Кайзен бюджеті» туралы түсінік.

Кайзен-бюджет - жапондық термин, бюджетке икемделу деген мағынаны білдіреді және бюджеттеу кезеңінде түпкілікті жетілдіруді қажет етеді. Кайзен калькуляциясы - шығындарды нақты және дәл есептеуді қамтамасыз ету. Бұл тәсіл 1991 жылы Жапонияның машина жасау зауытында қолданылған.Негізгі мақсат - жетілдіруді біртіндеп жүзеге асыру. Себебі өзіндік құнды жетілдіру, өндірістік коллективте творчествалық мүмкіндіктерін пайдалану негізінде іске асырылады.. Корпорацияның қызметiнiң бюджеттiк жоспарлауын тиiмдi жүйесiн ұйымдастыру үшiн бюджеттердi келесi топтарға бөлуді ұсынады:

- материалдық шығындардың бюджетi;

-энергияның тұтынуындағы бюджет;

- еңбекақы төлеу қорының бюджетi;

-амортизациялық төлемдердiң бюджетi;-

-қалған шығындардың бюджетi;

-банктердiң несиенi өтеуiндің бюджет;

-салық бюджетi.

Бюджеттi құрастыруды барлық процессті 4 кезеңде бөлуге болады:1-шi кезең: фирманың белгілі бiр мақсаттарының жоғарғы басқарушыларына хабарлаумен байланысты. Осы жағдайда, тәуелсiз сату көлемiнiң болжалатын өте маңызды деңгейi анықталынады. 2-ші кезеңде: бөлiмдермен және бөлiмшелердің жедел сметаларын әзiрлеуде болады. Мысалы, бұл сметалар немесе бөлiмдердiң бюджеттерi бiткен уақыт аралығына дейін,яғни алты айларға немесе жылдарға есеп айырыса алады.

3 кезеңде: жоғарғы басқарушылар талдау және бюджет туралы ұсыныстардың тексеру жүргізеді. Және содан соң бөлiмшелер жоғарғы басқарудың нұсқауларының негiзінде өз ұсыныстарын қайта iстейдi. Осы кезеңде жоғарғы басқарушылар ұйымның iшкi ресурстарын бөлумен айналысады. 4 Кезеңде: қорлар және қорлардың қолдануының бап бойынша есепке алуынуын және қорытынды бюджеттердi әзiрлеу iске асады

Кайзен жүйесі жұмысшыларға үлкен мүмкіндік беріп оларға басқаруруға қатысуға мүмкіндік береді. Бұл жүйе бойынша өнім сапасын жоғарылату өзіндік құнын төмендетуге бағытталған. Кайзен философиясының негізінде төмендегідей сфераларды қамтиды:

-Шығындарды,бағаларды қысқарту

-Өндірістік тапсырмаларды орындау

-Ырғақтылық көлем мен сапаға сай жеткізілім тәртібін сақтау

-жұмыс орнындағы қауіпсіздік

-жинақталған тәжірибе

-функционалдық менеджментпен айналысу

10. Зиянсыздық нүктесін анықтау тәсілдері (теңдеу құру, графиктік, маржиналдық табыс және таблицалық).

Зиянсыздық нүктесі немесе критикалық («өлі») нүкте, немесе сыну нүктесі – бұл сатудан түскен табыс жиынтық шығындарға тең болатын өндіріс көлемі, яғни табыс та жоқ, шығын да жоқ. Зиянсыздық нүктесі маржиналдық табыс (М) тұрақты шығындарға тең болған жерде орналасады. Зиянсыздық нүкте деп ол өнімнің,өндірілуіне кеткен шығындардың барлығын,сонымен бірге фирманың меншікті капиталына есептелген орташа нарықтық пайызын және қарапайым кәсіпкерлік табысты жабатын фирманың сатылуға арналған өнім көлемін айтамыз. Зиянсыздық нүктесін анықтаудың үш әдісі бар:

математикалық (теңдеу әдісі),

маржиналдық табыс әдісі,

графикалық.

