лтер, улым, фашисты 1 страница

Се билет

1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”.

2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.

3. Д.Юлтыйҙың “Атлан, батыр!” шиғырын ятҡа һөйләү.

1. Дауыт Юлтыйҙың ижады. Беренсе донъя һуғышына ҡаршы протест белдереп яҙылған шиғырҙары: “Сумка”, “Шинель”, “Ҡан баҙары”

Ун етенсе йылда революция тулҡындары менән башҡорт әҙәбиәтенә бер төркөм яҙыусылар килде. Улар — түбәндән күтәрелеп, үткән тормоштоң әсеһен-сөсөһөн иртә татыган кешеләр — социалистик революцияны тәбрикләп кенә ҡалманылар, бәлки ҡулдарына ҡорал тотоп, совет власын яҡларға сыҡтылар, яу фронттарын кистеләр.

Талантлы бай ижады менән Дауыт Юлтый башҡорт совет әҙәбиәтенә нигеҙ һалыусы яҙыусыларҙың береһе булды. Ул — яңы типтағы башҡорт әҙәбиәтенең классигы. Д. Юлтый демократик йөкмәткеле башҡорт матбуғатын, театр сәнғәтен һәм драматургияһын нығытыуҙа ла ғәйәт ҙур хеҙмәт күрһәтте.

Ырымбур губернаһындағы Туҡ йылғаһы буйында ултырған Юлтый тигән ауылдың ана шундай ярлы өйҙәренең береһендә 1893 йылдың 18 апрелендә Дауыт Юлтый донъяға килгән.

Беренсе бөтә донъя һуғышы осорондагы шиғырҙары. Беренсе донъя һуғышы Дауыт Юлтый тормошона һәм ижадына киҫкен үҙгәрештәр алып килде. 1914 йылдың көҙөнән армияға алынып, оҙаҡламай фронтҡа барып эләккәс, һалдаттың окоп тормошо, утлы яу, ҡан-йәш, үлем шинель кейгән, мылтыҡ тотҡан йәш кешене аяныслы уйҙарға, хафаларға һала. Тәүҙә унда шиғыр ҡайғыһы түгел, баш ҡайғыһы көслөрәк.

Бер аҙ окоп тормошона, фронт шарттарына күнегә төшкәс, Дауыт Юлтый һалдаттың донъяға күҙе асылғандай, һуғыштың асылын аңлағандай була. «Шинель», «Сумка», «Ҡан баҙары» кеүек шиғырҙары ошо хаҡта һөйләй.

«Шинель» (1915) шиғырында шинель кейгән һалдат образы күҙ алдына килә. Һалдат йәйен дә, ҡышын да — йыл әйләнәһенә үҙенә окопта түшәге-юрғаны урынына булған, һалҡындарҙан һаҡлаған шинеленә мең афарин әйтеп, үҙенсә күңелен йыуата.

1916 йылда яҙылған «Сумка» шиғырында иһә шағир ҡыйыу ғына һорауҙар ҡуя: «...өсөнсө йыл ҡанлы һуғыш, ҡасан бөтөр ер өҫтөндә был ҙур вәхшәт, был ҡан түгеш?» — ти.

Барыһы хәйлә, барыһы золом,

Улар тик беҙҙе һаталар,

Беҙҙең башты буштан-бушҡа

Ҡанға батырып югалталар, —

тип яуабын да бирә ул быға. Был инде һуғышҡа, ҡан ҡойошҡа һалдаттың протест тауышы. Һалдат баштары иҫәбенә һуғыштан ҙур табыш алған һуғыш суҡмарҙарын — генералдарҙы шағир йәнҡыярҙар тип атай.

Бына Дауыт Юлтый көн дә күреп, тойоп торған тамаша. Алда — ут һәм ҡан аралашып меңәр саҡрымға һуҙылған фронт һыҙығы. Һалдат шағир шуларҙы 1916 йылда яҙылған «Ҡан баҙары» шиғырында йәне әсенеп тасуирланы. Автор «ҡан баҙарынан» нисек ҡотолоу юлдарын әйтеп бирә алмаһа ла, кемдәрҙең һалдат ғүмерҙәре иҫәбенә байыуын ҡәһәрләп атаны. Ватан исеме менән һалдаттарҙы ут, үлем эсенә ҡыуыусыларҙы ялған патриоттар тине.

