Что означают следующие слова? Legejo; ŝuisto; kasisto; gimnastikisto; malantaŭa; ĉiudimanĉa; dekomence; eksterkonkursa; laŭplane; plifortigi; transiri; travintri;

Legejo; ŝuisto; kasisto; gimnastikisto; malantaŭa; ĉiudimanĉa; dekomence; eksterkonkursa; laŭplane; plifortigi; transiri; travintri; gelernantoj; memlerninto; elektonta; elektota; bezonata; sunbrunigita; diablaĵo; ekpluvis; pluveti; redaktorino; litkovrilo; plenumiĝi; ambaŭflanka; alpagi; repagi; neelparolebla; anstataŭigebla; submeti; surmeti; altulaĉo; aneco; ariĝi; superakvego; elektema; pentrinda; cigaredingo; cigaredujo; nerazita; forrazi; enujigi; interkisi; ĵusa; perlabori; senlaca; seniĝi; fakulo; fotokonkurso; aŭtoturismo; pohora pago; kromgusto; laŭforta.

12.2. Переведите сочетания:

Plena ilustrita vortaro de Esperanto; legi anstataŭ labori; laŭ lia deziro; laŭ mia vidpunkto; laŭ ŝia promeso; karaktero laŭ vetero; malgraŭ la alta kosto; aĉeti po kvar krajonojn; skribi leteron post letero; inter du militoj; atendi ĝis la printempo; veturi sen bileto; telefoni antaŭ ol veni; amo de infanoj al legado; ĉe la angulo de la strato; el kio ĝi estas farita?; batali por la patrujo; en vintro; je kvin kilometroj pli malproksime; paroli ĉirkaŭ unu horon; sub la suno; ekster kontrolo; super la enirejo; dank' al ilia sperto; pasi preter la haltejo; mi volas nenion krom tio; laca pro laboro; halti por iom ripozi; vesto kontraŭ pluvo; transdoni pere de najbaro; ekde la elektiĝo; bezono de la homaro pri komuna lingvo; okaze de la ĉampioniĝo; enamiĝi al bela fraŭlino.

12.3. Переведите фразы:

Laŭ la frukto oni arbon ekkonas. Ni aĉetis po du cigaredingojn kaj po unu cigaredujon. Nenio anstataŭas la sanon. Bona matenmanĝo ne anstataŭas bonan tagmanĝon. Baldaŭ ni anstataŭigos la nigran-blankan televidilon per la kolora. Eventoj okazas mem, malgraŭ tio, ke oni prisilentas ilin (Sofoklo). Ju pli da havo, des pli da pravo. La homo estas des pli feliĉa, ju malpli da bezonoj li havas. Ja koni bone la homon signifas koni sin mem (Ŝekspiro). Jen ekbatos tre rapide, jen ekhaltos mia kor'. Matenas, vesperas – la tag' malaperas. Ne valoras perdi la tempon por tio! Estas al mi tre agrable, ke mi havas nun okazon saluti vin. Ŝi ĵus faris matenan gimnastikon kaj tuj iros en la banĉambron por lavi sin. Nenio fariĝas tuj. La riĉeco povas veni al ni, sed estas ni mem, kiuj devas iri al la saĝeco (E. Young/Jung). Hodiaŭ supre, morgaŭ malsupre. La plej perdita el ĉiuj tagoj estas tiu, kiam ni ne ridis (S. Chamfort/Ŝamf o r). Ni komencas ami tion, kion ni havas, nur kiam ni ĝin perdas. Oni ne povas perdi tion, kion oni ne havas. El ies monujo estas facile pagi. Por la bono oni pagas per bono. Senpaga estas nur la morto, sed ĝi kostas la vivon. Inter du malbonoj necesas elekti la malplej grandan (Aristotelo). Ĉio ordiĝos! Kiu ne havas hararon, ne bezonas kombilon. Pli bone saĝa malamiko, ol malsaĝa amiko. Ĉiu havas sian guston. Neniu povas esti ĉioscia, nek ĉiopova (Vergilio). Pro malgranda eraro okazas grandaj malfeliĉoj. La homo bezonas du jarojn por lerni paroli kaj sesdek jarojn por lerni silenti (R. Gamzatov). Kaj jen la fino de la fabelo. Ni ne tiom bezonas helpon de amikoj, kiom la certecon, ke ni ĝin ricevos (Demokrito). Se vi ne volas, ke malamiko eksciu vian sekreton, ne malkovru ĝin eĉ al amiko (Kabus). Pli valoras paco malbona, ol malpaco plej bona. Se brulas nenio, fumo ne iras. Pluvo en aprilo – por la tero utilo. Tro elektema ricevas nenion. Kiu tro rapide saltas, tiu baldaŭ haltas. Por ĉiu ago venas la tempo de pago. Ofte rideto helpas al peto.

