Буржуазныя рэформы 60–70 гг. ХІХ ст.

Рэформа 1861 г. адмяніла прыгоннае права і ліквідавала голоўную перашкоду, што стрымлівала развіццё капіталізму ў Расіі.

У 60–70-я гады ўрад Аляксандра ІІ ажыццявіў шэраг буржуазных рэформ: земскую, судовую, гарадскую, ваенную, у галіне народнай адукацыі і друку.

Самая радыкальная з іх – судовая (1864 г.). Новы суд будаваўся на бессаслоўных прынцыпах. Абвяшчаліся нязменнасць суддзяў, незалежнасць суда ад адміністрацыі, вусны характар, спаборнасць і галоснасць судовага працэсу. Ствараўся інстытут прысяжных павераных (адвакатаў) прысяжных засядацеляў скарачалася сістэма судаводства. Першая інстанцыя – міравы суд (1 суддзя), другая – з’езд міравых суддзяў, потым – акруговы суд (у губернях) і судовыя палаты (некалькі губерняў). Адзіная апеляцыйная інстанцыя – сенат. Выбарнасць міравых суддзяў. Члены судовых палат і акруговых судоў зацвярджаліся імператарам, міравыя суддзі – сенатам.

Рэформа пакінула валасны суд для сялян, духоўны суд (кансісторыю) для духавенства і ваенны суд для вайскоўцаў. Вышэйшыя дзяржаўныя асобы падлягалі Вышэйшаму крымінальнаму суду.

На Беларусі судовая рэформа пачалася толькі у 1872 г. з увядзення міравых судоў, якіх тут назначаў (не выбіралі як у Расіі) міністр юстыцыі. Акруговыя суды, прысяжныя засядацелі і прысяжныя павераныя з’явіліся тут толькі ў 1882 г. – вынік паўстання 1863–1864 гг. Улада Расіі не давярала мясцовым памешчыкам.

Земская рэформа (1864 г.) прадугледжвала стварэнне ў паветах і губерніях выбарных устаноў для кіраўніцтва мясцовай гаспадаркай, народнай асветай, медыцынскім абслугоўваннем (справамі непалітычнага характару). На Беларусі ў сувязі з паўстаннем 1863–1864 гг. рэформа праведзена ажно у 1911 г. спецыяльным выбарчым законам.

Гарадская рэформа ў Беларусі праведзена была са спазненнем на 5 гадоў, у 1875 г. (прынята у 1870 г.) Усесаслоўнасць пры выбарах гарадской думы, управы. Аднак права выбіраць і быць абраным мелі толькі тыя, хто плаціў гарадскія падаткі: буйныя плацельшчыкі, сярэднія і дробныя плацельшчыкі (3 курыі). Такім чынам, новая сістэма гарадскога самакіравання давала ўладу буйной буржуазіі – купцам, прадпрымальнікам, уладальнікам нерухомасці. Рабочыя служачыя, інтэлегенцыя (асноўная маса насельніцтва гарадоў) не мелі магчымасці ўдзельнічаць у гарадскім самакіраванні як непадатковае насельніцтва.

- Чым займалася гарадская дума?

Добраупарадкаваннем тэрыторыі горада, арганізацыяй гарадскога гандлю, транспарту, нар. адукацыі, аховы здароўя, санітарнымі і супрацьпажарнымі мерапрыемствамі.

Рэформа арміі (1862 г.): створаны 15 ваенных акруг, скарочаны тэрмін службы да 7 г. (на флоце да 8 г.). Захаваўся саслоўны прынцып камплектавання войск. І толькі у 1874 г. уведзена ўсеагульная воінская павіннасць (з 20 гадоў). Тэрмін службы зніжаўся да 6 гадоў абавязкова і 9 г. у запасе, на флоце – 7 г. і 3 г. Льготы для тых, хто меў адукацыю: з вышэйшай адукацыяй – 6 месяцаў, з гімназіяй – 1,5 г., вучылішча – 3, зпачатковай школай – 4 гады.

Рэформа школы (1864 г.) і цэнзурная рэформа (1865 г.). Школа-усесаслоўная, павялічвалася колькасць пачатковых школ, пераемнасць розных ступеняў навучання. Гімназіі падзяляліся на: класічныя і рэальныя. Высокая плата за навучанне. Для жыхароў Беларусі складана было атрымаць вышэйшую адукацыю, таму што не было ніводнай вышэйшай навучальнай установы.

Па новаму цэнзурнаму статуту (1865 г.) пашыраліся магчымасці друку. Адменялася цэнзура для твораў да 10 друкаваных аркушаў і для перакладу – 20 друк.арк. На Беларусі да сярэдзіны 80-х гадоў усе перыядычныя выданні залежалі ад урадавых устаноў і праваслаўнай царквы.

Такім чынам, буржуазныя рэформы былі крокам наперад па шляху пераўтварэння феадальнай манархіі ў буржуазную. Вялікія адрозненні і адтэрміноўкі ў правядзенні рэформ на Беларусі надавалі ім яшчэ больш абмежаваны і непаслядоўны характар у параўнанні з іншымі рэгіёнамі Расіі.

Дата добавления: 2015-08-02