|
Читайте также: |
– Кастер бауырым, коптеген адамдардын акшасынын болмауынын, кейбір касіпкерлердін кулдырауынын себептері неде?
– Асет Ризаулы, коптеген адамдарда акшасынын болмауынын тагы бір себебі, сонгы жылдары рухани, діни, тылсым дуние туралы коркем, гылыми, копшілікке арналган адеби-оку кітаптары кобейіп кетті. Бул арине оте тамаша! Осынын салдарынан коптеген адамдардын ойлау жуйесі жердегі куйбен тіршілікке емес, рухани багытка бурылып кеткенінін далелі.
Осы адамдардын ойлау жуйесі назік алемдерден рухани ілім сураганнан кейін, табигат осылардын калауын орындап, сурагандарын беруде. Бундай адамдардын калталарынын таяз болатын жондері де бар. Бул асіресе касіпкерлікпен шугылданатын адамдарга асерін тигізуде.
Егер де касіпкер (бизнесмен), немесе ірі касіпорын басшысы, рухани ілімге беріліп кетіп, назік алемнін тылсымына сунгіп кетіп, бар уакытын, ойлау жуйесін осынын тылсымын тусінуге арнаса, жердегі куйбен тіршілігі мен шаруашылыгымен шугылдануына уакыты да калмай калады. Осынын салдарынан касіпкерлігінін денгейі томендеп, бар акшасынан айырылып, шаруашылыгынын тоз-тозы шыгып кетуі мумкін. Осынын бурын касіпкерлікпен айналыскан, ал казіргі уакытта саясатпен шугылданып журген саясаткерлерге де катысы бар.
– Кастер Саркытханулы, онда касіпкерлерге рухани болмыстарын дамытпай, тек кана мешітке барып садака берумен, жок-жітіктерге т.б. акшалай комек корсетуімен гана шектелуі керек пе?
– Жок, олай емес. Бул іске саналы турде озінін жоспарларынын, істейтін істерінін рухани жактарын сараптай, талдай озінін істеп журген ісіне толыктай бакылау жасап, келешектегі кірісін есептеп, жоспарлап, рухани мен фанилік дуниенін уйлесімділігін тауып барып келуі керек. Осылай істегенде назік алемді рухани да, фанилік те коректендіріп отыратын болады, келе-келе бул адетке айналып, омірдін екі жагын ойлау жуйесін, керек уакытында кезек алмастыруды калыптастырады.
Айта кету керек, казіргі коптеген касіпкерлер осы жолды оздерінін ішкі дауысынын комегімен тауып алган. Оздерінін ойлау жуйесінін агымын сауатты турде баскарып омірдін рухани жактарын да умытпайды, себебі касіпкерлігі мен шаруашылыгы конілдегідей дамуда.
Егер осы тарауды окып отырганда тек кана жумысты, жануянызды, спортты, омірдін рухани жактарын гана ойлап, акшаны ара-тура гана ойласаныз, берер кенесім – ойлау жуйенізді озгертініз. Акша туралы жиі-жиі ойланыз, есінізден шыгарманыз, акшаны ми кыртысынын бір болігіне кашап жазып алыныз! Акшаны кем дегенде куніне уш кабат ойлауды адет кылып калыптастырыныз!
Бул маселенін курделілігі – егер акша омірініздін басты максаты, негізгі болігі болмаса, онда акша туралы ойлау киын болады. Онда акшаны кунделікті еске тусіріп отыратын адіс курыныз. Бул ушін кандай болмасын адіс жарай береді – болменіздін, колігініздін т.б. озініздін туракты отыратын, козге урымтал жерлерінізге акшаны кыстырып не іліп койыныз. Бул сізге акшаны, акша болган кезде алатын канагат сезімінізді унемі еске тусіріп отыратын болады. Ойлау жуйеніз акша туралы ойлануга мажбур болады.
/Акша туралы кейбір кері кеткен ойлар, тужырымдар/
"Казактын бiрiнiн-бiрiне каскунем болмагынын, бiрiнiн тiлеуiн бiрi тiлеспейтугынынын, рас созі аз болатугынынын, кызметке таласкыш болатугынынын, оздерiнiн жалкау болатугынынын себебi не?" "Мунын барi торт аякты малды кобейтемiннен баска ойынын жоктыгынан, озге егiн, сауда, онер, гылым – солар секiлдi нарселерге салынса, булай болмас едi". Абай, ушiншi кара соз.