12.4. Переведите на эсперанто:

Вы хотите посмотреть новый журнал мод, который я получила из Парижа от своей подруги по переписке? Вот разноцветные летние платья, элегантные мужские костюмы и рубашки, яркие весенние пальто. Посмотрите на эту модную спортивную одежду! А вот какие красивые купальные костюмы! Вам нравятся такие туфли? Мне, например, не очень. Но эти саквояжи – по моему вкусу. В конце журнала вы можете увидеть и другие вещи – красивые столовые приборы, часы различной формы и многое другое. А я послала моей подруге в Париж журналы мод из Москвы и Риги – они тоже очень хороши.

Расскажите о самом большом универмаге в вашем городе или составьте диалог по одной из ситуаций: а) изобразите беседы о покупках в универмаге: двое друзей – продавцы – кассир; б) выясните, в каких магазинах каждый из вас больше всего любит бывать; куда вы ходите неохотно; в) послезавтра вы уезжаете в лагерь эсперантистов. Из-за занятости вы и ваши друзья отложили покупки на последний день. Что и как вы покупаете, как вы обсуждаете покупки?

Ваших знаний уже достаточно, чтобы начать чтение. Подпишитесь на один из эсперантских журналов. Начните собирать библиотечку эсперантской литературы: книги можно приобретать в магазинах, в клубах эсперанто, а также путём международного обмена. Постарайтесь приобрести хорошие словари. Берите взаймы книги у товарищей и давайте им читать свои. Используйте местные библиотеки, сами дарите им эсперантские книги. Из центральных библиотек можно получать книги по межбиблиотечному абонементу, а также заказывать их микрофильмы. Читайте как можно больше, особенно то, что интересует вас лично, а также пьесы и художественную литературу с большим количеством диалогов. Не забывайте выписывать в вашу картотеку интересные выражения, слова и словосочетания. Может быть, в дальнейшем вы сами станете переводчиком или автором статей, художественных произведений, научно-популярных или научных работ на эсперанто.

Приложения

Языковая игра «Цепочка слов»

Играющие придумывают фразы так, чтобы в следующей фразе было слово из предыдущей. Игру можно варьировать: например, повторяется только существительное, глагол, последнее слово и т. д.

Урок 13

Лексика

ajlo 'чеснок', bastono 'палка', biero 'пиво', bombono 'конфета', bovo 'бык', brili 'блестеть', 'сверкать', buŝo 'рот', butero 'сливочное масло', cepo 'лук', citrono 'лимон', dolĉa 'сладкий', fiŝo 'рыба', forko 'вилка', friti 'жарить', fromaĝo 'сыр', glaso 'стакан', haki 'рубить', kapti 'ловить', 'поймать', karoto 'морковь', kaserolo 'кастрюля', koko 'петух', kremo 'сливки', 'сметана', 'крем', kukumo 'огурец', kulero 'ложка', lakto 'молоко', lardo 'сало', larĝa 'широкий', laŭro 'лавр', legomo 'овощ', ligi 'связать', 'завязать', ligno 'дерево (материал)', maniero 'способ', 'образ', 'прием', miksi 'смешивать', oceano 'океан', ovo 'яйцо', peco 'кусок', 'штука', 'деталь', pekli 'солить', 'засаливать', 'мочить', 'заготавливать впрок', pipro 'перец', pizo 'горох', pomo 'яблоко' (terpomo 'картофель'), porko 'свинья', preta 'готовый', salo 'соль', sata 'сытый', saŭco 'соус', suko 'сок', sukero 'сахар', ŝafo 'баран', teo 'чай', telero 'тарелка', tomato 'помидор', 'томат', tranĉi 'резать', turni 'повернуть', 'обратить', vendi 'продать', viando 'мясо', vinagro 'уксус'.

