Гемодинамика

Гемодинамика — қанның қантамырлар бойымен қозғалысын зерттейтін ғылым. Қанның тұтқырлығы мен қантамырлардың қабырғасындағы қан айналымына кедергілерге байланысты. Гемодинамика қанның минуттық көлеміне де байланысты.

Негізгі заңдылықтар.

Қан ағысының көлемдік жылдамдығы(мл/мин) - уақыт бiрлiгiнде қантамырдың көлденең қимасы арқылы ағатын қанның көлемі. Қан ағысының көлемдік жылдамдығы үлкен қанайналым шеңберінде де, кіші қанайналым шеңберінде де бірдей. Аортадағы немесе өкпелік діңгектегі қан ағысының көлемі қантамырлардағы қанайналым желiлерiнiң кез келген кесiндiсiндегі көлденең қима арқылы қан ағудың жиынтық көлеміне тең.

Қан ағудың қозғаушы күші

Проксимал және дисталдiк бөлiмшелердiң арасындағы қан қысымының айырымдарына тең.Қанның қысымы жүректiң қысымымен жасалып, қантамырлардың серпiмдi – эластиякалық қасиетіне тәуелдi болады.

Артериядағы қанайналым жүрек жұмысының фазаларымен сәйкес пульстеуші болатындықтан, оның гемодинамиякалық мiнездемесi үшiн (P орташа) орташа қысым шамасын пайдалану қабылданған. Бұл орташаланған қысым қанның қозғалысының пульстік қысымын қамтамасыз етеді. Аортадағыорташа қысым 100мм с.б тең. Өкпелік діңгектегі қан қысымы 20мм с.б. тең, өкпелік венада да 20 мм.с.б. тең, яғни кіші қанайналым шеңберіндегі қысым ұлкендегіден 5 есе аз.

Қан айналым жүйесiндегi кедергi

Ортақ шеткi кедергi — бұл қан айналуды үлкен шеңбердiң параллел тамыр желiлерiнiң жиынтық кедергiсi. Ол қысым гадиентiне (ΔP) және қан айналудың үлкен шеңбері мен қан ағуды көлемдi жылдамдығына (Q) тәуелдi болады. Егер қысым гадиенті 100 мм с.б. тең

болса, қан ағуды көлемдi жылдамдық — 95 мл/с, онда Опс шаманы құрайды: ОПС= = 100 мм рт.ст. × 133 Па / 95 мл/с = 140 Па·с/см³ (1 мм рт.ст. = 133 Па)

Кіші қанайналым шеңберіндегі қантамырларда ортақ кедергi шамамен 11 Па ·с/мл тең.

Гидродинамика заңына сәйкес қан айналымындағы кедергi ұзындық және қан ағатын қантамырдың радиусына және өзi сұйықтың тұтқырлығына тәуелдi болады. Бұл арақатынастарды Пуазейльдің формуласы суреттейдi:

R — гидродинамикалық кедергi, L – қантамыр ұзындығы, r- қантамыр радиусы, ν — қанның тұтқырлығы, π — диаметрге дөңгелектiң ұзындығының қатынасы.

Қан айналымына кедергі және қан тұтқырлығы ламинарлық және турбуленттік қан айналымына байланысты. С ұйық қабаттарының бір-бірімен араласпай бірқалыпты ағуын ламинарлы ағыс деп атаймыз.

Ламинарлы ағыс үшін Бернулли және Пуазейль теңдеулері орындалады. Бернулли теңдеуі:

Пуазейль формуласы: түтік бойымен бірлік уақыт ішінде ағып өтетін қанның мөлшері неғұрлым тұтқырлығы аз және түтіктің радиусы үлкен болған сайын соғұрлым көбейеді.

Түтікте сұйықтың ағысы сұйықтың қасиеттерін, оның ағысының жылдамдығын, түтіктің өлшемдерін және Рейнольдс санымен анықталады:

Егер Рейнольдс саны критикалық мәнінен (Re Re)көп болса, онда қозғалыс турбулентті болады.

Ағыс жылдамдықтарының артуымен ламинарлы ағыс турбуленттікке айналады.

Сұйық қабаттары бір-бірімен араласады, яғни ағынды турбулентті қозғалыс д.а.

Қысым әсерінен құйынды түрдегі қозғалыс турбуленттінемесеқұйындыағыс д.а.

Жүрек қақпашалары жарақаттанғанда қанның турбулентті қозғалысы болатын жүрек шумдары п.б.

Қан тамырлардағы қанның көлемі

Ересек адамда қанның 84 % үлкен қанайналым шеңберінде, 9%- кіші қанайналым шеңберінде, 7% жүректе болады

Бөлім	Қан көлемі, %
Жүрек (тыныштықта)
Аорта және артериялар
Капиллярлар
Веналар
Кіші шеңбер

24.Осмостық гемолиз

Осмостық гемолиз - эритроциттің ішімен сыртындағы осмостық қысым айырмашылығынан тұрады. Қанға осмостық қысым аз ерітінді құйса,эритроциттің ішіне су кіреді де, ол ісінеді,судың кіруі тоқтамаса эритроциттің қабығы жарылып,ішіндегі гемоглобин сыртындағы ерітіндіге шығады. Cөйтіп қан гемолизге ұшырайды;

25-билет жоқ.