– Кастер Саркытханулы, акша туралы тусінігін?
– Асет Ризаулы, акша – талкылаудын курделі такырыбы, бул маселе бойынша біздін кобіміз екі жакты сезімді бастан кешеміз. Бір жагынан, біз акша беретін кауіпсіздік пен жайлылыкты калаймыз, екінші жагынан, каржылык табыс алдебір жагдаймен біздін адамгершілік олшемімізге нуксан келтіруінен сактанамыз. Арине, теледидар мен кинофильмдер оздерінін тарапынан, бай адамдарды устірт те мейірімсіз етіп бейнелейді.
Ултымыздын басым копшілігі Кенес укіметі тусында да, казір де жокшылык пен таршылык тарбиесі белен алган ортада осіп жетілді.
Сонын салдарынан жанга жайлы, рахат, женіл, киналмай молшылыкта омір суруге болады деген ережені бірден кабылдай алмаймыз. Біздерді марксизм классиктері, диалектикалык материализм ілімі «турмыс сана денгейін айшыктайды» деп уйретті. Республикамыз тауелсіздік алган он алты жылдын аралыгында капитализмге кошкенде, бурынгы козкарастарымыздын тугелдей теріс екеніне тан калып «сана денгейі турмысымызды айшыктайтынына» коздеріміз жетіп, осы ережені саналарымызга сініріп, конілдерімізге уялаткандай болдык. Кешегі озімізбен, оздерінізбен катар журген кейбір адамдардын осы ережені бірден басшылыкка алып, осы бойынша омір суріп, байып, даулетті, іскер касіпкерге айналып кеткендеріне де куаміз.
Бастапкы талім-тарбиені ата-анамыздан жане мектептен алатынымыз да белгілі. Енді сіздердін замандарынздагы копшіліктін, мугалімдердін акшага деген кейбір козкарастарын есімізге тусірейік. «Бізге коп нарсенін кажеті жок, барга канагат етейік», «Сен баріне комектесуге тиіссін, озін гана туралы ойлау жарамсыз кылык», «Акша туралы айту, ойлау уят», «Коп акша адамды бузады», «Омірдін максаты акша емес», коммунизм курушынын ережесі – акшанын кажеті болмайды, ол тек айырбастын гана куралы, т.б. немесе базарда оз бетімен сауда істейтіндерді «алыпсатар, алаяк, жатып ішер, арамтамак саудагер» деп жабыла соккендерініз кеше гана емес пе еді?!
Енді акша туралы кері кеткен келенсіз тужырымдарынызды, саналарынызга сініп калган ойларынызды атап отейін:
*Омірде акша басты максат емес.
*Акшаны неге бет алды жумсаймыз, акшасыз-ак тыгырыктан шыгамыз, баріне де толеу керек.
*Акша ауыр бейнетпен табылады.
*Сана, санама – барібір акшан болмайды, жокшылыкта тудык, жокшылыкта олеміз.
*Корпене карай косіліп, шамана карап омір сур.
*Акша тек уры мен кылмыскерлерде гана болады; таза енбекпен акша табылмайды.
*Акшанды киыншылыкка, артка сакта.
*Коп акша алу уят, айналаннын барі кедей болганда, елден ерекшеленіп бай болу уят.
*Саудаласып салгыласу уят, сені тугі жок кедей екен деп калуы мумкін.
*Оз істеген жумысына акша сурау уят.
*Бай болсан «Шык бермес Шыгайбай» болып кетесін.
* Акша адамды бузады.
*Мен кедей болсамда адалмын, кеудемді ешкімге бастырмаймын.
*Мен тек кана «таза» енбегіммен кун коремін (тазамын, адалмын т.б.).
Былайша карасаныз осы козкарастарда не жамандык бар? Осылардын негізінде белгілі адамдардын, топтын омірге деген козкарасы, философиясы жатыр гой. Егер осы козкарастарды басшылыкка алсак байсалды да салмакты омір суруге болады гой.
Окінішке орай, бунын барі карапайым нарсе емес. Осы арбір козкарас, біздін томенгі есімізге жазылып, санамызга сініп омірімізге басшылык жасап журген багдарлама. Егер де саналы турде осы козкарастарымызды озгертуге куш салып, жаксы турмыска талпынсак, томенгі есіміз катты карсылык білдіріп, турмысымызды тузетпеуге тырысады.