Без перевода: bulko, gramo, kolbaso, polietileno, supo, ŝaŝliko.

Грамматика

13-1. Некоторые слова в русском языке употребляются в единственном числе, а в эсперанто во множественном: 'картофель' terpomoj, 'горох' pizoj (pizo 'горошина') и наоборот: 'деньги' mono, 'ворота' pordego, 'часы' horloĝo.

13-2. После причастий страдательного залога существительные, обозначающие деятеля, употребляются с предлогом de, а существительные, обозначающие орудие или средство действия, употребляются с предлогом per: portreto pentrita de Rafael, la kampo kovrita de neĝo, pano tranĉita per tranĉilo.

13-3. Частица -ся в русском языке многозначна и передаётся на эсперанто различными способами:

· возвратным местоимением, если действующее лицо сознательно и добровольно направляет действие на себя: 'он моется' li lavas sin;

· связкой esti и причастием в страдательном залоге, если предмет подвергается действию со стороны другого предмета: 'шашлык готовится следующим образом' la ŝaŝliko estas preparata jene; 'дверь закрывается (мною)' la pordo estas fermata;

· неопределённо-личным местоимением oni и основным глаголом в действительном залоге – в случае, аналогичном описанному выше: oni preparas la ŝaŝlikon jene; oni fermas la pordon;

· глагольным суффиксом -iĝ-, если предмет несознательно или символически направляет действие на себя: 'дверь закрывается (сама)' la pordo fermiĝas, 'урок начинается' la leciono komenciĝas, 'стол находится у окна' la tablo troviĝas ĉe la fenestro; употребление -iĝ- нередко допустимо и вместо трёх описанных выше случаев: la ŝaŝliko prepariĝas jene;

· словами unu la alian или приставкой inter- для обозначения взаимности: 'они целуются' ili kisas unu la alian или же ili interkisas. В этом значении допустимы также формы ili kisas sin, ili kisiĝas. Форма ili kisas sin reciproke (взаимно) является устаревшей;

· нулем при переводе таких русских глаголов, как «учится», «дымится», «кусается» и т. п.: 'она учится' ŝi lernas, 'сигарета дымится' la cigaredo fumas, 'собака кусается' la hundo mordas или если русский глагол не употребляется без -ся: 'нравиться' plaĉi, 'появиться' aperi, 'ошибиться' erari, 'смеяться' ridi, 'стараться' klopodi, 'улыбаться' rideti, 'остаться' resti, 'надеяться' esperi, 'лениться' mallaboremi;

· выпадением суффикса -ig-, если при добавлении -ся устраняется значение принуждения: 'продолжать' daŭrigi – 'продолжаться' daŭri; 'остановить' haltigi – 'остановиться' halti; 'радовать' ĝojigi – 'радоваться' ĝoji; 'развивать' evoluigi – 'развиваться' evolui; 'веселить' gajigi – 'веселиться' gaji; 'удивлять' mirigi – 'удивляться' miri.

Иногда русское слово с частицей -ся переводится совсем другим корнем: 'получать' ricevi – 'получаться' rezultiĝi; 'переписывать' reskribi – 'переписываться' korespondi.

Словообразование

13-4. Суффикс -er- обозначает частицу, элемент: te-ero 'чаинка'. Ankaŭ panero estas pano 'Крошки тоже хлеб'; Unu monero ne estas mono 'Одна монета не деньги'.

13-5. Суффикс -id- обозначает потомка, ребенка: bovido 'теленок', ŝafido 'ягненок', fiŝido 'малек', arbido 'саженец'; Ne el ĉiu ovo eliras kokido.

13-6. Суффикс -end- обозначает долженствование: aĉetenda objekto 'предмет, который должен быть куплен', 'предмет, подлежащий покупке'; memorenda dato 'знаменательная дата'; Ne ĉio farenda estas farinda 'Не всё, что должно быть сделано, стоит быть сделанным'; Jen via vojo irenda 'Вот путь, по которому вы должны идти'; Ĉiu letero estas respondenda 'На каждое письмо должен быть дан ответ'.

