООН документом, гарантирующим права каждого человека везде и всегда. Задуманный ими документ, который позднее стал Всеобщей декларацией прав человека, рассматривался на первой сессии Генеральной Ассамблеи в 1946 году. Ассамблея рассмотрела этот проект декларации об основных правах человека и свободах и препроводила его Экономическому и Социальному Совету «для передачи на рассмотрение Комиссии по правам человека...в контексте подготовки ею международного билля о правах».

На своей первой сессии в 1947 году Комиссия уполномочила своих членов разработать то, что она назвала «предварительным проектом международного билля о правах человека». Позднее эту работу взял на себя формальный редакционный комитет, включавший членов Комиссии из восьми государств, отобранных на основе принципа справедливого географического представительства.

В 1950 году, во вторую годовщину принятия Всеобщей декларации прав человека, группа детей из Международного детского сада ООН в Нью-Йорке рассматривает плакат с текстом этого исторического документа. После принятия Декларации 10 декабря 1948 года Генеральная Ассамблея ООН призвала все государства-члены обнародовать текст Декларации и стремиться его «распространять, оглашать и разъяснять главным образом в школах и других учебных заведениях, без какого бы то ни было различия, основанного на политическом статусе стран или территорий». (ООН Фото)

Комиссия провела свое первое заседание в 1947 году. В своих мемуарах Элеонора Рузвельт вспоминает: «Д-р Чан был плюралистом и восхитительно говорил о том, что существует не одна, а несколько форм конечной реальности. В Декларации, говорил он, должны быть отражены не одни западные идеи и д-ру Хамфри следовало бы применять эклектический подход. Его замечание, хотя оно и было обращено к д-ру Хамфри, на самом деле адресовалось д-ру Малику, который в ответ тут же довольно пространно принялся разъяснять философию Фомы Аквинского. Д-р Хамфри с энтузиазмом включился в дискуссию, и я помню, что в какой-то момент д-р Чан сказал, что Секретариату не мешало бы посвятить несколько месяцев изучению основ конфуцианства!».

Первый проект Декларации был предложен в сентябре 1948 года, причем в подготовке окончательного проекта участвовало свыше 50 государств-членов. В своей резолюции 217А (III) от 10 декабря 1948 года Генеральная Ассамблея, заседавшая в Париже, приняла Всеобщую декларацию прав человека; восемь стран воздержались при голосовании, но ни одна страна не проголосовала против. Эрнан Санта Крус (Чили), член Редакционного подкомитета, писал: «Я четко осознавал, что являюсь свидетелем подлинно исторического события, когда был достигнут консенсус в отношении высшей ценности человеческой личности, ценности, которая определяется не решением какой-либо мирской власти, а самим фактом существования человека, что порождает неотъемлемое право быть свободным от нужды и угнетения и всесторонне развиваться как личности. В Большом зале... царила атмосфера подлинной солидарности и братства между мужчинами и женщинами, представлявшими самые разные круги, подобного я никогда больше не видел ни на одном международном форуме».

Полный текст Всеобщей декларации прав человека был составлен меньше чем за два года. В то время, когда весь мир был разделен на два блока — восточный и западный, нахождение общей точки зрения в отношении сути этого документа оказалось невероятно трудной задачей.

11. 1948 жылғы Адам құқықтары жайлы жалпыға бірдей декларацияның алатын орны.12. 1948 жылғы Адам құқықтары жайлы жалпыға бірдей декларациясында жарияланған адам құқықтары мен бостандықтары.

Дата добавления: 2015-08-09