Читайте также:
|
Соматикалық эмбриогенез - кейбір жыныссыз көбею түрлеріне жақын. Соматикалық эмбриогоенез ол жеке соматикалық клеткалардан немесе олардың тобынан жаңа органихмдердің дамуы.
Өсімдіктердің Соматикалық эмбриогенезі- өсімдіктер жануарларға қарағанда нашар ұйымдасқан орнагизмдер. Олар көбінесе жыныссыз көбейеді, сондықтан тәжрибе жасауға жеңіл. Х.Н. Гирфанова мен Б.П. Токин мынадай тәжрибе жасаған. Бір немесе екі Begonia жапырағын алып, металл түтікшемен диаметрі 2-5 мм келетін тесіктер жасаған. Сол жапырақты ылғалдылығы, температурасы қалыпты жерге қойғанда тесіктердің айналасындағы жаңа өсімдіктер шыққан. Негізінен оргаизм бір клеткадан емес, бірнеше тығыз клеткалардан дамиды. Ф.Ц.Стюорд (1957ж), Р.Г.Бутенка (1964) және т.б. ботаниктердің тәжрибелерінің қорытындысы- бүтін организмнің бір-ақ клеткадан дами алатындығына көз жеткізді. Сәбіз ұлпасының жеке клеткаларын арнайы дайындалғанг агарлы ортаға қойғанда, кейін бүтін өсімдік беретін, ұрыққа ұқсаған құрылым пайда болған. Дамып келе жатқан ұрықты бөліп алып, агарлы ортаға қайтадан қондырып, одан кейін топыраққа орырғызғанда гүл ашатын, тұқым беретін өскін пайда болады.
Соматикалық эмбриогенздің негізгі мысалы ретінде асцидияларды алуға болады. Олар эволюциялық даму сатыларынан жоғары тұрады. Личинканың метаморфоз кезінде нерв жүйесі қарапайым түрге айналады, статоцист және көздері жоғалып кетеді. Асцидиялар жынысссыз көбейе алады, сондықтан соматикалық эмбриогенез оларда жиі кездеседі. Асциядияның желбеалзек қапшығының бір ұсақ бөлігін кесіп алса ол өсіп бүтін асциядия организін беруі мүмкін. Кесілген бөлік алдымен біркелкі клеткалардан тұратын жиынтық береді, сосын пайда болған ұлпалардың морфофизиологиялық қайта құрылуы жүреді. Бұл құбылысты яғни реституцияны алғаш ретзерттеп ашқан Г.Дриш болды. Э. Вольф және Г.Лутц (1974) құстың бір бласкодиксінен бірнеше ұрықтың дами алатындығын ашқан. Омыртқалы жануарлардың соматикалық эмбриогенезі тіралы Г.П.Святогор мен Л.Н. Святогор (1974) өздерінің тәжірибесінде жақсы көрсеткен. Святорлардың тәжрибесі бойынша бақаның бөлшектене бастаған жұмыртқасы гравитациялық өрісінде дұрыс жатпаса 25% егіздер дамуының мүмкіндігі туған және 40% денесінде әр түрлі өсінділері бар ұрықтың дамуы табылған. Қорыта келе соматикалық эмбриогенезге: ұлпалардың диссоцияациясынан кейін соматикалық клеткалар комплексіннен жаңа организмдердің дамуы, ұлпалардың, мүшелердің бөліктерінен жаңа оргаизмнің дамуы, дернәсілдің немесе эмбрион бөліктерінен организмдердің дамуы. Сонымен соматикалық эмбрилгенз дегенімііз ол зақымдану нәтижесінде болатын морфогенетикалық реакция. Соматикалық эмбриогенез кезінде морфогенетикалық процестерді зақымданған оргаизм бұрынғыдай бірлік ретінде реттей алмай қалады да оның орнына жаңа организм құрылады.
38.Ұрық жапырақшалары теориясының негізгі қағидалары.
Тауық ұрығында екі ұрық жапырақшаларын бірінші болып 1759 жылы К.Вольф байқап көңіл аударған.К.Пандер 1817 жылы тауық эмбрионының ұрық жапырақшаларын зерттеп сипаттап берді.К.Бэр ұрық жапырақшалар теориясының негізін қалады.1828 жылы ұрық жапырақшалары барлық омыртқалылыарға тән деді.Бірақ қазір заман бойынща 1865-1871 жылы ұрық жапырақшаларының негізін салушы А.О Ковалевский саналады.Геккель көпклеткалы организмнің пайда болуы теориясын құрды,осыған сай оның ат-тегі гастрея болып табылады-екі қабатты жануар,өз құрылысы бойынша ұрыққа ұқсас.Геккельдің айтуынша эктодерма мен энтодерманың пайда болуы сол ежелгі организмнің қайталануы.Барлық жануарлардың ұрық жапырақшасы гомологты туындылар ретінде қарастырыла бастады.Ұрық жапырақшалар теориясы-бүкіл эмбриология тарихы бойынша ең ірі морфологиялық қорытынды.А.О Ковалевский еңбектері эмбриологияны көптеген факторлармен жіне идеялармен байытты.Бұл теория құрылып жатқан кезде Мечников Э.Геккельдің гастрея гипотезасына қарсы болды,себебі ол инвагинациялық гаструланы алғашқы эмбрионалды түрі ретінде қарастыруды дұрыс емес деді.Мечниковтың айтуынша мультиполярлық иммиграция гаструланың ең қарапайым түрі.Эмбриологиялық мәліметтерді салыстыра отырып Мечников Геккельдің теориясына қарсы фагоцителла теориясын құрды.Соған сәйкес метазоаның ата-тегі болып ежелгі жануарлар санады.
Дата добавления: 2015-12-08; просмотров: 315 | Нарушение авторских прав