Сіз озініздін бугінгі табысынызбен не істеп жатканынызга каранызшы. оларды озініздін жалпы табысыныздын жетпіс пайызынан аспайтын шыгын колемінде акылмен пайдаланып жатырсыз ба? Алде Сіз айына тапкан табысыныздан бірнеше жуз тенге не мын тенге жумсап жатырсыз ба?
– Кастер Саркытханулы, экономикамыз калай жумыс істейді?
– Асет ага, менін айтып отырганым: теориялык кітаптагы емес, накты омірдегі кунделікті экономика жайлы. Сізге озініздін тапкан арбір тенгенізді, барынша акылмен, калай жумсау керектігін айткан адам болды ма?
Бул баска саланын білгір адамдары курделі жылдык есеп-кисапты окуга кабілетті бола тура, олар кунделікті экономиканы – каржылык тауелсіздіктін калыптасу экономикасы – туракты, уздіксіз, ардайым болжауга болатынын тусінбейді.
Оздерінін балаларына бул экономиканы уйрете алмайды. Сойтіп адамдар еркін касіпкерлік жуйенін кандай керемет болатындыгынан хабарсыз.
/70/30 Ережесі/
«Акылдыга ишарат, акымакка таяк». Казак макал-мателдері
– Кастер Саркытханулы, 70/30 ережесі дегеніміз не?
– Сіз озінізге тиесілі салык улесін толегеннен кейін, салыктан калган табысыныздын 70 пайызына омір суруге уйренуініз керек. Калган отыз пайызды калай болуініздін манызы – оте зор. Табысыныздын жетпіс пайызын керекті заттар мен сан-салтанатты буйымдарга жумсайсыз. Ал отыз пайызын кайда жумсайсыз? Канеки, оларды былайша болейікші:
/Кайырымдылык/
"Кімде – кім бір момын мусылманды осы дуниедегі киыншылыгынан куткарса, Алла оны акиреттегі киыншылыгынан куткарады. Кімде – кім бір момын мусылманнын айыбын жапса, Алла онын екі дуниедегі айыбын жабады. Пенде біреуге жардемдесу ушін арекет кылса, Алла оган жардемдеседі". Пайгамбарымыз Мухаммед(с.г.с.)
– Сіз оз табысыныздын он пайызын кайырымдылык максатка жумсауыныз керек. Кайырымдылык – Сіздін комекке зару жандарга комектесу максатында, алган дуниенізді когамга кайтару жолы. Сіздін салык толегеннен кейінгі калган табысыныздын он пайызын колемі бул міндетті аткаруга абден жететіндігіне сенімдімін.
Сізге табыс акшаныздын барынша ен жогаргы, не барынша томен денгейін тандауга болады – бул оз жоспарыныз гой. Кейбір адамдар кайрымдылыкка деген каржыларын мешіт аркылы не когамдык уйымдар аркылы бергенді жон кореді, енді біреулері жеке жолмен бергенді жон санайды.
Курбандык шалу – адам омірінін ерте кезенінен басталган. Балага кайырымдылык талім уйретуден ен жаксы саті – алгаш оз тенгесін алган кезі. Сіз баланызбен сапар шегініз. Оны озінізбен бірге алып шыгып, шындыгында дарменсіз адамдар бар орынга апарыныз. Ол аяушылык білдіріп уйренсін. Егер баланыз сезіне білсе, оз акшасынын он пайызын киналмай боліп, оларга беретін болады. Адетте, балалардын журегі кен, мейірімді болады.
Акша каражатын жумсау
"Бабы келіскен істін багы жанады." Казак макал-мателдері
– Салык толегеннен кейінгі калган табысыныздын келесі он пайызын Сіз оз байлыгынызды куруга багыттаныз. Бул акшанызды сіз керек-жарак сатып алуга, жана тауар ондіруге жане осы тауарды сатуга жумсайтын боласыз. Аныгын айтсак касіпкерлігінізді одан арі дамытасыз.
Сонымен бірге Сіз котерме сатып алып, жекелеп сатуга уйренуінізге де болар. Немесе Сіз алдебір жекеменшік улесін алып, оны жетілдіріп коруінізге болар. Егер Сіздін айтарлыктай жолыныз болса, озініздін жумыс орнынызда онімділікті осіргенініз ушін сыйга ие болсаныз, онда Сіз оз табысынызды улгайтып, бул улгайтуды акция сатып алуга салу ушін жумсай алатын боласыз.
