Материалға, энергияға және айлабұйымдарға кететін шығындарды есептеу

Металды пайдалану коэффициенті к_пай=68,6%. Тетіктің салмағы m_т=0,395. Дайындаманың салмағы m_д=0,65кг.

Өндірістің берілген көлеміндегі негізгі материалдар мен шалаөнімдерге деген қажеттілікті келесі өрнек арқылы анықтаймыз:

(6.7)

мұндағы Р_нег – тетікті шығарудың жылдық бағдарламасына негізгі материалдың шығыны, кг;

Н_м – тетікті дайындауға жұмсалатын негізгі материал шығының мөлшері, Н_м = 0,65кг.

N_жыл – тетіктің жылдық шығарылымы, N_жыл =60 600 дана

Қалдықтарды өңдеу құнын ескере отырып, негізгі материалдардың жылдық шығын көлемін төмендегі өрнек арқылы анықтаймыз:

Қ_нег = Р_нег ·Б - q ·Б₁ (6.8)

мұндағы Б – негізгі материалдың құны, тг.

q – негізгі материалдың пайдаланушы қалдықтарының жылдық көлемі, кг.

Б₁ – негізгі материал қалдықтарының бағасы, тг.

Пайдаланылушы қалдықтардың жылдық көлемін келесі өрнек арқылы анықтаймыз:

g=(m_д – m_т) · N_жыл (6.9)

мұндағы m_д – дайындаманың салмағы, кг;

m_д – тетіктің салмағы, кг;

g=(0,650–0,371_т) · 60000 = 16740кг =1674 т

Бір тонна металдың бағасы Қ =20000тг, бір тонна қалдықты пайдалану құнын бір тонна метал құнының 10 % деп алайық. Сонда Қ₁=20000·0,1 =2000тг

Осы кезде пайдаланылатын қалдықтарды ескере отырып негізгі материалдарға кететін шығын:

Қ_нег = 39 ·20000 – 16,74 ·2000 =746520 тг

Жабдықтарды күтуге арналған материалдың құны өндірістік жабдықтар құнының 3% құрайды.

Қ_{жаб.күт.} = 0,03 ·1 320 000 = 39600тг

Энергетикалық шығындарды сығылған ауа мен энергия шығыны сияқты анықтаймыз. Өндірістік қажеттілікке керекті 1кВт электрэнергияның құны:

Қ_эл.эн. =12 тг/кВт

Осыған байланысты, электрэнергияға шығатын шығындар:

Қ_{жал.эл.эн.} = С_эл.эн. ·Ф_нег +ΣNi · k_i · k₃ (6.10)

мұндағы Ni – жеке ток қабылдағыштардыңбекітілген қуаты, кВт;

k_i – уақыт бойынша жабдықты тиеу коэффициенті;

k₃ – қуаты бойынша жабдықты тиеу коэффициенті;

Қ_{жал.эл.эн.} = 12 ·4015 ·0,93 ·(2,8 +2 ·1,7+6,0)=546650,28тг.

Сығылған ауаның шығыны бір жабдықтың 1 сағат уақытына шығыны 4м³ құрайды.

Электр шығындарының қосындысы:

Қ_эл.эн. = Қ_{жал.эл.эн} + Қ_сығ.а. =546650,28+8513 =555163,28 тг

Жарықтандыруға қажетті электр энергиясын, тұрмыстық қажет су мен жылытуға қажетті будың бағасын анықтайық. Жарықтандыруға қажетті электр энергиясын 3м²-қа қуаты N=15 Вт болатын бір шам орнату негізінде анықтаймыз.

1 кВт электр энергиясы Қ_эл = 12 тг.

