Дәріс тақырыбы:Дәстүрлі шаруашылықты зерттеу әдістері

Мақсаты: Этнология ғылымында жалпы гуманитарлық салада ерекше із қалдырған дәстүрлі шаруашылықты зерттеу методологиясымен таныстыру

Сұрақтар:

1. 1.Дәстүрлі шаруашылықты зерттеу және оның мақсаты.
2. Зерттеудің жоспары мен бағыттары.
3. Дәстүрлі шаруашылықты зерттеуге керекті жабдықтар.

Негізгі ұғымдар тізбесі: Сараптамалық обьект, әдістемелік талдау, антология

Әдебиеттер:

1. Артыкбаев Ж. Методика этнографических исследований//Этнология: Учебник. – Алматы: «Қазақ университеті», 2006. -316 с.

2. Артановский С.Н. О сравнительно – историческом и структурном методах в этнографии // Методологические вопросы общественных наук. Л., 1968, вып. І.

3. Әжіғали С.Е., Ошанов О.Ж., Тоқтабай А.У., Оразбек Е.Ж. Монғолия қазақтары этникалық тобын зерттеудің бағдарлама – сұрақнамасы. Алматы, 2004.

4. Вопросы и программы по этноархелогии и этнографии для участников археологических экспедиции и студенческих практик. Учебно-методическое пособие. Омск, 2002.

Адамның өндірістік іс-әрекеті – оның өмірінің негізі болып табылады. Өндірістің спецификасы, адамның экономикалық іс-әрекетінің ерекшеліктері мәдениеттің барлық жақтарына әсер етеді.

Этнография көбінесе шарушылықтың тарихи формасын немесе шарушылық салаларының іс-әрекетінің бүгінгі күнге дейінгі ең қарапайым түрлерін, шарушылықты жүргізудің артта қалған түрлерін зерттеуге бағытталады. Бұларды білу адамзаттың тарихын, тарихи процестің механизімін тануға көп көмектеседі.

І. Жер игеру

1. Жер игерудің жағдайы: а) революция, ә) ұжымдастыру, б) тыңайған жерлерді игеру: ауылшаруашылық мәдениеттері, егістік көлемі, жер игеру жұмыстарының техникасы, еңбек құралдары, шаруаға жегілетін мал, ылғалдандыру, тынайтқыштарды қолдану, егістік өнімін жинау және дайындау, сақтау.

2. Жер игерушілердің экономикалық және әлеуметтік жағдайы.

3. Жер өндеуге қатысты дәстүрлер мен шаралар.

4. Жер игерушілер, малшы-көшпенділер.

5. Қазіргі жер игеру: мәдени дәнді-дақыл құрамының, техникалық әдістерінің, ауылшаруашылық күнтізбесінің өзгеруі.

ІІ. Бау-бақша өсіру.

1. Тұрғылықты жердің маңызы.

2.Өндеу техникасы.

3.Халықтың көкөніс, жеміс-жидектермен қамтамасыз етілуі.

ІІІ. Мал-шаруашылығы.

Малшаруашылығы жағдайынан мәліметтер: а) революция, ә) ұжымдастыру, б) тыңайған жерлерді игеру кезеңдері бойынша. Жайылымдық жерлер және олардың маусымдық қолданылуы. Су арықтар. Көшпенділер жолының бағыты мен ұзақтығы. Жерге деген меншік, шекараларды заңдастыру және бекіту. Малдың құрамы және саны.

Қазақтардың малшарушылығына қатысты наным-сенімдері (малдың жеке түрлерінің қорғаушы иесі, таудың иесі, үңгірлер т.б.).

Халықтық ветеринария жөнінде мәліметтер. Малшаруашылығына қатысты халықтық мейрамдар. Малшаруашылық өнімдерін өндеу.

3. Еңбек құралдары: бұғалық, байлау-күрмеу түрлері, ертоқым түрлері, қырқу және емдеу құралдары.

4. Малшарушылығының қазіргі кезеңдегі маңызы. Мал құрамының өзгеруі, еңбекті ұйымдастыру, жайылымның қазіргі тәсілдері.

ІV. Шаруашылықтың өзге де түрлері.

1. Аңшылық. Аңшының қару-жарақпен жабдықталуы.

Аңшылық әдістері: қарумен, итпен, жыртқыш құстармен.

Аңшылыққа байланысты дәстүрлер, олжаны бөлісу.

2. Балық аулау. Түрлері, таралуы, дәстүрлер. Балық аулау жабдықтары: тор, басқа да түрлері (мысалға қазақтың «қазасы»), қайықтар (табан қайық, құс қайық т.б.).

Балықшының киімі.

Балық өнімдерін өндеу мен тұтыну.

Халық шаруашылығын зерттеуге кіріспес бұрын, ең алдымен халық тіршілігіне әсер ететін географиялық жағдайды: климаты және топырақ құнарлығы, өсімдік және жануарлар әлемінен мәліметтер жинақтау. Шаруашылыққа байланысты мәліметтерді жинақтауда далалық жұмыстың тәсілдеріне: тұрғындардан сұрақтарға жауап алу, жеке бақылау, тұтынатын заттарды фиксациялау, олардың ішінде (еңбек құралдарын, өсірілетін мәдени дақылдарын, еңбек мерекелерін т.б.)

Дәріс № 5

Дата добавления: 2015-11-04