Маржиналдық табыс – ол бір өнімді өңдеуден алатын фирманың табысы. Зиянсыздық нүктені есептеу.Зиянсыздық нүктені бұйымның өзіндік құнын және үлестірудің болжамды бағасын есептеу негізінде анықтаймыз. Зиянсыздық нүктенің есептеу схемалары алдыңғы бөлімдерде көрсетілген. Тұрақты шығындарды жабуы қажетті өндіріс көлемін есептегеннен кейін зиянсыздық маржасының қажетті шамасын анықтаймыз. Бұл болжамды шама, фирма жұмысын атқарып жатқан сыртқы ортаның тұрақсыздығына байланысты. Әрине,егер сыртқы орта тұрақты болмаса, онда зиянсыздық маржаның мөлшері үлкен болуы керек. Зиянсыздық маржасы анықтағаннан кейін, зиянсыздық маржаның талап еткен деңгейіне жету үшін қажетті, өнімнің үлестіру және шығару көлемін есептейміз. Зиянсыздықты бақылау. Зиянсыздықты бақылау өзіне қазір біз айтып отырған бірнеше аспектілерді кірістіреді:ол өндірістік шығындарды бақылау,өзіндік құнды бақылау,үлестіру жоспарын бақылау,табыстардың түсуін бақылау,зиянсыздық жоспарының орындалуын бақылау. Түсінікті,өзіндік құнды бақылау және үлестіру жоспарын және табыстардың түсуін бақылау зиянсыздықтың жүйелі бақылауы фирманың ағымдық шығындарының және алынған табыстарының үздіксіз бақылауынан тұрады. 1.Теңестіру әдісі. Жалпы түрде табыстар және шығыстардың әр бір қорытынды есебінің схемасы келесідей болып көрсетіледі:

Табыс – Айнымалы шығындар – Тұрақты шығындар = Таза пайда.

Бұл теңдеуді алгебралық жазбаға көшіруге болады. Зерттелген мерзімде пайдасын – П-деп,фирма шығарған өнім бірлігінің сату бағасын – Р-деп, берілген мерзімдегі өндірілген және сатылған өнім көлемін – Х-деп, белгіленген шығындардың деңгейін –а-деп,өндірілген өнімнің айнымалы шығындарын – в-деп белгілейміз.Бұндай белгілерде теңдеудің “пайда-табыстар-шығыстар” келесідей болып көрінеді:

П=Р*x-(a+в*x) немесе П=(Р-в)*x-a

2.Маржиналдық табыс дегеніміз – ол бір өнімді өңдеуден алатын фирманың табысы.Оның формуласы: Өндіріс көлемі = Табыс + Тұрақты шығындар/ Бір өнім бірлігінің маржиналдық табысы.

III. Графикалық әдіс.Белгіленген өткізу бағасын, айнымалы шығындарды, тұрақты шығындардың негізінде берілген пайда жететін өндіріс көлемін есептеу әдісі

Күрделі қаржыландыруды талдау және сметасын құру, оның өтелімділігін анықтау. Қаржыландырудыңқосалқышығындары.

Күрделіқаржыландырутуралышешімкүрделіқаржыландырусметасынқұружәнеоныңөтелімділігінбағалаупроцесініңбірбөлігіболыптабылады. Келесібағыттардақолданылады:

1. компаниянақтықандайинвестициялықжобалардытаңдайтындығынанықтау;

2.компанияжобаныжүзегеасырунәтижесіндекомпанияныңкүрделіқаржыландыруыныңжалпысомасынанықтау;

3. жоба портфелін қаржыландыру қандай үлгіде болу қажеттігінанықтау.

Ұйымқызметінәртүрлімақсаттажүргізуімүмкін, м/ы: махпайдаалу, махсатудықамтамасызету, қажеттіпайдадеңгейіменмахмүмкіннарықтыңмүмкінбөлігіналу. Бизнесқұрылымыүшінмаңыздымақсаттаррентабельділікжәнетіршілігінсақтапқалуболыптабылады. Тәуекелдігіжоғарыжобалардықаржыландыратынкомпаниябұлжобалардыңсәтсізаяқталуықтималдығыбарекендігінбілуіқажет. Сондықтан, тәуекелдігіжоғарыжобалардытаңдауболашақтакомпанияныңөзтіршілігінсақтапқалуықтималдығынтөмендетеді. Күрделіқаржыландыруменбайланыстыдұрысшешімүшінтолықшешімқабылдаудағыжалпыәдістергесәйкестігінқарастырамыз. Көрсетілгенкезеңпроцестерікерібайланысдөңгелегінкөрсетеді. Оларпроцестіңүздіксізжәнединамикалық (қозғалысты) екендігінекөзжеткізеді. Жалпыкүрделіқаржыландырунақтынәтижелеркүтілгеннәтижелергесәйкестігінекөзжеткізуүшінәрдайымқайтақарастырыпотыркерек.