Дауыт Юлтыйҙың иң тәүҙә фронтта яҙылған шиғырҙары һуғышты тасуир-лауҙан, ниндәйҙер бер ҡара көстәр арҡаһында миллиондарҙың ҡандары түгелеүгә зарланыуҙан торалар. һуңға табан быларҙың сәбәптәре тикшерелә, асыла бара. «Шинель», «Сумка» шиғырҙары аша «Ҡан баҙары»на килеп етәләр. Дауыт Юлтыйҙың «Шинель», «Сумка», «Ҡан баҙары» һәм бүтән фронт шиғырҙары заманында хат эстәрендә йәки ҡуйын дәфтәрҙәрендә ҡулъяҙма көйө ҡалһа ла, уларҙың шағир-һалдаттың үҙенең һәм ҡоралдаштарының шул дәүерҙәге уй-кисерештәрен, һуғышҡа мөнәсәбәттәрен аңлауҙа әһәмиәттәре бар.

2. Н. Нәжмиҙең “Тыуған ил тураһында йыр”, “Ватан” шиғырҙары, уларҙа патриотизм темаһы.

Һәр шағир ҙа тыуған ил, тыуған ер тураһында шиғырҙар яҙмай ҡалмай. Улай ғына түгел, шағирҙың лирикаһы — ул тәбиғәт, тыуған ауыл тураһындағы шиғырмы, кешеләр хаҡындамы — ул һәр саҡ илһөйәрлек уй-тойғолары менән бергә үрелеп бара.

Назар Нәжмиҙең лирик ижады ла ошо рух менән һуғарылған. Уның тыуған яғына, ауылдаштарына бағышланған шиғырҙары байтаҡ. Тыуған республикаға, Ватанға оло һөйөү тойғоларын шағир лирик планда ғәҙәти хәл-ваҡиғалар, тәбиғәт күренештәре аша һүрәтләй.

«Тыуған ил тураһында һүҙ» шиғырының тәүге ике строфаһынан уҡ тыуған илдең беҙ күреп, тойоп белмәле поэтик һыны күҙ алдына баҫтырыла:

Иңләп-буйлап сыға алмаҫлыҡ үҙен, Ҡар буранлы, яҡты -ҡояшлы.

Башҡаларға, юҡ, ул оҡшамаған,…Һәм үҙенсә ата таңдары.

Йәйҙәре — йәй, ҡыштары — ҡыш уның, Көҙҙәре — көҙ һәм яҙ— яҙҙары.

Йыл миҙгелдәренең телгә алыныуы ла тиктәҫкә генә түгел, тыуған илде һөйөү тойғоһоноң биҙәктәрен асып биреүгә йүнәлтелә улар:

Ул яғымлы йылы яҙы кеүек,… Һөйәм уны шулай булғаны өсөн, Төрлө булғаны өсөн көндәре...

Һуңғы строфа илһөйәрлек тойғоһон тағы көсәйтеп, шиғри аккорд булырлыҡ юлдар менән тамамлана:

Мин уныҡы йәнем-тәнем менән, Уның өсөн ҡан да, һулыш та.

«Ватан» шиғырында Назар Нәжми «Ватан» төшөнсәһен, ҡарамаҡҡа абстракт булып тойолған төшөнсәне, үҙенсә конкрет итеп, йәнә тәбиғәт күренештәренә сағыштырып, күңелдәргә етмәле итеп тасуирлай. «Нимә ул Ватан?» — тигән һорауҙы ҡуя ла: «Ватан, — тимен, — әсәм тыуған ер, Ватан, — тимен, — атам тыуған ер», — тип теҙеп китә.

Ватан, — тимен, — атам һәм әсәм Һөйләшкән тел — туған телем ул. Шул тел аша йәшәү-ғүмерҙең Тәрәнлеген асҡан ерем ул. Ватан, — тимен, — урман шаулауы, Урман шаулай миңә шул телдә. Ватан, — тимен, — ҡоштар һайрауы, Ҡоштар һайрай миңә шул телдә... Был төшөнсәне шағир географик атамалар аша ла киңәйтә бара:

Ватан, — тимен, — Урал, Ағиҙел, Иген иккән ерҙәр, убалар.