Қ_эл.жар. =(Ғ_өнд + Ғ_қос)∙Ф_д∙N∙C_эл∙ (6.11)

Бір жұмысшының тұрмыстық қажеттілігіне арналған су күніне 60 л. құрайды. 1 м³ судың бағасы Қ_су =102тг/м³. Сонда судың жылдық құны:

ΣҚ_су = Σ n ∙ n _жыл ∙ V ∙ Қ_су ∙10 м ^-3

мұндағы Σ n - жұмысшылардың жалпы саны;

n _жыл – бір жылдың ішіндегі жұмыс күндерінің мөлшері;

V - бір жұмысшыға кететін судың мөлшері;

Қ_су =13 ∙ 265 ∙ 60 ∙ 102 ∙ 10^-3 =20367 тг

Аймақты жылыту құнын төмендегі өрнек арқылы табамыз:

Қ_ай.жыл. =0,5 V ∙ Қ_бу (6.12)

мұндағы V - ғимараттың көлемі, м³;

Е_көм.ен. =12 ∙3 400 =40 800 тг

Жұмысшылардың саны. Өндірістегі еңбекақы қоры

Жабдықтардың құрастырылуы мен екі ауысымды жұмыс түзіміне байланысты негізгі өндірістегі жұмысшылардың санын n=6 адам деп аламыз. Көмекші жұмысшылардың санын негізгі жұмысшылар санының үлестік қатынасымен анықтаймыз. Нәтижесінде, көмекші жұмысшылардың саны 4 адам, дәлірек айтқанда, кран жүргізушісі, электрокараның жүргізуішісі, слесарь, стропольщик. Инженер-техникалық қызметкерлердің саны 2 адам, дәрежелі қызметкер (еден жуушы). Негізгі жұмысшылардың еңбекақы қоры еңбектің сағаты бойынша келесі өрнек арқылы анықталады:

Е_н.ж.е. = Л_н.ж.+Д_ф+L_т (6.13)

мұндағы Л_н.ж. – негізгі жұмысшылардың саны;

L_тар. – орташа разрядтағы жұмысшылардың тарифтік сағаттық еңбекақы мөлшері, тг;

Негізгі жұмысшыларға қосылатын барлық қосымша еңбекақы қорының 4% құрайды, ал сыйақы қоры осы еңбекақы қорының 20-40% шамасында болады. Көмекші жұмысшылардың еңбекақы қоры еңбектің сағаты бойынша төлеу кезінде келесі өрнек арқылы анықталады:

Е_көм = Л_к.ж.+Д_ф+L_тар. (6.14)

мұндағы Л_н.ж. – көмекші жұмысшылардың саны;

L_тар. – орташа разрядтағы жұмысшылардың тарифтік сағаттық еңбекақы мөлшері, тг;

Еңбекақы қоры мен барлық қосымшалардың, сыйақылардың сомасы еңбекақы қорының негізгі қорын құрайды.

Еңбекақының барлық қорын негізгі және көмекші жұмысшылардың, инженер-техникалық және төменгі дәрежелі қызметкердің айлық еңбекақысы.

Еңбекақы:

	Негізгі өндірістік жұмысшылардың жалақысы	130000 тг
	Көмекші жұмысшылар:
	Кран жүргізушісі	850000 тг
	Стропольщик	90000 тг
	Электроканың жүргізушісі	80000 тг
	Слесарь	80000 тг
	Инженер-техникалық қызметкерлер
	Цехтың бастығы	200000 тг
	Нормировщик	160000 тг
	Төменгі дәрежелі қызметкерлер
	Еден жуушы	50000 тг

Негізгі және көмекші жұмысшылардың енбекақы қоры (ЕҚ) 6.3 – кестеде келтірілген.

6.3 – кесте – Еңбекақы қорының жазбасы

Жұмысшылардың тобы	Қорлар
Келтірілген ЕҚ, тг	Сыйақы (ЕҚ-ның 30%), тг	Қосымша төлем (ЕҚ-ның 10%), тг	Қосымша ЕҚ (негізгі ЕҚ 10%)	Жылдық ЕҚ, тг
Негізгі	120 000	36 000	12 000	12 000	188 0000
Көмекші	64 000	19 200	6 400	6 400	912 000

Аймақтың шығын сметасы үшін жабдықтармен жұмыс істейтін көмекші жұмысшылардың еңбекақы қорын анықтаймыз.

