Фашистік қозғалыстың пайда болуы, А.Гитлердің үкімет басына келуі

Германияда революция өрті шыққанда және Веймар республикасының пайда болуы кезінде А.Гитлер 1919 жылғы Версаль келісіміне қарсы тұру үшін саясатқа араласа бастады. Бұл кезде ол ескі полкінің құрамында болатын, оған саяси партиялардың ішінде тыңшылық жасау жүктелген. 1919 жылы қыркүйекте Гитлерге неміс жұмысшылар партиясының анықтамасын алу табыс етілді.

Бұл партияның ешқандай бағдарламасы, жосапары болмаған. Оның қорында тек бірнеше марка болды. Бірақ Гитлерді оның идеясы қызықтырды. Гитлер бұл партияға мүшелікке кірді. 2 жыл өтер-өтпес уақыттан соң Гитлер бұл партияның жетекшісі болып тағайындалды. Гитлер неміс жұмысшылар партиясының атын Германияның ұлтшыл социал жұмысшы партиясы атына өзгертті. (НСДАП) Осыдан кейін ұлтшылдық социалист сөзінен шыққан "нацизм" термині пайда болады. Гитлер өз қызметін партияның қалыптасуына арнау үшін әскерден кетеді. Бұл мақсатқа жету үшін Германияда жағдай қолайлы еді. Экономикалық жағдайларға наразылық және жеңген елдерге қарсылық туып жатқан болатын. Гитлер 25 пункттен тұратын өз бағадарламасын жасады. Оның мазмұны антисемитизм, национализм, арий нәсілінің артықшылығы, либералдық партиялардағы жек көрушілік және фюрерлік принцип болды. Бағдарлама кімде кішкентай наразылық болса тарта алатындай өте сәтті жасалды. Ол нацистік партияға-свастика символын және өзінің алдындағы билеушілерге еліктеп "Хайль" деп сәлемдесуді енгізді. Ол партияның көзқарастарын кең тарату үшін "Фелькшпер беобахтер" газетін шығаруға тырысты. Партия жинаған қорын қорғау мақсатында қоңыр көйлектілер отрядын құрды. Бұл отрядты оның жақын досы Эрнс Рема басқарды. Келесі ұйым Гитлердің жеке гвардиясын болды. Оның мүшелері өз фюрерінің мүддесі үшін қасық қаны қалғанша күресуге ант берісті.

1923 жылдың соңына қарай Гитлер Веймар республикасының күреу алдында тұрғанына анық көзі жетті және "Берлинге марштың" кезі келгенін түсінді [21]. Сөйтіп, "еврейлік-маркстік сатқындардан" тұратын үкіметті құлатуды мақсат етті. Армияның қолдауымен ол Германияда нацистік бақылау орнатпақшы болды. Гитлер өз жосспарын жасауда хатшының және әскерінің ішінде әйгілі генерал Эрих Людендорфтың көмегіне сүйенеді. Эрих Людендорф I дүниежүзілік соғыстың ардагері, революционер және милиторист болатын. Гитлер және Людендорф саяси дағдарысты пайдалана отырып Мюнхенде төңкеріс ұйымдастырды.

8 қазан күні кешке 3000 адам "Бюргербраукеллер" орына жиналды. Бұл Мюнхендегі сыра ішетін залда Бавария үкіметінің мүшесі Густав фон Кара мен бірге жергілікті жоғарғы шенеунік-Ген Отто фон Лоссов болды. Отто фон Лоссов Баварияның әскери күшетірінің басшысы болатын. Сонымен қатар, Бавария полициясының басшысы ханс фон Шайссер болды. Кара трибунада сөйлеп жатқан кезінде 600-ге жуық қаракөйлектілердің штурмавиктері залды байқатпай қоршап алды. Нацистердің лидері А.Гитлер өз жақтастарымен залға қараңғылықты жамылып кіріп алды. Столдың үстіне шыққан А.Гитлер "ұлтшылдық революциясы басталды" деп айқайлады. Сонан соң көпшілікке: "Залда 600 адам бар. Ешкімге кетуге рұқсат етілмейді. Бавар және Берлин үкіметі құлады. Дәл қазір жаңа үкімет құрылады. Рейхсвер казармасы және полиция алынған. Барлығы свастика белгісінің агтында жаңа күреске көтерілуі тиіс" дейді. Трибунаға бұрылған Гитлер фон Караға, фон Лоссовка және фон Шейссерге келесі бөлімге өтуіне дөрекі бұйырды. Бұл жерде Гитлер өзінің фон Эрихпен және үкімет құратындығын және олардың тұтқындалатынын мәлімдеді. Бүған қарсылық білдірген көпшілікке ашуланған Гитлер нацистік үкіметті қалайда құратындығын мәлімдеді.

