Химиялық білім бері жүйесінің негізгі компоненттері

Жүйе», «білім беру», «кәсібилендіру» ұғымдары

«Жүйе» ұғымының ондаған түрлі анықтамасы бар. Олардың ішінде философиялық мәнге ие бастапқы анықтамаларын қарастыратын болсақ: 1) «жүйе бұл бір-бірімен байланысты элементтер кешені»; 2) «бір-бірімен байланысты және біртұтас бірлікті сипаттайтын көптеген элементтердің алдын-ала анықталған түрде реттелуі»; 3) «жүйе бұл бір-бірімен әрекеттесетін көптеген элементтердің шектелуі». Барлық анықтамаларда «элемент» және «бір-бірімен әрекеттесу», «байланыс» ұғымдары жиі кездеседі. Мамандар «жүйелілік» ұғым мен «біртұтастылық» ұғымдарының мәндері ұқсас екенін айтады, дегенмен жүйенің негізгі құрамдас бөлігі болып оның біртұтастығы саналады.

Жүйе – біртұтас құрамға ие көптеген бір-бірімен байланысты компоненттер.

Педагогикалық жүйе – білім беру функцияларын орындауға бағытталған арнайы жүйе.

Дидактикалық жүйе – нақты бір пәннің аймағында білім беруді жүзеге асыратын педагогикалық формасы.

Химиялық білім беру – химияны оқыту барысында білім берудің үш бірлескен (оқыту, тәрбиелеу, дамыту) функциясын жүзеге асыратын дидактикалық жүйенің бір формасы.

Химияны оқыту – химияны оқыту барысында оқыту функцияларының орындайтын арнайы дидактикалық жүйе (біртұтас құрам мен заңдылықтарға ие көптеген арнайы компоненттер).

Ұғымдық аппарат химиялық білім беру белгілі бір пән шеңберңіндегі (химия) оқыту функциясын атқаратын дидактикалық (педагогикалық) жүйені ұсынатынын көрсетеді.

Бұл жүйенің педагогикалық мақсаты мен бағыты – химия пәні мұғалімінің жеке тұлғасын қалыптастыру, химиялық білімді, әлеуметтік және мәдени дамыған, кәсіби құзыретті, нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге бейім, жиі өзгеріп отыратын әлеуметтік экономикалық жағдайларда әрқашан бәсекеге қабілетті тұлғаға айналдыру.

«Химиялық білім беру» ұғымы көп аспекті, сондықтан оны «үдеріс», «нәтиже», «құрал» ұғымдарын қолдана отырып сипаттауға болады.

Химиялық білім беру – жүйеленген ғылыми білімді (әлемдіу қоршаған химиялық объектілер туралы), пәндік құзіреттілікті, жалпылама дағдылар мен бағалы қарым-қатынастарды (химиялық білімге, мәдениетке, табиғатқа, қоршаған ортаға, адамға, денсаулыққа, техникаға, экономикалық өндіріс пен оның технологиясына) меңгеру үдерісі және оның жүзеге асуы.

Химиялық білім бері жүйесінің негізгі компоненттері

«Химиялық білім берудің» дидактикалық жүйесінде негізгі компоненттерді құрылымдық және функционалдық деп екіге бөлінеді.

3.2.1. кесте

«Химиялық білім берудің» дидактикалық жүйесінің негізгі компоненттері

Құрылымдық компоненттер - жүйесінің болуын және оның салыстырмалы статикасын сипаттайтын компоненттер («анатомиясын»)	Функциялық компоненттер - жүйесінің жұмыс істеуін және оның динамикасын сипаттайтын компоненттер («физиологиясын»)
Химиялық білім берудің (және оқыту) мақсаты - білім беруден (және оқыту) күтілетін нәтиже	Жобалық-мақсатты компонент - білім беру мақсаттары мен міндеттерін анықтау, жобалау және іске асыру байланысты компоненттер
Химиялық білімі беру технологиясы - білімнің кепілді нәтижелерне қол жеткізу мақсатында әдістер, шарттары мен білім беру нысандары жүйесін (рәсімдер, операциялар мен технологиялар) жүзеге асыру үдерісі	Технологиялық компонент - барабар жолдарын субъектілерінің іске асыру арқылы кепілдендірілген оқу міндеттері білім беру өнімді түрлендіру үшін іс-шаралар, шарттар мен химиялық білім құралдарымен байланысты компонент
Химия білім беру мазмұны	Құрылымдық компоненті - іріктеу әрекеттерімен байланысты компонент, химиялық білім берудің мазмұнын жобалау және жүзеге асыру
Химия білім беру құралдары (әдістер, формалар, шарттар)	Коммуникативтік компонент - білім беру процесін (оқытушылар, студенттер және т.б.) субъектілерінің өзара іс-қимыл әрекеттерімен байланысты компоненті
Қатысушы	Ұйымдастыру және басқару компоненті - оқу процесін ұйымдастыру іс-әрекеттерін және әкімшілік мәселелерді шешумен байланысты компонент
Мұғалім	Гноститті компонент - (химиялық-білім беру үдерісін басқаруды оңтайландыру мақсатында) дидактикалық жүйенің жағдайын іске асыру әрекеттерімен байланысты компонент
Химиялық білім берудің нәтижесі – білім берудің мақсатына қол жеткізу	Нәтижелі-бағалау компоненті - химиялық-білім беру үрдісінің нәтижелерін бағалау әрекеттерімен байланысты компонент

Химиялық білім берудің құрылымдық компоненттері - жүйесінің болуын және оның салыстырмалы статикасын сипаттайтын компоненттер («анатомиясын»). Бұл жүйенің құрылымдық компоненттері болып: мақсат, технология, мазмұн, құрал, химиялық білім беру нәтижесі, қатысушы және мұғалім саналады.

Химиялық білім берудің функцоналдық компоненттері - жүйесінің жұмыс істеуін және оның динамикасын сипаттайтын компоненттер («физиологиясын»). Дидактикалық жүйенің функционалды компоненттеріне жататындар: жобалау, технологиялық интегративті, конструктивтік, коммунактивтік, нәтижелі бағалау, ұйымдастырушылық және басқарушылық, гноститті компоненттер, адекватты құрылымдық компоненттер (3.2.1. кесте).

Дидактикалық жүйенің маңызды ерекшелігі болып оның тұтастығы саналады. Дидактикалық жүйенің құрылымдық және функционалдық компоненттері тұтастай өзара байланысты. Бір компоненттің өзгеруі жүйедегі онымен байланысты компоненттердің өзгеруіне әкеледі. Жүйенің құрылымдық және функционалдық компоненттері біртұтас білім берудің бір бөлігі болып табылады.

Бердибекова Аида 56-59 бет

Дата добавления: 2015-10-13