Табысыныздын бул он пайызын озінізге курал жабдыктар, онімдер не акционерлік когамнын улесін алуга пайдаланыныз. Сойтіп, істі бастап корініз. Біздін кай-кайсымыздын ішімізде болмасын данышпандыктын уйыктап жатканын, оны оята білсек, мумкіндіктер жаркылы ушкындайтынын Сіз, тіпті, білмей журсіз гой.
Ал, міне, шабыттандыратын ой келді! Оз жумысыныздын толык кунін жумыс істемей, жарты жумыс кунін озініздін жагдайынызды котеруге арнасаныз калай болар еді? Шындыгында, неге солай етпеске? «Мен есеп-кисабымды толеу ушін емес, мен бай болу ушін жумыс істеп журмін» – деп айтатын болганынызда, кандай сезім куйде болар едініз. Егер Сізде байлыкка жетудін жоспары болса, онда тун жарымынан бурын жетелейтін куштарлыкка ие болар едініз.
/Унемділік/
"Сабырлылык, унемділік жане кажетсіз ысырапкершілікке жол бермеушілік, пайгамбарлык сипатынын жиырма торт касиетінін бірі. Ысырапкершілікке жол берменіз". Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)
– Кастер Саркытханулы, кай уакытта унемшіл бола аламыз?
– Асет Ризаулы, адамдардын басым болігі арбір тапкан тиынын лезде жумсап, карызга жане несиеге дуние алуга бейім турады. Егер де осы адетінізден кутылмасаныз сізде ешуакытта акша болмайды, байымайсыз. Унемшілдікті адетке айландырыныз. Акшаны бет алды шашпаныз.
Байлыкка баратын жолды ансап турсаныз, ол жол базарга баргандай карапайым арі тузу. Ол негізінен мына екі созден турады – ынтаныз бен унемшілдігінізден. Уакытынызды бет алды ысырап кылып, акшанызды расуа кылып шаша берменіз. Осы уакытыныздын да, каражатыныздын да карымтасы барынша кайтатындай етіп акшаныз бен уакытынызды жумыска жегініз, мумкіншілікті утымды пайдаланыныз.
Адам табигатында омір суруге керекті жанталастын тукымы салынган. Осы омір ушін жанталас – адамзаттын алга жылжып дамуынын басты себебі. Туганнан олгенге дейінгі аралык, пенде ушін алма-кезек кайталанып жататын сынак аланы. Осы омір ушін куресте біз бага жетпес тажірибе жинактаймыз. Осы куресте, алдымызга койган максатымызга жеткізетін даналык, куш, куатка ие боламыз.
Омірде жолы болмаган пенделер оздерінін омірлерін «женілдін астымен, ауырдын устімен» откізгісі келеді. Олардын тусінбейтіні, омір осыларды езіп жіберетіні. Омірдін шыргаландарына каймыкпай каскайып карсы туру ушін мыкты мінез, айкын максат, нактылы жоспар болу керек.
Омірдін манін тусінгеннен кейін, біз осы максатка жетелейтін курестін шартын кабылдаймыз. Натижесінде ерінбей енбек етіп, корсекызарлыктан, бет алды тапкан табысынды онга-солга шашып, карызга кіре беруден кутылмай максатка жетуге болмайтынын тусінеміз.
– Кастер Саркытханулы, бай мен кедейдін философиясында кандай алшактык бар?
– «Бай» мен «кедей» угымдарын аныктап беруге руксат етініз. Кедей адамдар жумсагандарынан калгандарын сактап кояды. Бай адамдар жинагандарынан калган акшаларын жумсайды. Ангіме – сол белгілі бір акша молшерінде болып отыр – тек философиясы ар турлі.
Айына аркайсысы 50 мын тенгеден табыс табатын, аркайсысынын табысы белгілі бір уакыт ішінде бірдей осетін екі адам бар. Онын бірі – жумсаганынан калган акшасын сактайтын философияга суйенсе, екіншісі – ауелі жинап, сосын барып калганын жумсайды. Бугінде олардын біріншісін (егер Сіз олардын екеуін де білетін болсаныз) кедей деп, екіншісін бай деп айтуынызга болады.