Мюнхендегі оқиға Берлинге мәлім болған кезде Рейхсвер басшысы Ген Ханс фон Зеект жергілікті үкімет еш шара қолдана алмаса, көтерілісті өзі басатындығын айтты.

Таңертең Гитлер қолдау таппаған көтерілістің сәтсіздігі туралы естіді. Бірақ Людендорф кері шегінудің қажетсіздігін түсінді. Таңертең сағат 11 жиналған ұлтшылдар Мариенплац орталығына қарай жөнелді. Колоннааның бас жағында Гитлер, Людендорф, Геринг және Юлиус Штрайхер жүріп келе жатты. 3000 ұлтшылдарға 100 жуық полицейлер қарсы тұрды. Гитлер полицейлердің берілуін талап етті. Жауап ретінде оқ атылды. Бірнеше мезеттен кейін 16 ұлтшыл және үш полицей мерт болды. Көптеген адам жараланды. Герингтің жанбасына оқ тиіп құлады. Гитлерді жақтастары қауіпсіз аймаққа алып кетті. Людендорф басын иместен алға қарай жүрді. Полицейлер әйгілі соғыс ардагеріне оқ атпады.

"Пивной путч" сәтсіз аяқталғанмен, белгілі бір саяси жетістіктерге жете алды. Гитлер ашық іс-әрекетке көшу саяси билікке жетудің оңтайлы әдісі емес екенін түсінді. Маңызды жеңіске жету үшін бұқара халықтың көмегі және финанстық пен өндіріс магнаттарының саны қажет болды. Тек осы жоспар саяси олимпке жетуді көздеді.

1924 жылы 26 ақпанда Гитлерді отанына опасыздық жасағаны үшін соттады. Гитлер керемет шешендік қасиетін өзін адвокат ретінде танытты: "Менің позициям мынандай: франциялық қылыштан өлгенше, большевиктік Германияда асылып өлгенді қалаймын,"-деді Ұлтшылдардың құрамына көпшілік өте бастады. Роталар батальонға (атальондар полкке, полктар дивизияға айнала бастады.

Гитлерді бір жылға бас бостандығынан айырды. Оның сот залындағы тәртібі немістерді таң қалдырды. Оны ұлы ұлттық батыр деп санады. Гитлер Ландабергтегі абақтыда тоғыз ай отырды. Оған жайлы камера берілді. Ол жерде ол оқ қателіктерін сараптады. Бұл жерде ол "Майн камф" еңбегін жазды. Кейін Бұл еңбек нацистік қозғалыстың библиясы болды. Бұл кітабында Гитлер өз өмірі жайында, бағдарламасын, өзіндік философиялық ойларын жазды. Гитлерді дарвинизм үлгісінде жазды: тұлға, халық өмір сүру үшін жалғасып жатқан күрестік субъектісі болып табылды. Мораль ақымақтық, үстем болуы күште. Нәсілдік үстемдікте немістер еврейлерді қаралады. Егер Германия өзінің ішкі жағайына аянбай күрес жүргізсе қайта ұлы атанады. Тек қана халық қолдауына сүйенген диктатордың арқасында Германия "өмір сүру аймағын" сыртық жаулардан тартып ала алады. Жаңа нацистік қозғалыс Германияның болашпақ дамуына стратегияны енгізуі тиіс болды. "майн камф" еңбегі көп сөзді болғанымен, оның атағы бірті-бірте шыға бастады. 1939 жылы бұл кітап он бір тілге аударылды, жалпы тиражы 5,2 млн дананы құрады [23]. Гонарар Гитлерді бай етті.

