Трэнінг уменняў. Заданне 1 *.Адзначце несупадзенне моўных нормаў у «Граматыцы» Б

Заданне 1 *. Адзначце несупадзенне моўных нормаў у «Граматыцы...» Б. Тарашкевіча з нормамі сучаснай беларускай літаратурнай мовы.

1. Аднаго бацькі, аднае маткі ня роўныя бываюць дзіцяткі. 2. Шмат рэк пачынаецца ад сьнягоў, каторыя растайваюць у горах. 3. Яны цякуць у ніз гаманлівым ручаямі й вадаспадамі. 4. Чужаземныя словы, нядаўна ўвайшоўшыя ў беларускую мову, асабліва-ж навуковыя тэрмін, пераважна перадаюцца, па магчымасьці, так, як у тэй мове, скуль яны ўзятыя. 5. Мая зоранька ясная, маё сонейка пракраснае! 6. Зельле заглушыла ўсё поле.

Заданне 2 *. Вызначце, якія нормы літаратурнай мовы парушаны ў наступных прыкладах.

Шаўкавістая сукенка, драўляная дзвер, грýсчык, тры мяккіх крэсла, вязальная кофта, дзмýць, балоцістая птушка, паслаць за ўрачом, паехаць па дровы, перапішчык, шшытак, гліністая падлога, яблыневы сок, высокая насып, пéйзаш, дзякаваць кіраўніка, байкавая мараль, дзьвéры, паслаць за дакументам, выпáдак, мыслéнне, пераклатчык, перапішчык, хабáр, спазніцца з-за канкурэнта, счаслівы.

Заданне 3 *. Пазначце, якія гукі вымаўляюцца на месцы падкрэсленых літар і спалучэнняў літар.

А дп рацаваны час, займае шс я, дыспе тч ар, фон д, сро д кі, пасве дч анне, пра д прымальнік, про с ьба, дахо д, пераво з кі, падра дч ык, у суты чц ы, зака зч ык, яка с ць, ажыята ж, інфармацыйны но с ьбіт, с хіліцца, канкурэнтная бара ць ба, варта с ць, а дц ясніць, чэ шс кі, на до шц ы, пака з чык, с кеміць.

Заданне 4 *. Прааналізуйце мову студэнтаў вашай групы на
практычных і семінарскіх занятках. Ці адпавядае яна патрабаванням вучэбна-навуковага падстылю?

Заданне 5. Перакладзіце тэкст з рускай мовы на беларускую. Падкрэсліце словы, у якіх праяўляюцца фанетычныя з’явы, характэрныя для беларускай мовы.

◊ Химическая и нефтехимическая промышленность является одной из важнейших отраслей промышленного комплекса Беларуси. Ее роль возрастает в связи с тем, что она пополняет сырьевую базу промышленности и строительства, обеспечивая их новыми эффективными материалами. Применение химических удобрений способствует интенсификации сельского хозяйства. Кроме того, в отрасли производятся товары народного потребления, а расширение сферы применения химических технологий способствует повышению производительности труда.

Богатство ресурсов калийных и каменной солей, древесины, фосфоритов, мела и известняков, природных красителей, отходов сельскохозяйственного производства и других отраслей промышленности, наличие трудовых ресурсов и большой спрос на продукты химической отрасли способствовали ее развитию в Республике Беларусь. Важную роль сыграло и выгодное экономико-географическое положение республики (В. Н. Шимов).

▲ Для института адвокатуры в Республике Беларусь характерно немало нерешенных вопросов. Среди таковых можно назвать ненадлежащее соблюдение действующего законодательства отдельными должностными лицами, затрудняющими работу адвокатов при защите ими прав и законных интересов граждан; действия, направленные на сдерживание активности адвокатов при выполнении ими профессиональных функций и др. Кроме того, в Республике Беларусь участились случаи нарушения адвокатами Правил профессиональной этики вплоть до совершения уголовных преступлений. Это подрывает авторитет адвокатуры, компрометирует правовую систему республики. Данные факты являются следствием неудовлетворительного контроля за деятельностью адвокатов со стороны заведующих юридическими консультациями, низкой воспитательной работы и многочисленности ряда юридических консультаций. На основании изложенного было издано постановление Министерства юстиции «О дополнительных мерах по повышению авторитета адвокатуры» от 14.10.2002 (А. П. Богданович).

■ К методом повышения качества поверхности относятся различные методы упрочнения и отделочная обработка. Их основной задачей является обеспечение заданного качества поверхностного слоя, которое характеризуется его физико-механическими свойствами и микрогеометрией.