Табысыныздын сонгы он пайызы унемділікке арналу керек. Мен унемділікті омірлік "кысынызга" дайындалуга жагдай жасайтын, Сіздін байлыкка жету жоспарыныздын ен бір манызды, курамдас болігі деп есептеймін. Бул елдін зейнеткерлікпен камтамасыз етуінін жана багдарламасынын кадімгідей колдауынын, жумыс істейтін арбір адамды салыктан босату есебінін керемет уйлесімі, аркасында Сіз бір жылдын ішінде керемет молшерде каржы жинап ала аласыз.
Баланы молшылыкка негіздеріне уйретудін ен дурысы, онын кейбір косымша акша таба алатын болган кезінде, баскаларга пайдалы бола бастаган кезінде барып басталганы жон. Айтсе де, сонымен бірге, Сіз оган усак шыгындарга акша беретінінізде, нагыз касіпкерлік аясына калайша кіру керектігін корсетсеніз болады.
Егер Сіздін баланыз болса, оган байлыкка жетудін жоспары болатындыгын угындырасыз. Егер олар 70/30 формуласын жас кездерінде колдана бастаса, кырык жастарына карай каржылык тауелсіздікке кол жеткізетіндерін ангарттыныз. Сосын олар букіл омір бойы не жасагысы келсе, соны істей алатын болады.
Дегенмен, унемділіктін, тартіптін баска турлері сиякты, алгашында сал гана салдары болады. Куннін, аптанын не айдын сонына карай натиже кадімгідей байкала бастайды. Бес жылдан сон айырмашылыгы едауір білінеді. Ал енді он жылдан сон айырмасы айтарлыктай корінеді.
Бай мен кедейдін айырмашылыгы – Сіздін канша тапканынызда емес, тапканынызды калай пайдаланганынызда жатыр. Ендігі тандау – Сіздікі.
/ Аталар мен ажелердін негізгі максаты/
Сум дуние тонап жатыр, iсiн бар ма?
Баягы куш, баягы тусiн бар ма?
Алды умiт, арты окiнiш алдамшы омір,
Желiгiн жерге тыкпас кiсiн бар ма?! Абай
Карт адамдар жайлы ойлаганда, Сіз нені козге елестетесіз? Бір жагынан дарменсіз, арі азгантай каражатпен кунелтіп журген жандарды козге елестете аласыз ба? «Егде жастагы азамат» деп аталатын топтагы адамдардын кобінін омір жагдайы, шындыгында, осындай.
Аталар мен ажелердін негізгі максаты – оздерінін немерелерін «озіміз сиякты» калай бай болуга, калай мадениетті болуга жане калай бакытты болуга уйретулерінде жату кажет. Аталар мен ажелер: «біз омір бойы енбек еттік, енді міне комекке зару боп калдык» – деп айтпаулары керек.
Олар: «Біз омір бойы енбек етіп, енді, міне, біз комектесе аламыз» деп айтатын жагдайда болулары керек. Егер Сіз кырык немесе елу жасынызда каржылык тауелсіздікке кол жеткізбеген болсаныз, ол Сіздін жаман елде омір суріп жатканынызды білдірмесе керек, жаман когамда омір суріп жатканынызды танытпаса керек. Бул, сондай-ак, жаман кезенде омір суріп жатпаганынызды да білдірмесе керек, немесе Сіздін жаман адам екендігінізге далел де болмаса керек?
Жане мундай жагдайда калган жалгыз Сіз емессіз. Біздін кобіміз багытымыздан жанылысамыз.
Мундай жагдайлар Сізге де жане маган да катысты болмак. Егер каржылык тауелсіздікке кол жеткізгіміз келсе, бізде орта жолда озіміздін жеке тузетулерімізді дуркін-дуркін жургізіп отыруымыз кажет. Акыр сонында, Сіздін байлык пен бакытка жетудін улгісіне айналатын ата мен аже болгыныз келмей ме? /Акша корын жинау/
"Тустік омірін болса, кешкілік мал жина". Казактын макал-мателдері
– Кастер Саркытханулы, акша корын калай тусінеміз?
– Асет ага, кейбір адамнан банкте жинаган корыннын есеп-шоты бар ма деп сурасан: «Каржылык есеп деген немене тагы?» – дейді. Озініздін каржылык жагдайыныздын кандай екенін дал білуін оте манызды. Бул жерде озінізді озініз алдамауыныз кажет. Сонда барып озініздін кандай жагдайда турганынызды білетін боласыз? Сонда барып Сіз алга жылжу бойынша жане озініздін калауынызбен соган кол жеткізу бойынша жаксы жоспар кура аласыз. Муны жасау киын емес.