1923 жылғы оқиғаның жеңілісі нацистік партияның уақытша тоқырауын тудырды. Алайда, 1924 жылы желтоқсанда Ландсбург түрмесінен босанып шыққан Гитлер нацистік қозғалыстың қайта жандануына ат салысты. Өзінің жақын жақтастарының Виртуоз, пропагандис Пауля Иозеф Геббельстің, I дүниежүізілік соғыстың батыры, ұшқыш-капитан Герман Герингтің қолдауымен Гитлер халықтың қолдауын табуға кірісті. Олардың алдында екі жол тұрды: Грегор Штрассер басқаратын солтүстік социалистер және Мюнхендегі оңшыл ұлтшылдарды таңдау мәселесі тұрды. 1926 жылы ақпанда партия конференциясында Гитлер Штрассерді алады. Осылайша нығайып келе жатқан социалистік қозғалысқа ықпалын азайтты. Өзінің шешендік қасиетімен және саяси көрегендігімен Гитлер оң және сол қанатты өзіне тарта алды. Ол аз қамтылған тапты қолдады. Оның заңды жолмен билікке келу әрекетінің арқасында алған "Адольф-законник" атағы консерваторлар мен нациалистердің арасында атағын шығарды. Халықтың сеніміне кіре білу және оңшыл консерваторлармен ынтымақатстығы Гитлерді саяси биліктің шыңына жетеледі. Ол "Пивной путч" сыраханасында болған қателіктерін қайтамалауға тырсты. Гитлердің қолдаушылары көбее түсті. Оны ірі жеке иеліктері бар адамдар қолдай бастады. Мюнхенге ірі идустриалды иелігі бар екі адам көшіп келеді. Бұл-темір трестінің қожайыны Дриц Тиссен және концерн директоры Стиннес Минуболды. Тиссен нациалистік партияға 100 мың алтын марка бөлді. Инфляция дәуірінде бұл үлкен қаржы болатын.

Бұл кезде Гитлерге "қарыз берушілерінің" құрамына химиялық фабриканттар, "ИГ Фарбениндустри", ірі Берлиндік өндіріс иесі Эдуард фон Бюрдиг, орыс ақ гвардияшылары, тіпті шетел саясатшылары кіреді. Бұның бәрі күрделі жүйелілікпен жасалды. 1929 жылғы дүниежүзілік экономикалық дағдарыс Германияда кең етек жайды. Дағдарыс елінің барлық финанстық сфересан тоқырауға ұшыратты. Өндіріс көлемі екі есе қысқарды. Жұмыссыздық саны 7,5 млн адамға жетті. Тек жұмысшылардың емес, орта таптағы қала тұрғындарының да жағдайы күрт төмендеді. Мыңдаған ұсақ буржуазия күйреді.

Елдің аграрлық саласында болып жатқан дағдарыс аграрлық салаға да тартады. Дағдарыс елдің әлеуметтік жағдайын шиеленістірді. 1931 жылы қаңтар Руда кеншілерінің көтеріліс болып өтті. Оған 350 мың жұмысшы қатысты. Бүны ұйымдастырған Германияның коммунистік партиясы еді. 1930 жылы КПГ "Неміс қалаларын әлеуметтік және ұлттық азат ету" бағдарламасын жасап шығарды: банктерді және өндіріс саласын национализациялау, салықты төмендету, помещиктік жерлерді тәркілеу және бұл жерлерді шаруаларға үлестіру. Билеуші тап Германияның буржуазиялық демократиялық жүйесі елді басқару елде қажет емес көзқарасқа бет бұра бастады. Бұл билеуші тап ресми түрде ұлттық-социалистік деп аталған партия болатын. Фашистер буржуазиялық демократияның жойылып, орнына диктатураның орнауын талап етті. Гитлерлік фашистік партия монополияның мүддесін қорғады.

Гитлершілер халықтың және елдің мүддесін қорғауға уәде берді. Версаль келісіміне бұқаралық наразылықты пайдалған фашистер "Версаль жүйесі жойылсын" деп лозунг көтерді. Жұмысшылардың ауыр жағдайын ескере отырып, олар жалақыны көтеруге және жұмыссыздықты жоюға уәде етті. Солдаттар, буржуаздарға, шаруаларға уәдені үйіп төккен фашистер өздеріне бүқаралық база құра алды: Зорлық-зомбылық, басқа көзқарастағы адамдарды қуғындау жаппай етек алды. Фашистік жастардың құрған "Гитлерюгенд" сияқты ұйымдары пайда бола бастады [24].

