Читайте также:
|
Арыш техникасының арнайы конструкторлық-технологиялық бюросының Құрастыру-сынау кешенін құру
Бұл кешеннің негізгі мақсаты – ғарыш аппараттарын жобалаудың және өндірудің өзекті мәселелерін шешуге қабілетті қазіргі заманға сай жоғары технологиялық кәсіпорын құру.
БК өндірістік бөлімшелер құрамына мыналар кіреді:
— ғарыш аппараттарын құрастыру және сынау жөніндегі тұйық циклді қамтамасыз ететін құрастыру-сынау кешені;
— барлық жобалау-конструкторлық жұмыстарды жүргізуді қамтамасыз ететін конструкторлық бюросы;
— ғарыш аппараттарының жекелеген құрасдауыштарын жасау үшін өндірістік учаскелер.
Ғарыш техникасының арнайы конструкторлық-технологиялық бюросының Құрастыру-сынау кешенін құру мынадай міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:
Азақстан Республикасының жоғары дәлдікті спутниктік навигация жүйесінің жерүсті инфрақұрылымын құру
Жобаның мақсаты – Қазақстан Республикасының тұтынушылары сапалы координаттық-уақыттық және навигациялық қызметтерді кепілді алу үшін жағдайлар қалыптастыру
«Қазақстан Республикасының жоғары дәлдікті спутниктік навигация жүйесін» қолданудың негізгі салалары:
Жоба Астана және Алматы қалаларында іске асырылып жатыр
Ең үлкен жобалардың бірі «Байтерек» — космостық зымыран ұшыру кешені
Қазақстанның жыл сайын орта есеппен түрлі кластағы 20 ракета-тасушы ұшырылатын әлемдегі ең ірі және технологиялық қуатты «Байқоңыр» ғарыш алаңы бар. Әлемде бірде-бір ғарыш алаңы бүгінде мұндай белсенділік қарқынмен теңесе алмай отыр. Және-де бүгінгі таңда Қазақстан алдында ресейлік серіктестермен бірлесе отырып ұлттық ғарыштық ракеталық кешен құру және «Байқоңыр» ғарыш алаңының мүмкіндіктерін әрі қарай Қазақстан мен Ресейдің ғарыштық бағдарламалары мүддесіне пайдалану жөніндегі стратегиялық міндеті тұр.
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев пен РФ Президенті В. В. Путиннің 2004 жылғы бастамасының арқасында, бұл маңызды міндет «Бәйтерек» ғарыштық ракеталық кешенін құру бойынша Ресеймен бірлескен жобасынан өз жоспарлы шешімін тапты.
«Байтерек» қазақстан-ресей бірлескен кәсіпорыны» АҚ осыған аттас жаңа дәуірдің ғарыштық ракеталық кешені құрылысының бас операторы болып табылады, оны құруға «М. В. Хруничев ат. МҒҒӨО» ФМБК ресейдің жетекші ғарыштық кәсіпорыны және бірнеше қазақстандық өндірістік компаниялар ат салысты.
«Бәйтерек» БК, АҚ миссиясы қазақстандық ғарыш бағдарламасын жүзеге асыру, ғарышқа тәуелсіз қолжетімдік алу, ұлттық ғарыш саласының негіздерін қалыптастыру және отандық білікті инженерлік-техникалық кадрлар дайындау үшін қолайлы мүмкіндіктер туғызатын «БӘЙТЕРЕК» ҒРК жаңа дәуірдің ғарыштық ракеталық кешені құрылысын және оны әрі қарай пайдалануды үйлестіру болып табылады.
Мұрат Абдуламитұлы, Бүгінгі таңда Қазақстан да ғарыш саласын дамытуға баса мән беруде. Ал сіз сол «Байқоңыр» ғарыш айлағы орналасқан Қызылорда облысында туып-өстіңіз. «Байқоңырдың» пайдасын ел болып көруіміз үшін қандай істер атқарылғаны жөн? Ғарыш саласын игеру туралы ойларыңызды ортаға салсаңыз.