Озініздін кірістерініздін молшерін кагаз бетінін бір жагына тізіп шыгасыз. Неніз бар, солардын молшерін корсетесіз, кагаз бетінін екінші жагына озініздін шыгыстарынызды тізесіз, сосын озініз кірістен шыгысты алып тастау жолымен, нагыз каржылык кундылыктарыныздын молшерін тауып аласыз. Бул молшер Сіздін канша туратынынызды, тіпті, де корсетпесе керек, бул Сіздін кундылыктарыныздын корінісі болып шыгады.
Копшіліктін каржылык жагдайы соншалык жаксы емес, біракта соншалык жакыс еместігі манызды емес, маныздысы – бага беруінізде.
Каржылык есебінізде Сіз озініздін кірісініз бен шыгысынызды мукият корсетіп отырыныз. «Тапканымнын барінін кайда кететінін білмеймін» – дегенді Сіз алдекашан естіген боларсыз. Еш уакытта солай деп айтатын адам болманыз. Осы саттен бастап, Сіз барінін кайда кететінін жане кайдан келетінін дал білетін болыныз.
Сіз кейбір нарсеге сенетін болсаныз, кундердін кунінде коптеген дуниені баскаратын боласыз. Бунын улкен мані бар. Сіз омірініздін есеп кисабын жургізуді оз мойнынызга жуктеп, омір жолыныздагы орасан молшылыкка аршынды кадам жасаныз.
/Акша агымынын зандылыгы/
"Егер де жуз мындаган адамдар акша табудын жолын білсе, онда буны да уйренуге болады гой! Егер сіз колік жургізе алып, уялы телефонмен сойлесуді уйреніп, компьютерді менгеріп алсаныз, неге акша табуды уйренбеске?!".
– Кастер Саркытханулы, адамдардын арманы каржы тауелсіздігі, осында белгілі зандылык бар ма?
– Асет Ризаулы, бугінгі танда онімдерді оте коп молшерде ондіреді. Егер де бурын Кенес укіметі тусында акшана дурыс, кымбат та багалы зат сатып ала алмайтынсын, себебі дукен сорелері кансып бос туратын. Бар нарсенін озі «бармак басты, коз кыстынын» аркасында белгілі тутынушылардын арасына гана болінетін. Асіресе, ауылдык жерлерде «ен беделді, тукірсе тукірігі жерге туспейтін» адам сатушы болатын. Бугін барі керісінше, жанын калаган нарсенін барі де дукен сорелерінде оз тутынушыларын таба алмай сіресіп тур. Бугінгі куннін басты маселесі тутынушыга онімді жеткізу, себебі артык онім дагдарыска акеп тіреп отыр, алушы жоктын касы.
Коптеген адамдар дастурлі бизнес пен желілі жуйе бизнесін шатастырады. Олардын ойынша бизнес деген бір жерден арзанга алып, осы тауарды не онімді тілін салактап журіп кымбатка сату. Адамдардын арманы акшадан кысылмау, акшанын уздіксіз куйылып жатуы. Адамдардын басым болігі жанталасып жумыс жасаса да, турмыстары жудеу – басына тартса аягына жетпей, карыздын курсауынан кутыла алмай бейнеттеніп омір суреді.
Енді біреулер асып-тасып шалкып омір суріп: «Жегені алдында, жемегені артында», «карын ток – кайгы жок». Олардын балалары ен тандаулы оку орындарында окиды, мінген коліктерінін озі шашасынан жел есетін сайгілук – шетелдік аса кымбат женіл автоколіктері, барам деген жерлеріне барады, корем деген елдерін кореді. Осы екі жагдайды салыстыра, талдай келе менін Роберт Киосакидін «Акша агымдылыгынын шаршысы» кітабынан окып білгенім белгілі «Акша агымынын» занынын бар екені жане осы заннын мултіксіз жумыс жасап жатканы.
Сіз озініздін жеке бизнесініздін болуын калайсыз ба?
Келініз, бул ушін не кажет екенін талдап корелік.
Біріншіден, басекелестікке тотеп бере алатын идея. Нарык аланында алуан-алуан тауар мен турлі кызмет корсететіндер жыртылып айырылады. Осы аласапыран ортада оз орнынды таба кою да онай болмас...