1932 жылы Гинденбургтің президенттік мерзімі аяқталды. Жаңа сайлау науқаны 1932 жылдың наурызына белгіленді. Буржуазиялық партиялар Гинденбургтің кандидатурасын қайта ұсынуға шешім қабылдады. Гинденбургты неміс халықтық партиясы, бавар халықтық партиясы, бұрынғы демократиялық партия, социалистік демократиялық қолдады. Коммунистер социалистік демократтарға өздеріне қосылып, прусс үкіметінің президенті социалистік демократ Браундты тағайындауға шақырды. СДПГ Бұл ұсынысты қабылдамады. Сондағы сылтауы Гинденбург үкіметі немесе Гитлер үкіметі басына келмеу үшін Гинденбургқа қарсы дауыс беру керек еді. Коммунистік партия Тельманның кандидатурасын ұсынды. Коммунистердің ұйымдастыруымен елде антифашистік қозғалыстар болды.

1932 жылы 13 наурызда сайлау болды. Эрнст Тельман 5 млн, Гинденбург 18,6 млн, Гитлер 11,3 млн дауыс жинады. Ал национистердің лидері Дюстерберг 2,5 млн дауыс жинады. Гитлер кандидат болуға құқығы болмағанын айта кетуіміз қажет. Өйткені ол Германияның азаматы емес еді (ол Австрияның азаматы болатын). Алайда, Бруаншвейгтің фашистік үкіметі оған герман азаматтығын берген болатын. Фашистердің сайлау қорын капитал магнаттары қаржыландырды.

Сайлау қорытындысы бойынша ешқайсы кандидат көп дауыс жинай алмады. Сондықтан сайлаудың екінші туры болды. Президент болып Гинденбург сайланды. Бірақ Гитлер 13,4 млн дауыс алды. Осылайша Гитлерді қолдайтын бұқаралық база бар екендігі анықталды.

1932 жылы 30 мамырда Брюнинг үкіметі отставкаға кетті. Германияның канцлері болып фон Пакен сайланды. Ол реакциялық католиктік партияның көрнекті тұлғасы болатын. Брюнинг 1930 жылдың нацистік партиямен тығыз байланыста болатын.

Компартия фашистермен соғысқа қарсы күресу үшін барлық күштерін мобилизациялай бастады. 1932 жылы 12 маусымда Берлинде компартия басшылығымен антифашистік конгресс өтті. Конгреске 1465 адам қатысты. Олардың 379 КПГ мүшесі еді. 132 СДПГ мүшесі, 964 адам адам партиядан емес. Конгресте антифашистік комитет құрылды.

Фашизммен күреске халық белсене қатыса бастады. Вупперталдегі антифашистік қозғалысқа 70 мың адам қатысты. Эссенде-60 мың, Дортмунде-30, Эрфуртте-40 мың адам антифашистік қозғалысқа қатысты. Компартия СДПГ-ға бірлесіп, фашизммен күресуге шақырды. Алайда СДПГ бұл ұсынысты қабылдамай тастады. Бұл СДПГ позициясының әлсіреуіне алып келді. 20 шілдеде Пакен Пруссияның социал демократиялық үкіметін таратты. Сөйтіп өзін империя коммисары етіп жариялады.

Пакен Рейхстагты 1932 жылы 31 шілдеде таратып сайлау өткізді. Коммунистер 5,3 млн дауыс, фашистер 13,7 млн дауыс жинап парламентке 230 депутат енгізді. Алайда бұл фашистердің үкімет құруына жеткіліксіз еді.

Пакен Рейхстагты тағы таратып, 6 қазан 1932 жылы сайлау өткізді. Коммунистер-6 млн дауыс, социал демократтар-7,2 млн дауыс алса, фашистер-2 млн дауыстан айырылды. Олардың мандаттарының саны 230-дан 196-ға дейін түсіп кетті. Бұл фашистер арасында үрей туғызды.