– Қазақстан үшін ғарыш саласының алар орны ерекше. Бізді «Байқоңыр» арқылы да біраз елдер танып білді. Сонау Кеңес үкіметі жылдары да ғарыш айлағының Қазақстан жерінде орын тепкені айтылып жүрді. 1961 жылы сәуірдің 12-сі күні «Байқоңыр» ғарыш айлағынан Юрий Гагарин тұңғыш рет ғарышқа ұшып шыққанда, адамзаттың алғашқы басты арманы орындалғандай болды.
«Байқоңырдан» ұшып шығатын зымырандардың ауаны ластайтыны жөнінде, экологияға тигізген зардаптары жөнінде аз айтылған жоқ. Дегенмен оның әлемдік деңгейдегі беделі талай адамды тамсандыратыны да жасырын емес. Қазір «Байқоңырды» Қазақстаннан Ресей жалға алып отыр. Көптеген келісім-шарттар жасалды. Ғарыш айлағын Қазақстанның да тиімді пайдалана білуі үшін Елбасының сіңірген еңбегі зор.
1991 жылы қазанның 2-сі күні қазақ ғарышкері Тоқтар Әубәкіров ғарышқа көтеріліп, халқымыздың жүздеген жылдар бойы армандаған биігіне қол жеткізді. Дәл сол сәттен кейін Елбасы қатысушыларға ғарыш агенттігінің құрылуы туралы хабарлаған болатын. Сондықтан біздегі ғарыш саласының да, мемлекет ретінде қалыптасуымыздың да тарихы бір-бірімен тығыз байланысты.
Соңғы жылдары әлемнің бірқатар дәулетті мемлекеттері ғарыш саласын игеруге немесе өз ғарышкерлерін ұшыруға белсене кірісіп отыр. Ғарыш орасан зор қаражатты қажет ететін сала емес пе?
– Иә, дұрыс айтасыз. Әлемдік экономикалық дағдарысқа қарамастан, барлық дерлік ғарыш державалары «жұлдызды» жобаларды қаржыландыруды азайтудың орнына, қайта ұлғайтып отырғандығы соның дәлелі болса керек. Космостық бағдарламалар бюджеті осыдан бір жыл бұрын АҚШ-та – 16,8 млрд, Жапонияда – 5 млрд, Қытайда – 1,5 млрд, Ресейде – 1,2 млрд долларды құрағандығы өзін-өзі байқатып тұр. Демек, бұл пайдалы.
Осылай NASA америкалық агенттігі ғарыш саласына салған әрбір доллардың 5-6 доллар болып қайтатындығын хабарлаған. Мамандардың бағалауынша, соңғы жылдары Ресейдің ғарыштық зымыран саласындағы пайдасы үш есеге, ал оның қайтаымы екі есеге өскен. Әр салынған рубль экономиканың бір-бірімен байланысты салаларында 6-7 рубльге дейін үнемдеуге мүмкіндік береді екен. Соңғы кездегі мұнай бағасының түсуіне орай қайтымына қатысты тайталаса алатын ғарышпен салалардың көп болуы неғайбыл.
Осы «ғарыш бәліші» бөлісуінен сырт қалмас үшін көптеген мемлекеттер өзінің әлеуметтік-экономикалық жағдайына қарамастан, ғарыштық державалар қатарына қосылуға талпынуда. Ал бұған қол жеткізгендер қатары толысуын қаламайтынын байқатып қалады. Ағымдағы жылдың сәуір айындағы солтүстіккорейлік жер серігінің ұшырылуына қазіргі ғарыш державаларының әдеттен тыс теріс көзқарасы осымен түсіндіріледі. Бұл олардың айтуынша, ықтималды қарсыласты жоғары дәлдікті ұзақ қашықтық зымыран жасаудан тежейміз дегенінен гөрі, жаңа бәсекелеспен күреске көбірек ұқсайды. Себебі ғарыш қазірдің өзінде тарлық етуде – жер орбитасы «шексіз емес» болып шықты.
Осыдан екі ай бұрын тарихта алғаш рет ғарыштағы жер серіктерінің қақтығысып қалғанын білесіздер. Бұл таң қаларлық жағдай емес, өйткені жер айналасындағы кеңістікте 30 мыңнан астам жасанды ғарыштық нысандар ұшып жүр.