Екіншіден, бастапкы каржы куйылымы. Мысалы, тіпті озіннін сауда лашыгыннын озін калкитып кою ушін кем дегенде 5...10 мын доллар шыгын шыгаруын кажет.
Ушіншіден, кажетті алан (ондірістік, сауда, коймалар), курал-жабдыктар, керекті саймандар т.б.
Ары карай, оз ісінді ашу ушін кажетті кужаттар топтамасын алуын керек (есепке туру, лицензия, руксат т.б.)
Кызметкерлер санын да умытпаныз, оларды іріктеу, окыту жане кун корісін камтамасыз етуге міндеттісіз.
Енді бір «сурініп мурттай ушатын» жерініз – салыктар.
Осы тізімді Алдаркосе айтпакшы: «алалайым таусылса, булалайым бар» дегендей тізбектеп, шубыртып жаза беруге болады.
Келініз, жануямыздын кірісі мен шыгысы туралы сухбаттасайык
Отбасынын кірісіне не жатады?
– Жалакы
– стипендия
– зейнетакы
– алеуметтік жардем
Шыгынга мыналарды жаткызуга болады
– Уйіннін куны мен ішіндегі муліктері
– автоколігіннін куны мен оны устауга кететін шыгындар
– балалар мен карі аке-шешенді асырауга жумсалатын шыгындар
– білім алуга жумсалган шыгындар
– тамакка, киім-кешекке кеткен шыгындар
– коммуналдык шыгындар т.б.
Егерде таразынын екі басына кіріс пен шыгынды койсак, соз жок шыгын кірісті басып кетеді.
«Омір жолы»
Келініз бул фани омірдегі карапайым адамнын омір жолын карастырайык. Буны уш болікке болінген тузу сызыкпен бейнелейік. Бул боліктер адам омірінін белестері.
I ІI III
\/-----------------\/-----------------\/-------------------\/
1-ші кезен: 1 мен 20 жастын аралыгы, бул кез адамнын жумыс істемейтін уакыты. Аке мен ананын камкорында болады.
2-ші кезен: 20 мен 60 жастын аралыгы, бул енбек кезені. Осы уакытта адам озін жане жануясын асырау ушін енбек етеді.
3-ші кезен: 60-тан ары карай, тагы да «жумыссыз» немесе зейнеткер кезені басталады. Батыста буны «бостандык» кезені деп атайды. Не себептен? Себебі енбек кезеніндегі тапкан табысы зейнеткер шакты толыктай камтамасыз етеді. Ал бізде «зейнетакы» жаксы «бостандыкты» камтамасыз етпек тугілі, олместін куніне арен-арен жетеді.
Канеки, 40 жылдын белсенді енбек кезенінде біз каншама табыска жететінімізді карастырып корейікші?
Егер біздін мемлекетімізде орташа енбек акысы 200 доллар деп алсак, ал 40 жылда 96 мын долларга ие болады екенбіз.
Бул акшага не алуга болады?
Керемет дегенде 2...3 болмелі орташа патер алуга, ал калган табысыныз аштан олмеуге себепкер болады.
Омір бойы огіз сиякты жумыс істегініз келе ме?
Адетте адамдар омір бойы жумыс істейді. Оз омірінін аягына дейін жететін акшаны ілеуде біреуі гана тапса табады.
/«Акша – уакыт»/
Адамдардын басым болігі акшага да, бос уакытка да шомылып жургісі келеді. Акша мен уакыт тауелділігіне байланысты барлык адамзат баласын торт денгейге немесе топка жіктеуге болады.
Біріншісіне не акшасы, не уакыты жок екеуінен де журдай адамдар кіреді.
Олар кімдер? Булар мемлекеттік курылымга немесе «кожайынга» жалданып жумыс істейтіндер. Олар таннын атысы, куннін батысы – істеген жумыстарына белгілі молшерде гана, кун корісіне жетер-жетпес жалакы алатындар.
Екіншісіне – акшасы болса да бос уакыты жоктар жатады. Булар «тауекел тас жутады, не бас жутады» деп оз бизнесін жургізіп жургендер. Олар оз енбектерінін рахаты мен лаззатынын дамін оте сирек татады, себебі байлыктары болганымен бос уакыттары болмайды. Жалпак тілмен айтканда – сінбіруге де муршасы жок жандар. Барлык уакыттарын бизнеске багыштайды.