Алайда герман басшылығы фашистердің үкімет басына келуіне мүмкіндік туғызды. Қазандағы сайлаудан Пакен отставкаға кетті. Шмейхер тағайындалды. Бұл фашистерге жақын үкімет болды. 1933 жылы 5 ақпанда Кельндегі банкир Шредердің вилласында Пакен, Тиссен және Гитлердің кездесуі өтті. Гитлер үкімет басшысы болу керек деп шешілді.

Бұған қарсы КПГ ОК Берлиндік пролетариатты фашизмге күресуге шақырды. 1933 жылы 25 ақпанда 150 мың жұмысшы Берлин көшелеріне ереуілге шықты. Алдыңғы қатарда Э,Тельман, В.Ульбрихт, Д.Шеер, В.Флорин болды.

1933 жылы 30 қаңтарда президент Гинденбург Гитлерді рейхканцлер етіп тағайындады.

Гитлершілердің үкімет басына келген кезі Германия тарихында ең көмескі кезең болып табылады. Елде Агрессивтік диктатура орнады. Фашизм жұмысшы қозғалысын жоюды мақсат етті. Сыртқы саясатта Герман империализмінің дүниежүзіндегі гегемондығын орнатуды жоспарлады.

Гитлершілердің үкіметі финанстық капиталдың ашық диктатурасын болып табылады. Оның құрамына моноплистер Гугенберг және Шахт кірді [25].

Алғашқы күннен бастап үкімет жұмысшыларға қырғидай тиді. 1933 жылы 1 ақпанда рейхстаг таратылып жаңа сайлау өткізілді. 4 ақпанда президент Гинденбург белгісіне кез-келген жиналысты және бұқаралық ақпарат құралдарын жабатын құқық беретін декретке қол қойды.

Бұл декрет бірнеше күннен кейін, полицейге қару қолдану құқығын және фашистік отрядтардан құралған көмекші полицей құру құқығы қосып қабылданды. Фашистер өз саясатына қарсы көзқарасты адамдарды қудалай бастады. Гитлер билік құрған алғашқы күннің өзінде түрмеге 18 мың антифашистер қамалды. Қамалғандардың ішінде сонымен қатар социал-демократтар, интеллегенция болды.

Фашистердің өздеріне қарсы көзқарастағы адамдарды қуғынға ұшыратқанына қарамастан антифашистер күресін одан әрі жалғастырды. Гитлердің үкімет басына келген күні КПГ жұмысшылары бүкілхалықтық ереуілге шақырды. 7 ақпанда Цойтенде болған КПГ ЦК пленумының ашылымында Э.Тельман өз сөзінде фашистік үкіметі жаңа соғыстың және буржуазияның диктатурасының үкіметі деп айтты. Компартия фашистік режимге қарсы бұқаралық қарсылықты тудыруға тырысты. КПГ ОК-ті СДПГ-ға бүкілхалықтық бірігіп, фашизмге қарсы бірлесіп майдан ашуды ұсыныс жасады. СДПГ басшылары бұл ұсынысты қабылдамады. Олар тек қолайлы сәттің тууын күтті. 27 ақпанда Э.Тельман социал-демократиялық партияға, христиандық партия және ерікті кәсіподақтың мүшелеріне біріккен антифашистік майдан құру туралы ұсыныс жасады. Бірақ бұл үндеу келесі үндеулер сияқты СДПГ және кәсіподақтар тарапынан қабылданбай тасталынды. Жұмысшы тобының және еңбекшілердің ынтымағының болмауы фашистердің үкіметі басына келіп нығаюына мүмкіндік жасады.

Үкіметтің билік құрған күндерінде жағдайы жақсы болмады. Фашистер рейхстагтағы келесі сайлауда жеңіліп қалмауға тырысты. Олар тағы да елдің жеткші монополияларына үміт артты. 20 ақпанда Гитлер Германияның ірі өндіріс иелерінің жиналысына шақырды. Бұл жиналыста рейхстагтағы сайлау компаниясы үшін фашистік партияның қорына 3 млн марка жиналды.

Сайлау алдында гитлершілер құбыжық жоспар құрды. 27 ақпан 1933 жылы түнде Геринг басшылығымен фашистер рейхстагты өртеді. Бұған гитлершілер коммунистерді айыптап, жалпыға бірдей қүғын-сүргін жүргізді. Тек Берлиннің өзінде бұл түні 1500, ал бүкіл елде 10 мыңнан астам коммунистер тұтқындалды.