Күрделіқаржыландыруталдауесебініңшешімқабылдаумоделі: мақсаттыанықтау; инвестициялықмүмкіндіктердііздептабу; сыртқыжағдайлардыанықтау; мүмкіннәтижелердішығару; сыйақымөлшері; инветициялықжобалардытаңдау; жобанықуаттаужәнежүзегеасырудықабылдау; күрделіқаржыландырушешімінқайтаталдау.

Күрделіқаржыландырусметасынқұрутеориясыкомпанияқызметініңэкономикалықтеориясынанегізделеді. Бұлжағдайдакелесіқағидақабылданады:компанияөзініңмаржиналдышығындарыоныңмаржиналдытүсімдерінетеңдеңгейдеәрекететеді. Егербұлзаңдылықкүрделіқаржыландырудашешіміндеқабылданатынболсаакционерлердіңэкономикалықәл-ауқатымаксиалдыболады. Маржиналдытүсімпайызтүріндегіинвестициялықтүсімбөлігіндекөрсетіледі, алмаржиналдышығындар – капиталдыңмаржиналдықұныбойынша. Капиталқұныретіндебізжобанықаржыландырудыжүзегеасыратынқорқұнынтүсінеміз. Күрделіқаржыландырудыңқосалқышығындары. Компаниянегізіненболашақтазаақшақаражаттарытүсімдерініңкелтірілгенқұнынмаксималдауғаұмтылады. Сондықтан «келтірілгенқұн» терминінеңболмағандаинтуияциялықдеңгейдебілукерек. Кезкелгенадамбағалықағаздарнарығынансатыпалынғанбағалықағаздарғаақшасалуымүмкін. Егербізтәуекелдіктенқашатынболсақ, ондабізтұрақтытабысалыпкелетінмемлекеттікбағалықағаздарғаақшасалуымызмүмкін. Басқаша, біз қор нарығында бағасы белгіленбеген компания акциялары сияқты тәуекелдігі жоғары бағалы қағаздарға ақша салғанды дұрыс көруіміз мүмкін. Егер біз қандай да бір компания акциясына ақша салсақ, онда түсетін табыс компания қызметінің нәтижесіне байланысты өзгеретіндігін байқаймыз. Инвесторлар көбінесе тәуекелдіктен қашады, сондықтан олар мүмкін болса негізінен жоғары тәуекелділік жоғары табыс әкеледі деп санағанда ғана салады.

Қаржы нарығындағы мұндай бағалы қағаздарға инвестицияның табыстылық нормасы қарапайым ациялар және мемлекеттік бағалы қағаздар сияқты күрделі қаржыландырудың қосалқы шығындарын көрсетеді, яғни егер ақша қаражаттары қандай да бір жобаға салынса, онда ол тағы пайда алу үшін басқа жаққа инвестицияландыруға болмайды. Сондықтан, компания күрделі қаржыландыру бағдарламасына құралдарды егер олар осы күрделі қаржыландыру бойынша қосалқы шығындардан жоғары пайда әкелген жағдайда ғана орналастыра алады. Инвестиция бойынша қосалқы шығындарды тағы да пайданың минималды қажетті нормасы, капитал құны, дисконттау қойылымы немесе пайыздық қойылым деп те аталуы мүмкін. Қосалқы шығындар,яғни бағалы қағаздардан пайданың қажетті нормасы туралы қаржы нарығына қарасты бағалы қағаздардан түскен табыс бойынша талдауға болады. Тәуекел жоғары болған сайын, күтілетін табыс та жоғары болады.

Тәуекелмен түсім арасындағы байланыс

12.Стандарт-кост тәсілі нормативтік тәсілдің жалғасы ретінде.