Билет

Гемолиз (грекше haіma –қан, lysis – еру) –эритроциттің қабығы жарылып немесе еріп ішіндегі гемоглобиннің плазмаға шығуы. Мұны гемолизденген қан деп атайды. Ол әдетте мөп-мөлдір. Гемолизденген қан құйылған пробирка арқылы күн сәулесі өтеді. Түсі қызыл лак тәрізді, сондықтан ол қанды лак тәрізді қан деп атайды. Әсер ететін факторлар түріне қарай гемолизді бірнеше түрге бөлуге болады:

1. Физиологиялық гемолиз - сау адамда болады.Денедегі ескірген эритроциттер жарылып,олардың орнына сүйек кемігінен шыққан жас эритроциттер қанға түседі.Эритроцит 120-130күн жасайды.Ескірген эритроциттердің біразы бауырда,көпшілігі көкбауырда гемолизденеді;

2. Осмостық гемолиз - эритроциттің ішімен сыртындағы осмостық қысым айырмашылығынан тұрады. Қанға осмостық қысым аз ерітінді құйса,эритроциттің ішіне су кіреді де, ол ісінеді,судың кіруі тоқтамаса эритроциттің қабығы жарылып,ішіндегі гемоглобин сыртындағы ерітіндіге шығады. Cөйтіп қан гемолизге ұшырайды;

3. Химиялық гемолиз - эритроциттің липоид пен ақуыздан тұратын мембранасын ерітетін химиялық заттардың (сірке қышқылы, эфир, хлороформ, сілті)әсерінен болады;

4. Биологиялық гемолиз - ішек құрттары мен жануарлар бөліп шығаратын не өсімдіктерден алынатын улы заттар –гемолизиндердің әсерінен болады. Гемолизденген қанның өзі улы. Сондықтан денедегі қанның нобайы гемолизге ұшыраса, гемолитикалық шок пайда болып, адам өлуі мүмкін;

5. Термиялық гемолиз - қанды біресе жылытып, біресе суытқан кезде болады, әсіресе бұл мұздаған қанды еріткенкенде кездеседі. Кейбір пікірге қарағанда мұз кристалдары эритроцит қабығын жарақаттап жыртады;

6. Механикалық гемолиз - қанды шайқап араластыру, сілку салдарынан эритроцит мембранасы зақымданады (жыртылады).Демек, ыдыстағы қанды бір жерден екінші жерге апарғанда оларды шайқамай абайлап тасу керек;

7. Элетрлік гемолиз - электрдің әсерінен болады.Сәуле энергиясы мен ультродыбыс та электр күші эритроцит қабығын, тканін үзіп жарады.

Билет

1 Физиология - тірі ағза мен физиологиялық жүйелердің, ағзалардың, тіндердің, жасушалардың қызметін зерттейтін ғылым.Ол жүйелермен ағзалардың бір-біріне әсерін, өзара байланысын және сыртқы ортамен қарым-қатынасын тексереді. Физиологияның мәселесі адам ағзасының жұмысын түсіну,оның әр бөлігінің мәнін анықтау, олардың қалай байланысатынын түсіну, олар қалай әрекеттеседі және сол қатынасу нәтижесінде қалай ағзаның жалпы жұмысы атқарылады. Физиология анатомия, циталогия және гистологиямен байланысты.Физика мен химияның жетістіктері физиология үшін өте маңызды, кибернетика мен компьютерді айтпағанда2.шартты рефлекс-жеке т3рш3л3к кез3нде жүйке ж8йес3н34 иемденген даралық әсерленісі.ол лайықты қабылдағыш аппараты арқылы кез-келген сигналдвқ тітіркендіру әсеріне жауап ретінде тұрақсыз және өзгергіш рефлекстік жолмен жүзеге асырылады. Шартты рефлекстердің механизмін И.П. Павловша түсіндіруден байқалатыны – олардың негізінде уақытша (шартты, тұйықтайтын) байланыс «горизонталь» құрылымды болып келеді және ми қыртысындағы сигналдық (шартты) тітіркендіргіш орталығы мен шартсыз рефлекстің өкілдігіндегі клеткалар арасында тұйықталады. Жалпы алғанда, уақытша байланыстар шынында да қыртыс деңгейінде түзіледі. Бірақ егер ми қыртысын тігінен кесіп, жоғарыда айтылғандай түрде уақытша байланыс жасау мүмкіндігі жоғалса, бұдан шартты рефлекстер жасалмай қалмайды екен. Өйткені уақытша байланыстар қыртыстың астыңғы жағында орналасқан бөлімдер арқылы өтетін жолдар көмегімен де түзіле алады. Шартты рефлекстер жасалуының көптеген ерекшеліктері шартты байланыстар құрылымдық локализацияның көп вариантты бола алатындығы арқылы түсіндіріледі.

Дата добавления: 2015-08-03