1933 жылы 3 наурызда гитлершілер жұмысшы қозғалысына маңызды соққы берді. Германия коммунистік партиясының төрағасы Э.Тельман тұтқындалды.

1933 жылы 5 наурыздағы Рейхстагтағы сайлау репрессиямен және террормен қатар жүрді. Бірақ компартия күресін одан әрі жалғастырды олар қарулы қақтығыспен жалғасқан ереуілдер, шерумен үлкен ерлікпен өз дауыстарын берді. Социал-демократиялық партия-7 млн 180 мың, ұлттық-социалистік партия-17 млн 200 мың дауыс жинады.

Компартия үкіметі тарапынан қуғын көріп таратылды. Э.Тельманның жақтастары: В.Пик, В.Ульбрихт, Д.Шеер, В.Флорин эмиграцияда жүріп, өз күрестерін одан әрі жалғастырды. КПГ Ок өз саясаттарын жүргізетін "Роте фане" газетін шығарды.

Сайлаудан соң Гитлер жақтастары қуғын-сүргінді одан әрі жалғастырды. Эсестер тобы халықтың гитлершілер үкіметінің алдында үрейін тудыру үшін көшелерде адамдарды қорлық-зомбылыққа, ұрып-соғуға ұшыратты. түрмелерге сотсыз және айыптаусыз жұмысшылар және интеллегенциялар жабылып жатты.

24 наурызда рейхстаг өзіне төтенше жағдайдағы өкілеттік туралы заң қабылдады. Бұл рейхстагтың жойылуын және коституцияның қалдықтарының жойылуын білдірді. Рассалық және саяси белгісіне қарап мемлекеттегі билік аппараты тазартылды.

2 мамырда фашистер кәсіподақтарды жойды. Олардың мүліктері тәркіленіп, басшылары концлагерлерге тасталынды. Кәсіподақтар зорлықпен германдық еңбек майданында біріктірді. Бұл фашистік партияға бағынышты болды.

1933 жылы 23 маусымда СДПГ тартылды. Жұмысшы тап толығымен өз ұйымдары мен партияларынан айырылды. Шілде айында елде тек национал-социалистік партия ғана өмір сүрсін деген заң шығарылды. 1933 жылы желтоқсанда шыққан "Мемлекеттің және партиялардың ынтымақтастығын қамтамасыз ету туралы" заңның шығуымен национал-социалистік партия елдің билеуші ұйымы болып табылды.

1933 жылы қыркүйекте рейхстагтың өртелуіне байланысты правонационалистік сот процесін жүргізді. Коммунистерді айыптай отырып, олар дүниежүзілік қауымдастықты алдында Германиядағы террорлық іс-әрекеттерді ақтау үшін және "әлемдік коммунизммен" күресуде "жеңіпаз" болып көрінгісі келді.

Сот процесі Лейцпцигте 21 қыркүйектен 23 қыркүйекке дейін болды. Басты айыпкер болып, халықаралық коммунист Георгий Димитриев саналды. Ол Германияда эмиграцияда жүрген болатын. Фашистер Димитриевті айыптау үшін бар мүмкіндікті пайдалануға тырысты.

Г.Димитриев қорғау үшін елдің барлық аумағында қозғалыстар болды. Бұл қозғалыстың басында КСРО тұрды. Қозғалысқа тек жұмысшылар емес сонымен қатар қала тұрғындарының орта табын және алдыңғы қатарлы интеллегенцияны қамтыды. Г.Димитриевтің түрмеде жатып анасына, әпкесіне, Анри Барбюуға, Ромен Ролланға жазған хаты қозғалыстың өртіне май құйды. Парижде гитлерлік фашизмнің құрбаны болған жандарға көмек көрсететін Халықаралық комитет құрылды. Лондонда рейхстагты фашистер жақұқанын дәлелдейтін сот процесі құрылды. Лейцигтегі сот айыптаушыларды ақтауға мәжбүр болды. Бұл халықаралық антифашистік қозғалыстың үлкен жемісі болды.