Шиғырҙың һуңғы строфаһында тағы киңерәк поэтик йомғаҡлау яһап ҡуйыла:

Бәләкәйме, ҙурмы — Ватан бер, Шул бер булып йәшәй күңелдә, Ватан — ер ул, Ватан — кешеләр, Ул тәрәндә, йөрәк төбөндә.

Назар Нәжми лирикаһында Тыуған ил, Ватан темаһы шулай тәбиғәт күренештәрен, төрлө тарафтарҙы, киңлектәрҙе шиғри тасуирлау аша илһөйәрлек уй-тойғолары менән һуғарылып бирелә.

АТЛАН, БАТЫР

Атлан, батыр, атҡа, тот һөңгөңдө!

Эйҙә, саптыр яуға — дошманға!

Сәс ғәйрәтең дошман сафтарына,

Ауаздарың ашһын асманға!

Күрмәйһеңме, унда уҫал көстәр

Ҡуҙғап ҡара дауыл, елдәрҙе,

Ҡан йылғалар түгеп, уттар бөркөп,

Баҫып килә ярлы илдәрҙе.

"Әйҙә, батыр егет, алға саптыр!

Аҡтар ҡара көстәр диуарын,

Тар-мар килтер, барыһын батыр ҡанға,

Ырғыт йәһәннәмгә ни барын!

Ҡаҙалһындар мәңге иҙеп килгән

Ҙур батшалыҡ, король, ҡаанлыҡ!

Шунһыҙ ярлы илгә юҡ тыныслыҡ,

Юҡ саф ирек, мәңге туғанлыҡ.

Се билет

1. Дауыт Юлтыйҙың “Ҡарағол” драмаһы, унда сағылдырылған тарихи осор, драманың төп конфликты.

2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.

3. Рәми Ғариповтың “Туған тел” шиғырын ятҡа һөйләү.

.1. Дауыт Юлтыйҙың “Ҡарағол” драмаһы, унда сағылдырылған тарихи осор, драманың төп конфликты

Туҡсоран кантонында эшләгән сағында Дауыт Юлтый күп кенә ауыл йәштәрен, канткомда эшләүселәрҙе туплап, үҙешмәкәр түңәрәктәр, драма түңәрәктәре ойоштора. Концертта сығыштар өсөн агитшиғырҙар, сәхнә өсөн инсценировкалар, бер шаршаулы кескәй пьесалар яҙып бирә.

Драма түңәрәге ағзалары, һәүәҫкәр артистар Дауыт Юлтыйҙан ике-өс шаршаулы драма әҫәре яҙыуын үтенәләр. Бына шул үтенес буйынса 1920 йылда ул «Ҡарағол» исемле драмаһын ижад итә.

«Ҡарағол» — тарихи-көнкүреш драма. Уның нигеҙендә XIX быуаттың тәүге яртыһында Башҡортостанда кантонлыҡ осорона ҡараған тарихи ваҡиғалар ята.

Был осорҙа башҡорттар ярым хәрби сословиеға әйләндерелеп, уларҙың азатлыҡ өсөн көрәшен һүндереү маҡсатында армияға алынып, оҙаҡ йылдар хәрби хеҙмәткә мәжбүр ителә. Башҡортостан территорияһы кантондарға бүленеп, уның башына батшалыҡҡа тоғро хеҙмәт итер кантон башлыҡтары тәғәйенләп ҡуйыла. Крайҙы колонизациялау — урыҫ алпауыттарын, татар мырҙаларын башҡорт ерҙәренә күсереп ултыртыу көсәйә.

«Ҡарағол» драмаһына ошо кантонлыҡ осороноң Туҡсоран буйҙарында булған бер хәл-ваҡиғаһы һайлана. Юлтый был әҫәрен шул яҡта киң таралған «Үмәр» исемле легендалы халыҡ йыры сюжетына таянып ижад итә. Алынған герой-персонаждар барыһы ла тиерлек ысынбарлыҡтағы тарихи шәхестәр.