Известно, что состояние поверхностного слоя валов и других деталей оказывает существенное влияние на эксплуатационные свойства машин. Специальной обработкой можно придать поверхностным слоям деталей машин особые физико-механические свойства. Для этой цели в машиностроении применяют ряд методов. Все эти методы могут быть классифицированы следующим образом:

- методы поверхностной термической обработки [обычная закалка, закалка токами высокой частоты (ТВЧ)];

- химико-термические методы (цементация, азотирование, планирование);

- диффузионная металлизация (диффузионное алитирование, хромирование, силицирование и др.);

- покрытие поверхностей твердыми сплавами и металлами (покрытие литыми и порошкообразными сплавами);

- металлизация поверхностей (распыление расплавленным металлом);

- поверхностно-пластическое деформирование.

Заданне 6. Затранскрыбіруйце тэкст. Раскажыце, як пры транскрыбіраванні перадаюцца асаблівасці вуснай формы беларускай літаратурнай мовы. Пастаўце націскі ў словах.

◊ Пры выкарыстанні метаду долевага ўдзелудоля ў сумесна кантралюемым прадпрыемстве спачатку ацэньваецца па фактычных выдатках, а затым карэкціруецца на велічыню змянення долі інвестара ў чыстых актывах аб’екта інвестыцый, якая ўзнікла пасля яго набыцця. У справаздачы аб прыбытках і стратах адлюстроўваецца доля інвестара ў выніках дзейнасці аб’екта інвестыцый. Міжнародны стандарт фінансавай справаздачнасці № 31 «Фінансавая справаздачнасць аб удзеле ў сумеснай дзейнасці» прадугледжвае таксама раскрыццё ў фінансавай справаздачнасці патэнцыяльных абставін, якія могуць узнікнуць у сувязі з яго доляй удзелу ў сумеснай дзейнасці
(А. П. Шаўлюкоў).

▲ Для характарыстыкі прававога становішча ўдзельнікаў прававых адносін, пераважна фізічных асоб, у юрыдычнай літаратуры ўжываюцца такія характарыстыкі, паняцці, катэгорыі, як прававы статус, прававы модус, прававое становішча. Пад прававым статусам удзельніка прававых адносін можна разумець увесь набор, усю сістэму прававых магчымасцей і юрыдычных абавязкаў, якія патэнцыяльна можа мець пэўная катэгорыя суб’ектаў прававых адносін — грамадзян, асоб без грамадзянства і г. д. Пад прававым становішчам можна разумець той фактычны прававы стан, у якім знаходзіцца пэўны, канкрэтны суб’ект (удзельнік) прававых адносін.

■ Сілы супрацьдзеяння, якія ўзнікаюць у адпаведнасці з трэцім законам Ньютана і перадаюцца ад сувязей на матэрыяльны аб'ект, называюцца рэакцыямі сувязей. Як бачым, сувязі «рэагуюць» на ўздзеянне з боку матэрыяльнага аб’екта, на які яны накладзены.

У адрозненне ад хімічнай (біялагічнай рэакцыі) ў статыцы мы маем справу з механічнай рэакцыяй. Тут сінонімам тэрміну «рэакцыя» могуць быць паняцці «процідзеянне», «супраціўленне».

Заданне 7 *. Затранскрыбіруйце словазлучэнні і адкажыце, чаму пры аднолькавым напісанні прыназоўнік вымаўляецца па-рознаму.

Спрачацца з сябрам, зрабілі з бярозы, з нагоды юбілею, выйшлі з двара, сплялі з саломы, ліў з вядра, здзіўляцца з беражлівасці, выехаў з лесу, звесткі з гісторыі, пашылі з шоўку, з жыцця героя.

Заданне 8 *. Які гук вымаўляецца на месцы літары І ў наступных словах?

Педінстытут, аб’інець, іскра, у выраі, іншы, контрігра, у Іры, мазаіка, па Івана, наш Ігнат, вера і любоў, у сузор’і, ён ішоў, смех і грэх, з Італіі, сёння і заўтра, луг і поле, зіма, ручаіна, снег ідзе.

Заданне 9. *. Сфармулюйце асноўныя правілы правапісу спалучэнняў галосных ія, іо, іе, ео, еа, йо, йэ і інш. у запазычаных словах і перакладзіце на беларускую мову словы.

Диапазон, районный, дифференциальные цены, радио, акционерное общество, биография, клиент, идеология, социолог, региональная политика, акционер, аудиенция, инвестиционная политика, аукцион, патриот, диаметр, социальная защита населения, патриотизм, валовой национальный продукт, инновационный фонд, приоритет, инструкция, проектные цены, реабилитация, материальная заинтересованность.