Гитлер және фашистік билік өкілдері бұрынғы берген уәдесін орындамайтындығы айқындала түсті. Ұсақ буржуазия арасынан жүргізіліп жатқан гитлерлік саясатқа көңілі толмайтындары пайда бола бастады. Елде "жаңа төңкеріс" туралы сөздер шыға бастады. Гитлер наразы топтарды және оппозициялық көзқарастағы адамдарды жоюға кірісті. 1934 жылы 30 маусымда Германия тарихына "ұзын пышақ түні" деген атпен енді. Бұл түні 1200 адамнан астам антифашистік көзқарастағы интеллегенция өкілдері мен жұмысшылар өлтірілді.

Фашистік Германияның антикоммунистік саясаты Германияны КСРО-ға айдап салуға құмар болып отырған әлемдік державаларды тартты. Фашизмдік режим тұсында экономиканы милитаризациялау империялық елдердің әсіресе, Англия және АҚШ тарапынан қолдау тапты.

АҚШ және Англия тарапынан Германияның бұрынғы қарыздары кешірілді. Америкалық және ағылшындық фирмалар Германияға әскери-техникалық көмектер жасады.

1933 жылдан бастап Германия басқа капитлистік мемлекеттер сияқты дағдарыстан шыға бастады.

Гитлерге үкіметтің шығарған декреттерінің бірқатары ірі монополистердің құқығын қорғады. ¥сақ бәсекелестерді жойды. Мемлекеттікк-монополистік капитализм қарқынды дамыды.

Көмір өндіру, темір, болат, мыс, никель және т.б. материалдары үзіліссіз ұлғайды. 1932-1939 жылға дейін шикізатты шет жақтан әкелу екі есе өсті. 1936 жылы қазанда енген "төртжылдық жоспар" нәтижесінде стратегиялық әскери материал саласында тәуелсіздікке жетті. Жаңа әскери зауыттар құрылысы қарқынды түрде жүргізілді. Бұныменен бір мезетте бейбіт өндірісті әскери өндіріске айналдырып, әскери техниканы жинақтай бастады.

Гитлердің айтуы бойынша Германия 6 жыл ішінде қарулануға 90 млрд рейхсмарка жұмсаған. 1938-1939 жылдар ішінде әскери салаға бөлінген қаржы 58% құраса, 1933-1934 жылдары 23% сұраған.

Экономиканы милитаризациялаумен қатар фашистік үкімет бұқаралық үгіт-насихат жүргізе бастады. Өзінің саяси қарасыластарын жойған фашистер халыққа өтірік пен уәдені үйіп-төгіп, ықпал ете бастады.

Германдық фашистер әлеуметтік қайшылықтарға көңілі толмайтын халықты өзіне шебер тарта білді. Халықтың жағдайын көтере алатын қаржыны өзінің агрессиялық саясатына пайдалана білді. Реваншистік міндетін орындау үшін фашистер тағы да халықтың наразылығын пайдаланды, яғни халықтың Версальдық тонаушылық келісіміне деген наразылығын өршіте түсті.

Герман фашистерінің негізгі идеологиясы Гитлердің "Майн камф" ("Менің күресім") деген еңбегінде жазылған. Бұл кітап герман халқының арасында кең тарады. Онда Гитлер герман халқының ақсүйекке жататынын және осы халықтың өмір сүру аймағының жеткіліксіз екенін, Бұл жерлдерді жаулап алу үшін аяусыз күрес, соғыс жүргізудің қажеттігін айтқан. Бұл теория герман империализмінің агрессиялық саясатын ақтауда маңызды қызмет етті.

Фашистер билікке келген алғашқы күннің өзінде-ақ идеологияға басна назар аудара отырып, елдің барлық саласына өз үстемдіктерін жүргізді. 1933 жылы наурызда үгіт-насихат жүргізетін арнайы үкімет құрылды. Бұл министрлікті Геббельс басқарды.

Фашистер өз мақсатына ғылымда да бағындыруға тырсты. Мыңдаған ғалымдар мен мәдениет қайраткерлері, концлегерьлерге жабылды. Ірі ғалымда А.Энштейн, М.Борн, Р.Курант, Ф.Габер және т.б. Германиядағы тарихы жазылды. Бұл тарихта герман тарихының көрнекті тұлғалары фашист болып көрсетілді. Фашистер өз мақсатында географиялық және т.б. ғылымдарды пайдаланды. Гитлершілер шовинистік өтірік теория-геополитиканы жсадаы. Ол бойынша гитлершілердің ресми доктринасы болып табылатын басқа мемлекеттің есебінен шекараны кеңейтуді дәлелдеуге тырсты.