13-7. Приставка dis- обозначает разделение: disbati 'разбить'; disiri 'разойтись'; dishaki 'разрубить'; dise 'врозь'; dise-mise 'как попало', 'тяп-ляп'; disa 'разъединённый', 'разобщённый'; diskapte 'нарасхват'; disvojiĝo 'распутье'; disaŭdigo 'радиопередача'; dissalti 'прыгать в разные стороны', перен. 'распасться', 'развеяться в прах'.

Ŝaŝliko

— Ĉar morgaŭ matene ni eksterurbiĝos por du tagoj, oni devas decidi, kiu kion kunprenos.

— La tendo, hakilo kaj manĝilaro: tranĉilo, forkoj, kuleroj ktp – estas prenotaj de mi.

— Mi pensas, ke indas preni fiŝkaptilon kaj ankaŭ terpomojn, karotojn kaj aliajn legomojn – ni povus kuiri supon aŭ friti ion.

— Nepre. En la magazeno «Oceano» oni vendas nun bongustajn salitajn fiŝojn. Ĉu ni aĉetu iom?

— Neniuokaze ĝi estas prenenda, ĉar poste ni vole-nevole multe trinkos. Mi povas kunpreni bulkojn, kolbason, ovojn kaj iujn laktaĵojn, ekzemple, buteron, kremon aŭ fromaĝon.

— Ne forgesu pri teo kaj dolĉaĵoj: sukero aŭ bombonoj. Ĉu, eble, ankaŭ bieron? Mi tre ŝatas ĝin.

— Mi ne estas kontraŭ glaso da biero. Tamen kiel vi deziras, sed mi estas malsata sen viando. Ni aĉetu bovaĵon aŭ kokinon! Kiel tio plaĉas al vi?

— Brila ideo! Jen kion mi diros al vi: ni faru ŝaŝlikon! Pri tio mi estas specialisto.

— Bonege dirite! Kiu povis tion atendi! Priskribu, kiamaniere vi preparas ĉi bongustaĵon, se ne estas sekreto.

— Ek do!

— La ŝaŝliko por kvar personoj estas preparata jene. Vespere necesas preni sescent gramojn da ŝafidaĵo aŭ bona porkaĵo, distranĉi ĝin laŭlarĝe en pecetojn po 25-30 gramoj. Meti ilin en teleron aŭ kaserolon. Aldoni du cepojn kaj ses erojn de ajlo.

— Ĉu tutajn?

— Ne, dispecigitajn. Almeti ses laŭrajn foliojn, kulereton da salo, neplenan kulereton da nigra pipro, ĉion bone intermiksi.

— Tio devas esti bongustega!

— Vi ne eraras. Poste ni transmetas ĉion en polietilenan saketon. Ne forgesu aldoni sukon el duono de citrono kaj du kuleretojn da vinagro. Post bona intermiksado la saketo estas forte ligata, enigata en kaserolon, kovrata per kovrilo kaj metata por nokto en malvarman lokon.

— Kaj plu? Kiamaniere estas farata la ŝaŝliko mem?

— Oni devas trameti la viandopecetojn sur bastonetojn: viando – lardo – viando – viando – lardo – viando. Kaj oni tenas ilin super varmegaj, sed ne plu brulantaj lignaĵoj, ĉiufoje turnante la bastonetojn. Post kiam la viando estas preta, ni metas forte vinagritajn kaj pipritajn ŝaŝlikojn sur telerojn, ne eligante la bastonetojn.

— Tia manĝaĵo brulos en la buŝo!

— Jes, tio estas ĝusta. Por kvar ŝaŝlikoj estas dismetataj sur la telerojn kvar freŝaj tomatoj, du cepoj, tranĉitaj en grandajn rondajn pecojn, kvar verdaj cepoj, ses dispecetigitaj ajleroj, kvar peklitaj kukumetoj, tomata saŭco kaj pizoj. Atenton! La ŝaŝliko estas farata ne de virinoj, sed de viroj!

Задания

Дата добавления: 2015-07-24