Дисперсиялық анализ түсінігі.

Дисперсиялық анализ – бұл белгілі бір бақыланатын факторлардың әсерімен белгілердің өзгермелі анализі. Шетел әдебиеттерінде дисперсионды анализ ANOVA деп белгіленеді. Бұл әдістің авторы Р.А. Фишер.

Дисперсиялық анализ мақсаты жалпы вариативтілік белгісінен алып тастау.

а) әрекетпен негізделген әрбір зерттелінетін вариативтіліктің тәуелсіз үлгісі.

б) өзара әрекетпен негізделген зерттелетін вариативтіліктің тәуелсіз үлгісі.

в) кездейсоқ вариативтілік басқа да белгісіз үлгілер.

Ғ Фишер¹ критериі.

А үлгісі

Ғ_{эмп А} = -----------------------------------------------

Кездейсоқ вариативтілік

Б үлгісі

Ғ_{эмп Б} = -----------------------------------------------

Кездейсоқ вариативтілік

А және Б үлгілері

Ғ_{эмп АБ} = -----------------------------------------------

Кездейсоқ вариативтілік

Ғ критеріне дисперсия бағалары кіреді, яғни белгілерді анықтау Ғ критериінде параметрлік болып табылады.

Әрекетпен негізделген зерттелетін вариативтіліктің деңгейі неғұрлым үлкен болса, соғұрлым Ғ эмпирикалық критериі жоғары болады.

Дисперсиялық анализдің екі жолы бар:

Бірінші жолы біз белгілі бір әрекеттерді немесе біздің әрекетімізге тәуелсіз әрекеттерді, әсіресе, бұл әрекеттерді тәуелсіз фактор деп, ал зерттелінетін белгілерді тәуелді нәтижелі белгі ретінде қарастырамыз. Мысалы: зерттелінушілердлің жасын фактор деп, ал олардың тапсырманы орындау тиімділігін – белгілердің нәтижесі деп қарастырамыз.

Екінші жолы: біз ешбір әрекет жасамай психологиялық белгілердің әртүрлі деңгейдегі дамуы әртүрлі болып көрінеді. Осы және басқа да себептерге байланысты бір белгілер фактор ретінде қарастырылса, ал басқалары осы фактордың әрекет нәтижесі ретінде қарастырылады. Мысалы: интеллект және мотивация деңгейін біз фактор ретінде, ал кәсіпті компоненттілігін немесе социометриялық статусын белгілердің нәтижесі деп қарастырамыз.

Дисперсиялдық анализ – белгілердің өзгерісін бақылауға мүмкіндік береді, бірақ мұнда бұл өзгерістердің бағытын көрсетпейді.

Дата добавления: 2015-07-21