Драманың конфликты. Драма урыҫ колонизаторҙары, башҡорт түрәләре менән халыҡ араһында ер, ирек өсөн барған киҫкен көрәшкә, йәғни үткер социаль конфликтҡа, ҡоролған. Ошо конфликт персонаждарҙы ҡапма-ҡаршы ике төркөмгә айыра. Бер яҡта ер, ирек тип даулашҡан батырҙар, халыҡ вәкилдәре — ыңғай образдар. Икенсе яҡта ергә хужа булып, халыҡты талап, иҙеп йәшәүсе баярҙар, кантон түрәләре һәм улар тирәһендәге ялағайҙар — кире образдар. Конфликттың эҙмә-эҙлекле төйөнләнеше, үҫеше һәм кульминацияһы шулай: башҡорт ерҙәрен тартып йә алдатып алыу менән бәйле хәл-ваҡиғалар ҡырҡыулаша барып, халыҡ үҙ ерҙәрен, иркен яҡлап яуға күтәрелергә йыйына һәм аҙаҡтан ҡаты бәрелеш менән тамамлана. Ошонда драманың сюжет үҫеше, драматик үткерлеге күренә. Драматик конфликт аша төрлө характерҙар асыҡлана. Пьесала һүрәтләнгән баяр Иван Иванович, батюшка Андрей, Ишмырҙа кантон һәм Ҡарағол, Һөйөндөк, Ҡәҙерша, Вася исемле батырҙар шундай социаль типтар. Улар бер үк ваҡытта художестволы дөйөмләштерелгән һәм индивидуаль һыҙаттар менән асылған характерҙар ҙа.

2. Рәми Ғариповтың “Табыныу” поэмаһында шәхес культы осоро фажиғәләрен, замандың ҡаршылыҡтарын дөрөҫ яҡтыртыу. Халыҡтың ижади көсөн данлау идеялары.

Комсомол сафтарында тәрбиәләнгән үҫмер Рәми Ғарипов үҙенең тиҫтерҙәре кеүек үк үҫә, зиһене арта бара, тәрбиәселәре, уҡытыусылары рәсми һөйләгән, гәзит-журналдарҙа, китаптарҙа яҙылған менән ысынбарлыҡтың үҙе араһында айырмалыҡтар күплеген, маҡталған тормоштоң да ал да гөл түгел икәнлеген күрә һәм төшөнә килә. Ни өсөн һуң 1917 йыл революция яһаған, азат иле өсөн йәнен фиҙа итергә әҙер революционерҙар,большевиктар мең туғыҙ йөҙ утыҙ етелә күптәре нахаҡҡа ғәйепләнеп атып үлтерелгән йә һөргөнгә һөрөлгән? Нишләп һуң әле илебеҙҙә ҙур еңеүҙәр, тантаналар менән бергә еңелеүҙәр, ҡырыу-ҡыйырһытыуҙар, юҡ итеүҙәр — ниндәйҙер ҡанлы тантана ла бар? Ғәҙеллек илендә нишләп әле ялғандар, аҡты ҡара тип раҫлауҙар йәшәй? Кемгә ышанырға, хаҡлыҡты ялғандан нисек айырырға?

Рәми Ғариповтың «Табыныу» йәки «1937» тип исемләнгән поэмаһын шуларға яуаптар эҙләп ҡарау нигеҙендә тыуған әҫәр тип уйларға мөмкин.

Шағир 1937 йылда ун етенсе йылғы Октябрь революцияһын һүҙҙә ҙурлауҙы ла, шул ук ваҡытта ошо революцияны яһаған батырҙарҙы, большевиктарҙы ғәмәлдә ҡулға алып, илде етемһерәтеп хурлауҙы ла бер юлы әйтеп бирә.

Шағирҙың үҙ бала сағы ошо афәттең бер шаһиты була. Уны кескәй ҡулдары менән илдең аҫыл улдарын «халыҡ дошмандары» тип, Мортазиндай халыҡ батырҙарын тарих дәреслектәренән, китаптарҙан йолҡоп ташларға мәжбүр иттеләр. «Халыҡ дошмандары» тип, Бабичтарҙың, Юлтыйҙарҙың, Һәҙиә Дәүләтшиналарҙың китаптарын йыйып алдылар, урта быуаттарҙағы вәхшиҙәр шикелле, уларҙы утҡа ташлап яндырҙылар, үҙҙәрен язалап йә атып үлтерҙеләр. Блюхерҙар, Мортазиндар, Юлтыйҙар һәләк булды. Тик уларҙың һуңғы һулыштарынаса һынмауҙарын, еңелмәүҙәрен илдәре генә белә алманы.