Мәдениетті минитаризациялау арнайы ұйым мәдениет палатасы арқылы жүзеге асты. Имперлік басшылық өз жұмысын Ұлы герман жазушыларының Гейненің, Каннаның және т.б. еңбектерін өртеуден, кітапхананы тазартудан бастады.

Германияның сыртқы саясатының негізгі Еуропаның жаулап алу болатын және әлемдік гегемондыққа ұмтылды [26].

Фашистік Германия "коммунизммен күрес идеясын" қолады. және бүған АҚШ, Англия, Франция тарапынан қолдау көрсетілді.

Гитлерлік Германияның белсенді сыртқы саясаты Версаль бейбіт келісім шартын мойындамауын басталды. Германия алғашқыда құпия, кейіннен ашықтан-ашық қарулана бастады және бұл салаға көптеп қаржы бөле бастады. 1935 жылы наурызда Германия авиацияны қаруландыруға тйым салатын норманы мойындайтынын білдірді. 21 мамырда "қорғаныс туралы" декрет шықты. Шахт Германияның соғысқа даярлануының қүпия басшысы болды. Елде Версаль шартының және Локарн келісімінің ережелері қабылданбай тасталынды.

1933 жылы 14 қазанда Германия Ұлттар Лигасынан шықты. 1935 жылғы 18 маусымдағы англо-германдық теңіз келісмі фашистік Германияның әскери флот құрылысын жасауға кедергі болды.

1936 жылы 7 наурызда фашистік Германия делимитаризацияланған Рейн аймағына әскер кіргізді. 1936 жылы шілдеде фашистік мемлекеттер Германия және Италия Испанияға қарсы қарулы интервенция бастады. Әсіресе Испания оқиғасы кезінде күшейіп кеткен батыс елдерінің араласпау саясаты Гитлердің агрессиялық әрекетін күшейтті. 1936 жылы 25 қазанда Германия және Италия "антикоммунизмді" бет перде етіп байланысты нығайтты. Бұл пакт тариқа "Ось Берлин-Рим" деген атпен енді. 1936 жылы 25 қарашада Германия мен Жапония антикоминтерндік пактіге қол қойды.

Бұл кезеңде Германия Дунай бассейінде және Балкан жартыаралында өз саясатын күшейтіп жатқан болатын. Гитлерлік Германия Балканға экспанциясымен қатар, Австрия және Чехословакияны жаулап алуды жоспарлады. 1936 жылы 11 маусымда Австриямен келісімге келе отырып, Австрияның сыртқы саясатын өзіне тәуелді еіті. 1937 жылы 19 қарашада Англиямен келісм бойынша Ағылшын үкіметі Германияның Орталық Еуропадағы саясатына кедергі келтірмейтіндігін білдірді.

1938 жылы 11 наурызда Германия Австрияны жаулап алды. Австрияны жаулап алғаннан кейін герман империализмі Чехословакияға агрессияны жоспарлады. 1938 жылы 30 қыркүйекте Мюнхенде Германия, Англия, Франция және Италия арасында келісім болды. Ол бойынша Германиямен шекаралас Чехословакияның барлық аудандары Германияға берілетін болды және ондағы қару-жарақ құрылғыларының барлығы Германияның меншігі болып табылатын болды. Сонымен қатар, англо-германдық бір-біріне шабуыл жасамау туралы туралы келісімге қол қойылды. 1938 жылы 6 желтоқсанда Франциямен дедәл осындай қол қойылды. Осылайша ағылшындық және франциялық үкіметі Германияны КСРО-ға қарсы айдап салуға ұйғарды. 1939 жылы 15 наурызда Германия Чехословакияны бүкіл территориясын жаулап алды. Елдің барлық саласын германизациялау басталды. 1939 жылы жазда фашистік Германия КСРО-ға бір-біріне шабуыл жасамау туралы келісімге қол қоюға ұсыныс жасады.

1939 жылы жазда Имперлік кеңесте ең даярлық мәселесі және таяудағы соғыс жоспары талқыланды.

Дата добавления: 2015-07-08