Ушіншісіне – акшасы жок, есесіне уакытын олтіре алмай ерігіп журген жандар кіреді. Булар зейнеткерлер жане белгілі-белгісіз себептермен жумыссыз сандалып журген адамдар.
Тортіншісіне – акшасы да, бос уакыты жеткілікті адамдар тобы кіреді.
Осы занга сайкес барлык адамдар «Акша агымынын зандылыгы» бойынша, «Акша шаршысынын» артурлі аландарында орын тепкен.
Бул шаршы 4 аланга болінеді, 2-уі сол жактагы жартысына, 2-уі он жактагы жартысына.
Ж
Жалданып жумыс істеу
Б
Жуйелі бизнес
куру
О
Оз бизнесінді куру
И
Инвестор
(Каржы кую)
1-ші (Ж) аланына жалданып жумыс жасайтындар жатады.
Булар жеке меншік немесе мемлекеттік касіпорындар мен мекемеде істейтіндер. Осыларда туракты табыс, жылда алатын акылы енбек демалысы, сыркаттанса толенетін бюллетень жане алеуметтік женілдіктер. Бірак біздін бугінгі аумалы-токпелі тіршілігімізде – ешкімге де, ештенеге де туракты кепілдік бере алмайсын, беру мумкін емес! Кепілдік не анызга, не елеске айналып кетеді. Бул аланда – дарігерлер, мугалімдер, шенеуніктер, есеп-кисап кызметкерлері т.б. жайгаскан.
2-ші (О) аланына «озім дегенде огіз кара кушім бар» деп, оз каржыларына оздерінін бизнесін ашып алгандар орналаскан.
Булардын кірісі тікелей озінін осы салага болетін уакыты мен коніліне, куш-кайратына т.б. жагдайларга байланысты. Бірак патшага да, байга да, кедейге де таулігіне 24-ак сагат уакыт берілген. Конілі мен уакытын болуін бір сатке де болса токтатып алса – токырауга ушырап, табысы саябырлап, кірісі кілт токтайды.
3-ші (Б) аланына оздерінін бизнесін куру ушін миллиондап мол каржы куйгандар орын тепкен.
Булар баска адамдардын білімін, куш-кайратын, іс-арекетін жумыска жегу аркылы жуйелі бизнес курады.
4-ші (И) аланда тек Инвестициямен кун коретіндер мекендейді.
Олар жумыс істемейді, куйган инвестициясынан (каржысынан) белгілі пайыз молшерін алатындар. Бул адамдардын акшасынын молдыгы соншама, оларга мулдем жумыс істеп кажеті жок.
Бул аланга Ж (жалданып жумыс істеу) мен О (оз бизнесін) аланынан келу мумкін емес.
Буган тек кана Б (жуйелі бизнес) аланы аркылы гана келе аласыз.
Шаршы аландагы акша агымынын зандылыгы
"Сіздін акша жайынызды айкындайтын экономика емес; шешуші жагдай – озініздін омірге деген даналык козкарасыныз (философияныз)". Джим Рон
– Кастер Саркытханулы, осы шаршы аланында адамдар калай орналаскан
– Шаршынын сол жагындагы екі аланга жумыс істейтін адамдардын 80 пайызы кірсе, ал он жагындагы екі аланга жумыс істейтін адамдардын 20 пайыз гана кіреді. Осы он жак аландагы адамдар акша жасау адістерінін 80 пайызын біледі де, осы акшага ие болады. Ал шаршынын сол жак аланындагы адамдар тек кана 20 пайыз акшага ие болады. Сондыктан да, осы зандылыктарды тусініп білетіндер, шаршынын он жагына шыгуга талпынады. Бул адамдар жуйелік бизнес курудын мумкіндіктерін іздейді, бірден инвестор (баска касіпорынга каражат кую) болып кету мумкін емес.
ХI. /ОЗ УАКЫТЫНЫЗДЫ БАСКАРУДЫ УЙРЕНІНІЗ /
Сагаттын озі – уры шыкылдаган,
Омірді білдірмеген, кунде урлаган.
Тиянак жок, турлау жок, келді, кетті,
Кайта айналмас, бурылмас булдыр заман. Абай
Дата добавления: 2015-12-08; просмотров: 228 | Нарушение авторских прав