1937 — 1938 йылдарҙағы ҡылынған яуызлыҡтар егерме йылдан һуң фаш ителде, нахаҡҡа ғәйепләнеп яманаттары сыҡҡан изге йәндәрҙең, хаҡһыҙ ҡорбандарҙың яҡты исемдәре кире ҡайтарылды, шәхес культының баш-баштаҡлыҡтары хөкөм ителде.

1937 йылғы фажиғәләрҙең бер сәбәбен ул Сталиндың шәхес культы, баш-баштаҡлыҡтары менән бәйләй. Ләкин ул үҙе генә шундай баш-баштаҡлыҡтарҙы ҡыла алыр инеме? Аллалай күреп уға табыныу, уны яман осондороу арҡаһында килеп сыҡманымы ул? Үҙебеҙҙә, шул заман кешеләрендә лә ғәйеп барлығын танымай булмай.

Шуныһы яҡшы: донъяла ниндәй генә ғәҙелһеҙлектәр, яуызлыҡтар булмаһын, ғәҙеллек бер саҡ барыбер өҫтөнлөк ала, хаҡлыҡ тантана итә. Әммә уның өсөн көрәшкә күп ҡорбандар бирергә тура килә.

Кеше ниндәйҙер бер шәхескә түгел, хеҙмәтсән ғәҙел кешегә, кешелеккә табынырға тейеш. «Табыныу» поэмаһының төп айышы шунда.

3. Рәми Ғарипов “Туған тел” шиғыры

Эй туған тел, эй матур тел,

Атам- әсәмдең теле.

Ғ.Туҡай.

Мин халҡымдың сәскә күңеленән,

Бал ҡортондай, ынйы йыямын,

Йыямын да – йәнле ынйыларҙан

Хуш еҫле бер кәрәҙ ҡоямын.

Шуға ла мин беләм тел ҡәҙерен:

Бер телдән дә телем кәм түгел –

Көслө лә ул, бай ҙа, яғымлы ла,

Кәм күрер уны тик кәм күңел!...

Халҡым теле миңә - хаҡлыҡ теле, -

Унан башҡа минең илем юҡ:

Илен һөймәҫ кенә телен һөймәҫ,

Иле юҡтың ғына теле юҡ!

Әсәм теле миңә - сәсән теле, -

Унан башҡа минең халҡым юҡ:

Йөрәгендә халҡы булмағандың

Кеше булырға ла хаҡы юҡ!

3 – сө билет

1. Дауыт Юлтыйҙың “Ҡан” романының проблематикаһы. Алдынғы ҡарашлы Булат, Байғужа, Новиков образдары.

2. Н.Нәжмиҙең “Йыр тураһында баллада” әҫәре. Шағир – һалдат образы.

3. Рәми Ғариповтың “Туған тел” шиғырын ятҡа һөйләү.

1 Дауыт Юлтыйҙың “Ҡан” романының проблематикаһы. Алдынғы ҡарашлы Булат, Байғужа, Новиков образдары.

«Ҡан» 1914—1918 йылдарҙа булған Беренсе донъя һуғышы тураһындағы роман. Яҙыусы был күп илдәр ҡатнашҡан донъя һуғышының империалистик асылын һәм кешелеккә килтергән фажиғәләрен бөтә ысынбарлығы менән асып биреүҙе һәм һуғышҡа ҡаршы көрәш, сикһеҙ нәфрәт тәрбиәләүҙе маҡсат итә. Һуғышҡа бәйләп ул шундай проблемаларҙы хәл итеүҙе ҡуя: һалдат массаларының нисек пассив ҡаршылыҡтан актив революцион көрәшкә күтәрелә барыуҙары, фронтта ла, тылда ла революцион хәл-ваҡиғаларҙың ҡуйырыуы, империалистик һуғышты граждандар һуғышына әйләндереп ебәреү юлдары, килешеү, тыныслыҡ өсөн көрәш мәсьәләләре.