Бүгінгі күні жеке ғарыштық саланың бар болуы жоғары дамыған елдің сыртқы көрінісі ғана ма, әлде экономиканың тұрақты дамуының қажетті шарты ма?» деген көптеген сұрақтар туындауда. Бұл сауалға қандай жауап айтасыз?
– Дағдарыс кезеңінде ғарыш саласын қолдау жаңа серпіліс жасаудың маңызды тетігінің бірі ғана емес, әрі қарайғы дамудың негізі ретінде қажет деп танитындар қатарының бар екендігі жасырын емес. Алайда, онсыз да тапшы қорды шығындауды артық санайтын белсенді қарсыластар да бар. Ендеше тарихи ұқсастықтарға көз жүгіртуді ұсынамын. Тек экономикалық аспектілерін ғана қарасақ, өйткені саяси тұрғыдан көптеген бұрмалаушылық орын алатынын білеміз. Адамзат өз дамуында эволюциялық дамудың бір сатысынан екіншісіне өту кезінде түрлі дағдарыстар мен апаттарға кезіккен. Бір қызығы, сол мейілінше ауқымды дағдарыстар экономика дамуындағы революциялық маңызды көлік және коммуникация саласында жаңалықтар ашылғаннан кейін барып еңсерілген. Мен алғашқы қауымдық кезеңге дейін тереңдемей-ақ қояйын. Дөңгелек пен үзеңгінің пайда болуы «жылқы күшін» тиімді пайдалана отырып, жаңа жерлерге жылдамырақ жылжу мен жүкті көбірек тасуға мүмкіндік берді. Еуропа едәуір ұлғайып, қор жетіспеді. Сондықтан көрші елдермен таусылмайтын соғыс жүргізу немесе жаңа жер табу қажет болатын. Кемемен теңізде жүзу компас пен карта ойлап табылмаса, мүмкін емес еді.
Темір жол өндірістік революцияның басталуына ықпал етті. Автокөлік бізді мейілінше ұтқыр қылып, кіші және орта бизнестің дамуына көмектесті. Ал авиациясыз трансұлттық компаниялардың жұмысы, яғни халықаралық еңбек бөлінісі мен тауар айналымы мүмкін емес. Бүгінгі жаһандық жүйеде қазіргі заман адамын ғаламтор мен ұялы телефонсыз елестету қиын. Ал мұның әрбірінде бірінші жасалған үлгілері тіпті тиімсіз әрі үнемсіз болған жоқ па? Ойлап тапқандар келекеге айналды, олардың көпшілігі банкрот болды. Бірақ сынақтар өткізулер арқылы тәжірибе жинақталып, шығындар деңгейі қысқара бастады. Ал бұл өз кезегінде қоғамда көлемді түрде экономикалық, әлеуметтік, саяси өзгерістердің орын алуына итермеледі. Көңіл аударарлығы, сол ашылған жаңашылдықтардың өзі биліктің қолдауынсыз дамымай қалар еді. Патша ханшайымдары теңіз саяхатына қолдау көрсететін. Темір жолдарға патша жарлықтарымен ғана емес, тегін қоғамдық жерлердің берілуі, ауқымды шетелдік қаржы салымдары арқылы да көмек көрсетілді. Мемлекет демеуінсіз әуе кеңістігі де игерілмейтін. Ол көпке дейін тиімсіз есептеліп, реактивті қозғалғыштар шығып, сала пайда әкелемін дегенше, тек мемлекеттің арнайы субсидия жәрдем ақшасына ғана күн көрді. Ғаламтордың өзі ғалымдар мен әскерилердің арасында аса қажетті, бірақ ең қымбат байланыс түрі ретінде мемлекет қаржысына жасалған болатын. Ал бүгінде ақпарат алмасудың осы түрі уақыт пен қашықтық шектеулерін шеше отырып, экономикаға ғажайып пайда келтіруде. Осы келтірілген тарихи дәйектер бірнеше қорытынды жасауға мүмкіндік береді.
Дата добавления: 2015-10-21; просмотров: 216 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Выступление Шри Матаджи | | | Арыш саласының дамуы заңмен негізделуі қажет қой. Парламент депутаттары бұл салада қандай жұмыстар атқаруда? |