Көмекші жұмысшылардың негізгі жалақысы еңбекақы қорынан құрылады. Мұнда қосымша еңбекақы ескерілмейді.

Е_{қос.көм.} =12(64 000 + 19 200 +6 400) =1075200 тг

Аймақтың цехтағы жалпы үлесін ескере отырып, осы мәліметтерді шығындар сметасына жазамыз. Өйткені, бұл жұмысшылар цехтағы барлық аймақты қарайды, бірақ аймақтың шығын сметасында барлық еңбекақының ¼ бөлігін аламыз.

Негізгі жұмысшылардың негізгі және қосымша еңбекақыларын анықтаймыз.

Е_{нег.көм.ай.} =12(120000 +36 000 +12000) =2016000 тг

Е_{нег.көм.ай.} =(12 ∙ 6000) =144 000 тг

Әлеуметтік сақтандыру қоры– еңбек ету қабілетін жоғалтқан және (немесе) жұмысынан айырылған жағдайларда азаматтарды материалдық қолдау және олардың денсаулығын қорғау үшін қоғамдық өнім құнын қайта бөлу жөніндегі экономикалық қатынастардың жүйесін айтады.

Еңбекақы қоры – қаржыландыру көзіне қарамастан еңбекке ақы төлеу үшін кәсіпорын(фирма,ұйым,мекеме) есептеген барлық сома, ынталандырушы және өтемдік төлемдер, соның ішінде бағаның өсуіне және заңдарла көзделген нормалар шегінде табысты индекстеуге байланысты өтемдік төлемдер, сондай-ақ жұмысшыларға жұмыс істелмеген уақыт үшін есептелген ақшалай қаражат; яғни кәсіпорынның барлық жұмыскерлерге белгілі бір кезеңде еңбекақы және әлеуметтік сипаттағы төлемақы телеуге жұмсаған жинтық шығыны. Нарықтық қатынастар жағдайында еңбекақы қорын кәсіпорынның өзі нарықтың жағдаятын жұмыс күшінің құнымен байланысты ахуалды, инфляция деңгейін,басқа да факторларды ескере отырып, дербес белділейді. еңбекақы қорын есептеу кезінде кәсіпорындар әдетте жұмыскерлердің жалпы санын, орындалатын жұмыстардың көлемін, тарифтік жүйені және қолданылатын еңбекақы жүйелерін басшылыққа ала отырып, тікелей әдісті қолданады.

Инженер-техникалық (ИТҚ) және төменгі дәрежелі қызметкерлердің (ТДҚ) еңбекақы қоры 6.4-кестеде көрсетілген.

6.4 кесте - ИТҚ мен ТДҚ қорларының тізбесі

Категория	Қорлар
Негізгі ЕА	Қосымша ЕА (негізгі ЕА-ның 10%)	Сыйақы (негізгі ЕА-ның 30%)	Жылдық ЕА
ИТҚ	160 000
ТДҚ	50 000			840 000

ИТҚ мен ТДҚ негізгі еңбекақысын есептейік:

Е_{нег.ИТҚ} =12(120000 +48000) = 2016000 тг

Е_{нег.ИТҚ} =12 ∙ 16000=192000тг

Шығындардың кешенді статьялары

Шығындардың кешенді статьялары дегеніміз бұл жабдықтарды күту мен пайдалану шығындары, цехтық және өндірістен тыс шығындар. Бір ғана экономикалық шығындардан (негізгі материалдар, жалпы еңбекақы және т.б.) тұратын қарапайым статьялық шығындардан басты өзгешелік: бұл кешенді статьялар элементтерінің мәні өндірістік бірдей емес бірнеше әртүрлі экономикалық шығындар. Жұмыс процесі кезінде кестеде көрсетілген жабдықтарды пайдалануғакететін шығындар көрсетілген.

6.5 кесте – Жабдықтарды күту мен пайдалануға арналған шығындар сметасы.