Империалистик һуғыштың башынан аҙағына саҡлы тиерлек үҙе фронтта булған Дауыт Юлтый был проблемаларҙы фронт һәм окоп тормошоноң, ҡанлы яу эсенең иң ауыр шарттарында һалдат яҙмыштары аша асып һала.

«Ҡан» романының тәүге биттәренән үк — һалдат тормошоноң яфаһын, фронт ваҡиғаларын һүрәтләй башлағандан уҡ — һуғыштың афәт икәнен күрһәтергә ынтылыш асыҡ һиҙелә.

Һуғыштың килеп сығыуы, ни өсөн барыуы, кемдәргә үлем, кемдәргә байлыҡ килтереүе хаҡындағы тәрән уйланыуҙарға, социаль-сәйәси һығымталарға килә.

Ғөмүмән, донъяла ҡыйралыш, һәләкәт тыуҙырған, кешеләрҙең ғүмерҙәрен өҙгән, тормоштарын боҙған һуғыш ҡәһәрләнергә һәм мәңгегә бөтөрөлөргә тейеш, тигән идеялар үтә әҫәрҙән.

Һалдат образдары. Һалдаттарҙың һуғышҡа ҡаршы пассив ҡаршылыҡтарының нисек революцион көрәшкәсә үҫешен Дауыт Юлтый романының төп геройҙары Булат, Новиков, Индрил, Байғужа кеүек ҡораллы һалдат образдары аша эҙмә-эҙлекле итеп яҡтырта.

Бына автобиографик характерҙағы Булат образы. Романдағы бөтә ваҡиғалар уның исеменән һөйләтелә. Булат образы, уның һөйләгәндәре аша автор асылда үҙе фронтта күргән-белгәндәрен тасуир итә, ул хәл-ваҡиғаларҙың, һалдаттар яҙмышының иң әһәмиәтле тигәндәрен генә һайлап алып художестволы дөйөмләштерә.

Булат — ярлы крәҫтиән ғаиләһенән сыҡҡан егет. Ике ағаһы менән бер осорҙа шинель кейгән Булат батша армияһы режимының бөтә ыҙаһын, ҡанһыҙ офицерҙарҙың йәбер-золомон кисерһә лә, башта ауыҙ асмаҫ йыуаш һалдат әле. Фронтҡа килеп кергәндә лә ул ни өсөн һуғышҡа тарттырылыуын, уның кемдәр өсөн алып барылғанын, ғөмүмән, һис нәмәнең аңын-тоңон айырып бөтмәй. Окоп тормошоноң тәүге айҙарында ул үҙ яҙмышын ҡәһәрләүҙән уҙа алмай.

Новиков кеүек ҡыйыу һалдаттарҙың үткер фекерҙәренә ҡолаҡ һалыу, тыл яны халыҡтарының һәм һалдат массаһының һуғышҡа протесын үҙ күҙҙәре менән күреү, төрлө аһ-зарҙарҙы, ҡәһәрҙәрҙе үҙ ҡолаҡтары менән ишетеү аша уҙғарып, унда революцион аң үҫешен бик ентекле хикәйәләүгә өлгәшә. Булат ул революцион ҡараштарға теләктәшлек белдереп кенә ҡалмай, тора-бара ошо ҡараштарҙы үҙе һалдаттар араһында, тылдағы халыҡ араһында үткә-реүсе ҡыйыу көрәшсегә әйләнә.

Эшселәр араһынан сыҡҡан Новиков баштан уҡ шаҡтай алдынғы карашлы һалдат.

Новиков — холҡо менән ҡыҙыу ҡанлыраҡ, тура һәм әсе теллерәк кеше. Ул башта һуғыштан ризаһыҙлығын дөйөм рәүештә йәки ярым шаярыу, асыу рәүешендә генә белдерһә, үҙ ротаһындағы һалдаттарҙың тын алыштарын яҡшыраҡ белгәс, үҙ фекерҙәрен асығыраҡ һәм төбәберәк әйтеүгә күсә. Ҡыйыу фекерҙәре һәм туралығы менән һалдаттар араһында уның абруйы ла юғары.Тиҙҙән ул фекерҙәш окопташтарын туплап алғас, һалдаттар араһында ғына түгел, фронт тирәһендәге крәҫтиәндәр араһында ла һуғышҡа ҡаршы

---

Дата добавления: 2015-11-16