Заданне 10. Прачытайце тэрміны на беларускай і рускай мовах. Адзначце іх граматычныя асаблівасці.

◊ Беспрацоўе — безработица, другасная сыравіна — вторичное сырье, незавершаная вытворчасць — незавершенное производство, аптовы гандаль — оптовая торговля, поўны сабекошт — полная себестоимость, дапамога — пособие, прыбытак — прибыль, юрыдычная асоба — юридическое лицо, разліковы прыбытак — расчетная прибыль, страта — убыток, продаж — продажа, працоўны рух — трудовое движение.

▲ Маёмасць — имущество, юрыдычная асоба — юридическое лицо, разгляд справы — рассмотрение дела, выбарчая акруга — избирательный округ, іскавая заява — искавое заявление, ускосны доказ — косвенное доказательство, спадчына — наследство, ашуканства — обман, гаспадарчая спрэчка — хозяйственный спор, штатны расклад — штатное расписание, юрыдычны абавязак — юридическое обязательство.

■ Час — время, знак якасці — знак качества, гадавая справаздача — годовой отчет, якасць — качество, рамонтная гаспадарка — ремонтное хозяйство, рацыяналізатарская прапанова — рационализаторское предложение, вытворчасць — производство, геаметрычная выява — геометрическое изображение, раўнавага — равновесие, рэзанне — резка, адтуліна — отверстие, свердзел — сверло, будова — строение.

Заданне 11 *. Запішыце наступныя дзеясловы ў другой асобе адзіночнага ліку і параўнайце іх напісанне і вымаўленне.

Аглядацца, асмеліцца, цікавіцца, імкнуцца, захапляцца, дзівіцца, вярцецца, сусрэцца, прабівацца, рыхтавацца, дамовіцца, частавацца.

Заданне 12 *. Параўнайце правапіс слоў і словазлучэнняў у беларускай і рускай мовах. Перапішыце іх, падкрэсліваючы тыя прэфіксы і суфіксы, якімі яны адрозніваюцца.

Глобализационный — глабалізацыйны, промышленный — прамысловы, самый лучший — самы лепшы, автоматический — аўтаматычны, заведующий кафедрой — загадчык кафедры, заведующий обувного склада — загадчык абутковага склада, персонифицированный — персаніфіцыраваны, тиражировать — тыражаваць, разработанный — распрацаваны, проведенный — праведзены, простроенный — пабудаваны, действенный — дзейсны, определяющий — вызначальны, ориентиро-ванный — арыентаваны, вернувшись — вярнуўшыся, конкурируя — канкурыруючы, рассмотрев — разгледзеўшы, открывая — адкрываючы.

Заданне 13 *. Знайдзіце парушэнні сінтаксічнай нормы.

Два сталы, загадчык кафедрай, ажаніцца на Вользе, імунітэт на грып, здзеквацца з сябра, паехаць за дакументамі, кпіць над братам, сумаваць аб працы, паслаць па кнігі, пайсці за грыбамі, дзякаваць кіраўніка, у пяці кіламетрах ад завода.

Заданне 14 *. Вызначце, якія нормы літаратурнай мовы парушаны ў наступных сказах.

1. Волька нікому не паскардзілася: не хацела, каб над ёю смяяліся людзі. 2. Я не хацела вас пакрыўдзіць, выбачайце мяне. 3. Пятру, уткнуўшыся тварам у падушку і заснуўшы, прысніўся страшны сон. 4. Ты, ранак, будзь сведкай. 5. Любе здалося, што сястра насміхаецца над яе няўдачай. 6. Група коннікаў аддзяліліся і накіраваліся ў напрамку станцыі. 7. Добрая слава даражэйшая багацця. 8. Слова, дум нехта не звяжа. 9. Дзесь далёка галосіць сава, небакрай апрануўся жаллю. 10. Мястэчка, даўшы поўны газ, хутка ўбачыў з-за павароткі Мяцеліца. 11. Раскінуўшы крылы, чайка планіруе ў паветры, выглядаючы ў вадзе здабычу. 12. Едучы з Цішкам на веласіпедах у лес, здарылася няшчасце: Цішка ўпаў і зламаў руку. 13. Рассыпаючы фіялетавыя іскры, прайшоў заліты святлом трамвай. 14. Заснулі дрэвы ў пухавых аснежаных уборах. 15. Сцёпка пазіраў у той бок, куды імчаўся поезд. 16. Яны шумна ўваліліся ў хату. Высокі паздароўкаўся з Марынай. 17. Губанава маладзіца ішла за вадой.

Тэма 3

Дата добавления: 2015-11-26