N	Статьялардың атауы	Шығындардың сомасы
	Жабдықтарды жөндеуге арналған материалдар	127 600
	Электр энергиясы мен сығылған ауа	540 730
Жабдықтарды күтуге арналған көмекші жұмысшылардың ЕА (көмекші жұмысшылардың ЕА 30%)
А) негізгі	51 136
Б) қосымша (негізгі ЕА 10%)
В) салық (негізгі және қосымша ЕА сомасының 10%)	12 901
	Амортизациялық салымдар:
А) өндірістік жабдықтар	498 320
Б) энергетикалық жабдықтар	24 668
В) өлшеуші құралдар	6 911
Г) аспаптар мен айлабұйымдар	48 236
	Аспаптар мен айлабұйымдарды жөндеуге, күтуге кететін шығындар (бір адамға 7700 тг.)
	Ағымдағы жөндеу (бастапқы құнының 5%):
А) өндірістік жабдықтар	279 500
Б) энергетикалық жабдықтар	29 440
В) бақылау-өлшеуіш аспаптар	30 155
Жалпы	1030 581

Өнімнің өзіндік құнының есебі өндірістегі барлық шығындарды жалпыландыруға мүкіндік береді. Өзіндік құнның есебі 6.6 – кестеде берілген.

6.6 кесте – Өнімнің өзіндік құны

N	Статьяларды калькуляциялау	Сомасы, тг
	Пайдаға асырылатын қалдықтар есептелетін негізгі материалдар	746 520
	Негізгі жұмысшылардың ЕА:
	А) негізгі	1 000 800
Б) қосымша	72 000
В) әлеуметтік салық салымы, мөлшері негізгі және қосымша ЕА сомасының 26%	324 000
	Жабдықтарды күту мен пайдалануға арналған шығындар	577 581
	Цехтық шығындар	2 363 524
	Жалпы: бөлімдегі өзіндік құн	5 091 625
	Жалпы заводтық шығындар (негізгі жұмысшылардың негізгі ЕА 70%)	705 600
	Жаңа бұйым өндірісін дайындау мен меңгеруге кететін шығындар (негізгі жұмысшылардың негізгі ЕА 10%)	100 800
	Жалпы: заводтағы өзіндік құн	5 898 025
	Өндірістен тыс шығындар (завотағы өзіндік құнның 3%)	176 941
	Жалпы: Қбұй толық өзіндік құны	6 074 966

6.4 Айналымдағы қаржысының мөлшері (нормативі)

Әрбір кәсіпорында күн мен пайыздың салыстырмалы шамасындағы элементтері бойынша айналу қаржысын мөлшерлеуге болады. Осы көрсеткіштер бойынша кәсіпорынның тапсырмасы айналу қаржысының әрбір элементі бойынша, яғни құны бойынша мөлшерді анықтау қажет.

Негізгі материалдар бойынша айналым қаржысының мөлшерін анықтайық:

(6.15)

мұндағы С_геом – негізгі материалдардыңжылдық шығыны, тг;

D₃ – қордағы күндер, D₃ =30күн;

Т_к – күнтізбелік күндер, Т_к =365;

Қосалқы материалдар бойынша айналымдағы қаржының мөлшері:

Аяқталмаған өндірістің мөлшері:

(6.16)

мұндағы Т_уз – тетіктің өндірістік айналымының ұзақтылығы, жыл, тг;

D_с – тетіктің заводтағы өзіндік құны, тг;

К_аяқ.өн – 0,5 яақталмаған өндірістің коэффициенті;

Басқа шығындардың мөлшерін жоғарыда аталған барлық статьялар бойынша алынатын мөлшер сомасының 7% шамасында қабылдаймыз. Бұл шығын:

Н_бас =0,07 + (61358 + 6510 +91 +545 400 +1,5) = 613 361тг

Барлық мөлшерлер 6.7 ­ кестеге топтастырылған.

6.7 кесте - Айналым қаржысының мөлшері

Дата добавления: 2015-08-03