Стандарт кост термині 2 сөзден құралады: «стандарт» - өнім бірлігін шығаруға қажетті өндіріс шығындары немесе өнім бірлігін өндіруге алдын ала есептелген шығындар, ал «кост»-өнім бірлігіне келетін өндіріс шығындарының ақшалай өлшемі. Осылайша «Стандарт-кост» толық мағынасында шығындардың стандартық құны дегенді білдіреді. бұл жүйе алдымен өндірістің тікелей шығындарын пайдалануды бақылауға бағытталған. Стандарт кост кәсіпкерлердің сұраныстарын қанағаттандырады және өндірістік шығындарды бақылаудың күшті құралы болып табылады. Бекітілген стандарттардың негізінде өндіріске және сатылатын бұйымдарға күтілетін шығындардың сомасын алдын ала анықтауға, бағаны анықтауға бұйымның бірлігіне өзіндік құнды есептеуге болады. Стандарт кост жүйесінің негізінде шығындар бабынан шығыстарды алдын ала нормалау жатыр: негізгі материалдар, негізгі өндірістік жұмысшыларға еңбекақы, өндірістік үстеме шығындар (көмекші материалдар, арендалық төлем, құрал-жабдықтардың амортизациясы), коммерциялық шығындар (сату, өндіру шығындары). Алдын ала есептелген нормалар қатаң бекітілген ставкалар арқылы қарастырылады. Ауытқулар пайда болған кезде стандарттық нормалар өзгермейді, олар бекітілген кезең бойына қатысты тұрақты болып қалады. Алайда ерекшелік жаңа экономикалық шарттарда, материалдар құнының көп мөлшерде көбеюінен немесе төмендуінен күрделі ауытқулар да болуы мүмкін. Есептеудің Стандарт кост жүйесі мынадай сызба түрінде көрсетілуі мүмкін:

- өнімді сатудан түскен түсім

-өнімнің стандарттық өзіндік құны

- жалпы пайда

- стандарттардан ауытқу

- нақты пайда.

Нақты өзіндік құнды номативтік әдіс арқылы есептеу нормативтік өзіндік құнды қосу және есептік кеезеңде нормадан ауытқуды және өзгеруді анықтау болып табылады.

Стандарт кост жүйесі өткен ғасырдың 20-шы жылдардың басында АҚШ-та пайда болды. Өнім бірлігінң өзіндік құнын есептеу, баға белгілеу, шығындарды оперативті басқару және бақылау үшін материалдың және еңбектің нормативтік шығындарын әзірлеп, пайдалануды қолға алған

болатын. Стандарт-кост тарихи жүйесі отандық нормативтік есеп жүйесінің үлгісі болып табылады.

Отанымыздың экономистері америкалық ғалым Д.Ч.Гаррисон 1933 жылы аударылып жарық көрген «Стандарт-кост» кітабы арқылы оның идеясымен танысты.

Стандарт кост жүйесі мен нормативтік әдісін салыстыруда:

-екі әдісте де шығындар норма шегінде есептеледі;

-екі әдіс те толық шығындарды жорамалдайды деуге болады.

Айырмашылықтары:

- Стандарт косттың мақсаты факторлар арқылы бөлінген арнайы шоттарда ауытқуларды бухгалтерлік көрсету, ал номативтік әдістің мақсаты – құралдарды (қаражат) шығындау үрдісінде ауытқуларды айқындау.

- есептік жүйені спаттайтын негізгі теңсіздік стандарт костингте ∆с = Сф – Сст,

* ∆с – стандарттан ауытқу; Сф – нақты өзіндік құн; Сст – стандарттық өзіндік құн;

номативтік әдісте Сф = Сн ± Ин ± ∆н,

Сн – өнімнің номатиивтік өзіндк құны; Ин – қолданыстағы нормалардың өзгеруі; ∆н – қолданыстағы нормалардан ауытқу.

-жанама шығындар нормасынан ауытқудың есебінде стандарт костта жанама шығындар нормалар шегінде өнімнің өзіндік құнына жатқызылса, нормативтік әдісте жанама шығындар нақты шығындар сомасында объектілер арасында калькуляцияның индекстік әдісі арқылы тартылады.

Дата добавления: 2015-10-24